Beogradska kapija (Istanbul)
Beogradska kapija (tur. Belgradkapı) je kvart u okrugu Zejtinburnu u Istanbulu. Naselje dobija po osmanskom sultanu Sulejmanu Veličanstvenom koji je 1521. godine osvojio Beograd, modernu prestonicu Srbije, i preselio njegovo stanovništvo na nekoliko lokacija u Istanbulu, uključujući sadašnju oblast Belgradkapi. [1]
Belgradkapi se nalazi sa obe strane na bedemima Istanbula u evropskom delu grada.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Nakon osvajanja Beograda 1521. godine, sultan Sulejman Veličanstveni je preselio njegovo gradsko stanovništvo. Premestio je nekoliko grupa u sam Carigrad, u oblasti koje su postale poznate kao Beogradska gora i Beogradska kapija (Belgrad Ormanı i Belgradkapı). [2]
Po uobičajenom obrascu, etničke grupe su bile specijalizovane za određene zanate i poslove. Stanovnici Beogradske gore radili su na održavanju rezervoara slatke vode u šumi. Voda je zatim preko akvadukta preneta u centar grada. Ne postoje sačuvani zapisi o specijalizaciji stanovnika Belgradkapija, ali na osnovu sačuvanih artefakata i spomen obeležja iz tog perioda, verovatno su se bavili kožnim zanatom. [2]
Generalno, osim nekoliko pravoslavnih crkava („uglavnom građenih da budu neupadljive, skrivene iza visokih zidova“), nema drugih fizičkih ostataka Beograđana koji su živeli u Istanbulu. Ovu temu srpski naučnici nisu mnogo izučavali, posebno ne od 1950-ih, pa je sudbina beogradskog stanovništva nepoznata: da li su svi bili asimilirani, ili su neki preživeli i vratili se u Srbiju nakon sticanja nezavisnosti početkom 19. veka. Ostaje nepoznato i zašto je jedna grupa naseljena van gradskih zidina (Beogradska gora), a druga unutra (Beogradska kapija). [2]
Karakteristike[uredi | uredi izvor]
Glavna osovina kvarta je istoimena avenija (tur. Belgradkapı Caddesi) koji se proteže između Jedikulea i Silivrikapija. U Belgradkapi, u arheološkim iskopavanjima, otkriveni su mnogi antički sarkofazi. [3]
Crkva Bogorodice Belgradkapi[uredi | uredi izvor]
Crkvu je projektovao grčki arhitekta Hadži Nikolaos, a izgradili su je grčki zidari. Zgrada je zapravo niska kuća, zidana od kamena. Nema ni kupole ni zvonika, a ograđena je zidom koji zaklanja pogled na crkvu. Crkva je oštećena tokom Istanbulskog pogroma 1955. godine. Masa pobunjenika je upala u crkvu, zapalivši zgradu i uništivši ikonostas, ikone i sve relikvije. Crkva se polako obnavljala u narednih 10 godina. [2]
Neki turski istoričari verovali su da je ktitor takođe iz Beograda. To verovanje je zasnovano na slovenskom ćiriličnom natpisu na zidovima. Međutim, natpis i krstovi su znatno mlađi, potiču iz 1837. godine, a isklesao ih je majstor Siljan iz Vrbena, kod Debra, u savremenoj Severnoj Makedoniji. Debarski majstori su u to vreme bili veoma cenjeni i angažovani su da ukrašavaju pravoslavne crkve širom Balkana. [2]
Crkvu je u 19. veku proučavao istoričar Stojan Novaković, koji je proučavao život Beograđana u Istanbulu. Godine 1953. istražio ga je arhitekta Aleksandar Deroko, koji je tragao za srednjovekovnim ikonama. Novaković je smatrao da ikone potiču iz Beogradske mitropolije, kada je stanovništvo preseljeno 1521. godine. Na ikonama je bila 1539. godina, ali je Novaković verovao da je to naknadno dodato. Na osnovu svog istraživanja, Deroko je kasnije pregledao ikone, ali na osnovu njihovih stilskih karakteristika nije mogao da potvrdi da su prethodile 1521. Osim toga, osporio je da, ukoliko bi se ikone donele iz Beograda, ne bi bilo potrebe da se nove ikone prave tek 18 godina kasnije. Naučna i narodna priča o poreklu ikona su se razišla, ali su uništene dve godine nakon što ih je pregledao Deroko koji je, barem, fotografisao unutrašnjost. [2]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ „Arkeolojik Haber”. Arkeolojik Haber. Pristupljeno 2022-08-23.
- ^ a b v g d đ Višnja Aranđelović, Vladimir Božinović (19. 6. 2020). „Beograđani su nekada živeli u Carigradu” [Belgraders used to live in Constantinople]. Politika. str. 8.
- ^ Meriçboyu, Yıldız, "İstanbul için şehr-engiz", Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 1991, p. 43