Bela garda

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za druge upotrebe pogledajte stranicu Bela garda (višeznačna odrednica).
Grb privremene belogardejske vlade u Sibiru
Belogardejac sa zastavom „Bataljona smrti“, identičnom onoj koju su koristili srpski četnici.

Bela garda, ili Bela armija (rus. Белая гвардия, ili Белая армия), bila je vojno-politička organizacija koja je osnovana 1917. godine, tokom Ruskog građanskog rata. Belogardejci su se borili protiv Crvene armije koja je bila vojna formacija osnovana od strane boljševika.

Ciljevi i ideologija[uredi | uredi izvor]

Propagandni plakat Belih

Belogardejci su bili protivnici boljševizma i sovjetske vlade. Koristili su parolu (rus. Россия единая, великая и неделимая — „Rusija jedna, velika i nedeljiva“). Pripadnici Belog pokreta su većinom bili monarhisti i nacionalisti, ali je bilo i ljudi ostalih političkih opredeljenja (demokrate i umereni socijalisti), koji su bili protivnici društvenih promena koje su donosili boljševici. Ideologija i svi ciljevi, nisu bili jasno definisani, ali ciljevi koji su preovladavali su bili: obnova privatnog vlasništva i demokratskog parlamentarnog sistema.[1] Na teritorijama koje su kontrolisali Belogardejci, osnovane su privremene vojne diktature, u kojima su važili zakoni Ruske Imperije. Beli pokret je smatrao da po njihovoj pobedi i uspostavljanju mira, Rusija treba da nastavi sa poštovanjem svih međunarodnih sporazuma koji su doneti pre, i za vreme Prvog svetskog rata. Jedan od vođa Belog Pokreta, Anton Denjikin je smatrao da vojska ne treba da odlučuje od državnim pitanjima, već da ruski narod treba sam da stvori demokratsku vladu.

Vojna organizacija[uredi | uredi izvor]

Vođe vojne organizacije Belih su činili oficiri vojske Ruske Imperije, od kojih su mnogi bili plemićkog porekla. Međutim, tokom rata dolazi do velikih priliva novih mladih oficira, uglavnom iz redova seljačkog stanovništva, tako da su vodeće ličnosti Belog pokreta bile poreklom sa sela. Seljaci su takođe činili i ogromnu većinu među Belom armijom. Jezgro Bele armije su činili: Dobrovoljačka armija, Donski kozaci i Kubanski kozaci.

U prvom periodu građanskog rata, vođe vojne organizacije Belih su bili generali Ruske Imperije:

Tokom građanskog rata mnogi su napredovali u službi do čina generala:

Vojna dejstva[uredi | uredi izvor]

Rat između Belogardejaca i Crvene armije je trajao od 1917. do 1921. godine, dok su borbe na Ruskom dalekom istoku trajale sve do 1923. godine. Na početku rata, sile Antante su slale vojnu pomoć Belogardejcima, ali su njihove trupe poražene od strane Crvene armije. Za vreme Ruskog građanskog rata postojalo je nekoliko glavnih frontova:

Dobrovoljačka armija
  • Južni front

Južni front je osnovan 15. novembra 1917. godine, od strane generala Mihaila Vasiljeviča Aleksejeva, i bio je pod komandom generala Lavra Kornilova. Posle Kornilove pogibije, frontom upravlja general Anton Denjikin, i Belogardejskim snagama koje su se borile na Južnom frontu, daje naziv „Oružane snage Južne Rusije“. Oružane snage Južne Rusije su velikom većinom bile sastavljene od kozaka. Južni front je predstavljao najveću opasnost po komunističku vladu, međutim posle neuspešnog napada na Moskvu 1919. godine, Oružane snage Južne Rusije su se povukle. Naredne godine preostali Belogardejci su evakuisani u Novorosijsk (na Krimu), gde su se spojili sa vojskom Petra Vrangela.

  • Istočni (Sibirski) front

Istočni front je osnovan u proleće 1918. godine, od strane ruskih oficira i nacionalista, u saradnji sa Čehoslovačkom legijom, koja je bila stacionirana u Sibiru. Tada je u Sibiru od strane Belogardejaca osnovana Privremena ruska vlada, na čelu sa admiralom Aleksandrom Kolčakom. Uprkos mnogim uspesima tokom 1919. godine, oni su potisnuti na Ruski daleki istok, gde su nastavili da se bore do oktobra 1922. U isto vreme kozački ataman Petar Krasnov, mobilizacijom Kubanskih kozaka, stvara vojsku od oko 35 000 ljudi i na Severnom Kavkazu osniva Kavkasku dobrovoljačku armiju. Posle zauzimanja Donbasa, Volgograda (budući Staljingrad), i Harkova, Dobrovoljačka armija pod komandom generala Antona Denjikina, opkoljava Moskvu, i plan je bio da se sa 40.000 boraca izvrši zauzimanje grada.

