Andrija Radenić

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Dr
Andrija Radenić
Lični podaci
Datum rođenja(1913-04-04)4. april 1913.
Mesto rođenjaBoka, Austrougarska
Datum smrti7. februar 2012.(2012-02-07) (98 god.)
Mesto smrtiBeograd, Srbija
Zanimanje
  • istoričar
  • pisac
Naučni rad
Aktivni period1955—2006
Poznat poRadikalna stranka i timočka buna (1988)

Andrija Radenić (rođen kao Andrija Štajgenberg,[1] 1913 – 2012) bio je srpski istoričar i pisac. Kao stručni saradnik Istorijskog instituta u Beogradu (1950-1981) objavio je od 1955. do 2006. godine veći broj naučnih radova o istoriji Srbije i Vojvodine u drugoj polovini 19. i početkom 20. veka.[2]

Biografija[uredi | uredi izvor]

Rođen je kao Andrija Štajgenberg 4. aprila 1913. godine u selu Boka u Banatu (u to vreme u Austrougarskoj) u siromašnoj jevrejskoj porodici, kao sin sitnog trgovca Aleksandra Štajgenberga i Jelisavete Miler. Gimnaziju je završio u Velikom Bečkereku (današnji Zrenjanin) 1932. godine, a Filozofski fakultet u Zagrebu 1939. godine. Studirao je nemački jezik i francuski jezik sa istorijom. Posle završenih studija predavao je istoriju u privatnoj gimnaziji u Zagrebu. Aprilski rat zatekao ga je na odslu̟ženju vojnog roka u Sarajevu, u školi za rezervne oficire. Zarobljen je posle borbe sa ustašama u Mostaru, i rat je proveo u nemačkom zarobljeništvu, kao prevodilac u bolnici za ratne zarobljenike blizu Drezdena. Oslobođen je od jedinica Crvene armije krajem aprila 1945. Njegovi roditelji, dva mlađa brata i sestra ubijeni su u koncentracionom logoru 1941. godine. Primljen je u SKJ 1947. godineː na obrascu za prijem u partiju izjasnio se kao Srbin. Tokom 50-ih godina, posle prvih objavljenih radova, promenio je prezime u Radenić.[3][2]

Posle rata radio je kao službenik u Saveznom ministarstvu prosvete i Saveznom Komitetu za nauku i kulturu (1945-1946), kao nastavnik istorije u višoj Saobraćajnoj školi (1947), kao funkcioner u Savezu sindikata Jugoslavije (1948), a 1949. u predsedništvu SANU. Od 1950. godine radio je u Istorijskom institutu u Beogradu (osnovanom 1947), najpre kao asistent pod imenom Andrija Štajgenberg,[1] a od 1955. sa zvanjem stručnog saradnika, kada je promenio prezime i postao Andrija Radenić.[4] Titulu doktora istorijskih nauka stekao je 1956. disertacijom Položaj i borba seljaštva u Sremu od kraja XIX veka do 1914.[5] U Istorijskom institutu bavio se problemima iz istorije Srbije i Vojvodine od 1848. do 1918. godine, o čemu je napisao i objavio veći broj knjiga i naučnih radova.[6][3] Unapređen je u zvanje višeg stručnog saradnika 1967, a penzionisan je 1981. godine, nakon tri decenije rada u Istorijskom institutu. Nakon penzionisanja nastavio je da piše i objavljuje naučne radoveː njegova najvažnija i najobimnija dela nastala su upravo u ovom periodu, a poslednju knjigu objavio je 2006. godine, u 93. godini. Umro je 7. februara 2012. i sahranjen je na Centralnom groblju u Beogradu.[2] Svoju ličnu biblioteku i nedovršena dela u rukopisu ostavio je kao legat Biblioteci Istorijskog instituta.[7]

Dela[uredi | uredi izvor]

Andrija Radenić pisao je i objavljivao dela o istoriji Srbije i Vojvodine od 1955. do 2006. godine. Glavni predmet njegovog proučavanja bila je politička i ekonomska istorija Srba u Srbiji pod dinastijom Obrenovića i Austrougarskoj u periodu od 1848. do 1918. godine. U periodu od 1955. do 1988. objavio je veći broj radova o seljačkim pokretima i pobunama, istoriji novinarstva, razvoju socijalizma i političkih partija u Srbiji i među Srbima u Austrougarskoj.[2]

Njegovo najveće delo sa tom tematikom jeste Radikalna stranka i timočka buna (objavljena 1988. u dva toma), u kojoj je izvršio sintezu ogromne arhivske građe i dao detaljnu analizu političkih prilika i razvoja parlamentarizma u Srbiji u periodu od 1868. do 1883, kao i uzroka, toka i posledica Timočke bune. Knjiga obiluje odabranom dokumentarnom građom, koja obuhvata zapisnike sa skupštinskih sednica, članke iz tadašnjih srpskih novina, vojne izveštaje i saslušanja učesnika bune sačuvana u sudskim spisima. Citiranjem zapisnika sa sednica Skupštine i članaka iz savremenih novina (naročito radikalske Samouprave i naprednjačkog Videla), data je živa slika političkih prilika i raspoloženja u Srbiji pred bunu 1883. godine, kao i politička pozadina vođa Timočke bune. Uz to, analizom sačuvanih vojnih izveštaja i saslušanja uhapšenih pobunjenika stvorena je jasna i neposredna slika vojnih operacija, kao i socijalne strukture, kolektivne i lične psihologije i motivacije pobunjenika, od vođa do nepismenih seljaka.[2]

Takođe, početkom osamdesetih godina učestvovao je u pisanju enciklopedije Istorija srpskog naroda, za koju je napisao poglavlja Srbi u Habsburškoj monarhiji 1868-1878 (knjiga 5, tom 2) i Borba Srba za politička prava u ju̟žnoj Ugarskoj Habsburške Monarhije 1878-1914 (knjiga 6, tom 1).[8][9] U periodu od 1992. do 1997. objavio je nekoliko radova o istoriji Jevreja u Srbiji.[10]

Dela[uredi | uredi izvor]

  • Dokumenti o socijalističkom pokretu u Sremu 1894-1908, Novi Sad (1955) COBISS.SR 77681159
  • Položaj i borba seljaštva u Sremu od kraja XIX veka do 1914, Beograd (1958) COBISS.SR 77939207[11]
  • Svetoandrejska skupština, Spomenik CXIII, SANU, Beograd (1964) COBISS.SR 169057543[12]
  • Razvoj socijalističke misli u jugoslovenskim zemljama do 1918, Poseban otisak Nastava istorije, Beograd 1967
  • Progoni političkih protivnika u režimu Aleksandra Obrenovića 1893-1903, Beograd (1973) COBISS.SR 129241095[13]
  • Iz istorije Srbije i Vojvodine 1834-1914, Beograd (1973) COBISS.SR 129181191[14]
  • Austrougarska i Srbija 1903-1918, Dokumenti iz bečkih arhiva, u 4 knjige, Beograd (1973-1986) COBISS.SR 129238023[15]
  • Dnevnik Benjamina Kalaja (austrougarskog diplomatskog pretstavnika u Srbiji) 1868-1875, Beograd (1976) COBISS.SR 129199879[14]
  • Socijalistički listovi i časopisi u Srbiji 1871-1918, knjiga prva 1871-1895, Beograd (1977) COBISS.SR 162803719[16]
  • Srbi u Habsburškoj monarhiji 1868-1878, Istorija srpskog naroda, Beograd (1981), knjiga V, tom 2, str. 153-275 COBISS.SR 40423431
  • Borba Srba za politička prava u ju̟žnoj Ugarskoj Habsburške Monarhije 1878-1914, Istorija srpskog naroda, Beograd (1983), knjiga VI, tom 1, str. 496-554
  • Radikalna stranka i timočka buna, istorija radikalne stranke - doba narodnjaštva, Zaječarː Istorijski arhiv Timočka krajina, 1988. COBISS.SR 64391436[17][18]
  • Dokumenti o spoljnoj politici Kraljevine Srbije 1903-1905 (knjiga I), Beogradː SANU, 1991. COBISS.SR 2221836[19][20]
  • Jevreji u Srbijiː narodni poslanici Jevreji u Skupštini Srbije 1878-1888. Beograd, Savez jevrejskih opština Jugoslavije, 1992.[10]
  • Bene Berit u Srbiji i Jugoslaviji 1911-1940, Beograd, Savez jevrejskih opština Jugoslavije, 1997.[10]
  • Spoljna politika Srbije u kontroverznoj istoriografiji : od Načertanija 1844. do stvaranja Jugoslavije 1914-1918. Beograd : Službeni glasnik, 2006. ISBN 86-7549-482-3. COBISS.SR 130797068[21][22][23]