  • Severni i Severozapadi front

Belogardejcima na Severnom i Severozapadnom frontu su komandovali: general Nikolaj Judenič, knez Antolij Pavlovič Liven i kozak i plemić Pavel Rafalovič Avalov. Karakteristično za ovaj front je to što se pod Livenovom i Avalovom komandom borilo i dosta baltičkih Nemaca, kao i intervencija Antante u korist Belogardejaca. Najveća vojna operacija na Severozapadu Rusije je bila napad na Sankt Peterburg, gde su Belogardejci stigli do predgrađa Sankt Peterburga, ali ih je Crvena armija naterala na povlačenje.

Veliki sibirski ledeni pohod[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Veliki sibirski ledeni pohod

Posle poraza Belogardejaca od strane Crvene armije godine, u zimu 1920. se oko 350.000 Belogardejaca zajedno sa svojim porodicama, povlači preko zaleđenog Bajkalskog jezera u Čitu. Međutim tokom povlačenja ogroman broj ljudi je umro od gladi i smrzavanja, tako da je od 350.000 do cilja preživelo samo 20.000 ljudi. U proleće tokom otapanja leda na Bajkalskom jezeru, leševi su potonuli u jezero.

Beli teror[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Beli teror

„Beli teror“ je izraz koji je često korišćen u Sovjetskom Savezu i označavao je represivne ili preventivne mere protiv Boljševika, koje su organizovali Belogardejci na teritorijama koje su bile pod njihovom kontrolom. Procenjuje se da su tokom građanskog rata u Rusiji, Belogardejci osudili na smrt oko 111 000 ljudi, od kojih mnogi nisu imali pravo na pravično suđenje. Međutim ako se tom broju doda i broj onih koji su stradali od strane raznih paravojnih ili separatističkih formacija, koje nisu bile pod komandom Belogardejaca, procenjuje se da je u građanskom ratu stradalo oko 300.000 nenaoružanih Boljševika i njihovih simpatizera.

Belogardejci u egzilu[uredi | uredi izvor]

Spomenik Petru Vrangelu (Crnom baronu) u Sremskim Karlovcima

Nakon rata preživeli belogardejci su formirali svoje zajednice u Beogradu, Parizu, Berlinu, Harbinu, Istanbulu i Šangaju. Tokom 20-ih godina u bela emigracija u velikom broju učestvuje u izvođenju velikih javnih radova u Kraljevini SHS.[2] Tokom 30-ih, u Beogradu su desno opredeljeni belogardejci osnovali antikomunističku organizaciju. U vreme napada Nemačke na Jugoslaviju, poginulo je 12% bele emigracije boreći se u sastavu Jugoslovenske vojske.[2] Za vreme okupacije Jugoslavije u Drugom svetskom ratu formiran je Ruski zaštitni korpus, koji je bio pod komandom nacističke Nemačke, i borio se protiv partizana i četnika Draže Mihailovića.[2] Procenjuje se da je Ruski zaštitni korpus brojao 17.000 vojnika.[2]

U Beogradu se nalazi groblje bele emigracije, koje broji 4000 grobova.[3]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Saйt istorika S. V. Volkova — Krasnый terror v godы graždanskoй voйnы - Soderžanie
  2. ^ a b v g Ranko Jakovljević-Ruski zaštitni korpus u Srbiji 1941-1944.
  3. ^ RTS:Najveće rusko groblje van Rusije

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Kenez, Peter, "The Ideology of the White Movement," Soviet Studies, 1980
  • Ross N. G. Puti Dobrovolьčeskogo dviženiя 1918-1919, Los Anđeles
  • Cipkin Ю. N. Beloe dviženie v Rossii i ego krah (1917—1922 gg.). ISBN 978-5-87155-096-0.
  • Эrlihman V. V. Poteri narodonaseleniя v XX veke. — M.: Russkaя panorama. 2004. ISBN 978-5-93165-107-1.
Bela garda na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Бела_гарда&oldid=26820852”