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b Popović & Stolić 2018, str. 26.
  2. ^ a b v g d Urić 2012, str. 259-261.
  3. ^ a b „Biografija Andrije Radenića”. www.andrijaradenicistoricar.com (na jeziku: srpski). 2024-03-21. Pristupljeno 2024-03-21. [primarni izvor]
  4. ^ Popović & Stolić 2018, str. 27.
  5. ^ Popović & Stolić 2018, str. 28.
  6. ^ Popović & Stolić 2018, str. 32-33.
  7. ^ Popović & Stolić 2018, str. 46.
  8. ^ „PREGLED IZDANjA ISTORIJSKOG INSTITUTA (2017)” (PDF). 2017. 
  9. ^ Radenić 1988, str. 1025.
  10. ^ a b v „Pregled autora: "Radenić, Andrija"”. www.jevrejskadigitalnabiblioteka.rs. Pristupljeno 2024-03-23. 
  11. ^ Radenić, Andrija (1958). Položaj i borba seljaštva u Sremu: od kraja xix veka do 1914. [Posebna izdanja] - Odeljenje društvenih nauka Srpske akademije nauka. Beograd: Naučno delo. 
  12. ^ „SVETOANDREJSKA SKUPŠTINA”. www.andrijaradenicistoricar.com (na jeziku: srpski). 2024-03-22. Pristupljeno 2024-03-22. [primarni izvor]
  13. ^ „Starija izdanja - Istorijski arhiv Beograda”. www.arhiv-beograda.org. Pristupljeno 2024-03-23. 
  14. ^ a b Stokes, Gale (septembar 1978). „Iz Istorije Srbije I Vojvodine, 1834-1914. By Andrija Radenić. Novi Sad and Belgrade: Matica srpska and Istorijski institut, 1973. 556 pp. - Dnevnik Benjamina Kalaja, 1868-1875. Edited and annotated by Andrija Radenić. Belgrade and Novi Sad: Istorijski institut and Institut za istoriju Vojvodine, 1976. xxxiv, 887 pp.”. Slavic Review (na jeziku: engleski). 37 (3): 530—531. ISSN 0037-6779. doi:10.2307/2497724. 
  15. ^ Radenić, Andrija; Milić, Danica; Istorijski institut u Beogradu, ur. (1973). Austro-Ugarska i Srbija, 1903-1918: dokumenti iz bečkih arhiva. Građa / Istorijski institut. Beograd: Istorijski Institut. 
  16. ^ „Socijalistički listovi i časopisi y Srbiji (1871-1918). 1, Knjiga prva, 1871-1895 | WorldCat.org”. search.worldcat.org (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2024-03-23. 
  17. ^ „RADIKALNA STRANKA I TIMOČKA BUNA I”. www.andrijaradenicistoricar.com (na jeziku: srpski). 2024-03-22. Pristupljeno 2024-03-22. [primarni izvor]
  18. ^ Radenić, Andrija (1988). Radikalna stranka i timočka buna: istorija Radikalne stranke : doba narodnjaštva. Zaječar: Istorijski arhiv Timočka krajina. 
  19. ^ „Dokumenti o spoljnoj politici Kraljevine Srbije : 1903-1914”. SEMANTIC SCHOLAR. Pristupljeno 23. 3. 2024. 
  20. ^ „Dokumenti o spoljnoj politici Kraljevine Srbije 1903-1914 / priredio Andrija Radenic ; urednik Radovan... - Catalogue | National Library of Australia”. catalogue.nla.gov.au (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2024-03-23. 
  21. ^ „SPOLJNA POLITIKA SRBIJE U KONTROVERZNOJ ISTORIOGRAFIJI”. www.andrijaradenicistoricar.com (na jeziku: srpski). 2024-03-22. Pristupljeno 2024-03-22. [primarni izvor]
  22. ^ „Andrija Radenić”. www.audioifotoarhiv.com. Pristupljeno 2024-03-22. 
  23. ^ „Službeni Glasnik | Klub čitalaca | Autor | Andrija Radenić”. Službeni Glasnik | Klub čitalaca. Pristupljeno 2024-03-23. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Андрија_Раденић&oldid=27530883”