Vazduhoplovni zavod Kosmos
Vazduhoplovni zavod Kosmos je osnovan 1958. godine kao preduzeće za remont radarskih, raketnih i računarskih sistema. Nalazio se u okviru JNA i VRS.
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Zavod je formiran u martu 1958. godine kao 23. remontni zavod radarsko-računarske opreme u Šentvidu kod Ljubljane. Kadar koji je popunio ovaj zavod uzet je iz radarske škole, radarske radionice, a jednim delom činili su ga svršeni studenti elektrotehnike (vojni stipendisti) koji su u zavod dolazili kao diplomirani inženjeri. Kada je zavod kadrovski popunjen, planirana je izgradnja novih objekata u Banja Luci. Zavod je trebalo da otpočne rad u novim prostorijama 1959. godine Pošto je kasnila izgradnja sva oprema zavoda je smeštena u tvrđavu Kastel (Banja Luka) i otpočela je opravka radarskih uređaja. Po završetku građevinskih radova na novim objektima, oprema zavoda je preseljena iz tvrđave na sadašnju lokaciju zavoda početkom 1962. godine Zavod je tada preimenovan u Vazduhoplovnotehnički remontni zavod (VTRZ). Godine 1976. ponovo je preimenovan u Vazduhoplovni Zavod Kosmos (VZ Kosmos). Do 1968 godine zavod je, uz skromna remontna iskustva, provodio remont starijih tipova radara i računarskih sredstava. Kasnije uvodi nove tehnologijei remontuje sve tipove radarskih sredstava kojima je raspolagao RV i PVO JNA. Nakon 1975 god. zavod uvodi nove tehnologije savremenih radarsko-računarskih sistema i otpočinje remont raketnih sistema zemlja-vazduh i brod-brod. Otpočinje i sa proizvodnjom rezervnih delova i usvaja modifikacije radarskih i raketnih sistema. Zavod je proizvodio oko 10. 000 vrsta rezervnih delova i dao tehnološka rešenja za oko 500 modifikacija što ukazuje da je izrastao u savremenu remontno-proizvodnu i razvojnu organizaciju.[1] Preduzeće je funkcionisalo u okviru JNA i njegovo funkcionisanje je najviše bila usmjereno na vojne potrebe. Prije izbijanja Odbrambeno-otadžbinskog rata preduzeće je zapošljavalo oko 1000 ljudi.[2]
Odbrambeno-otadžbinski rat[uredi | uredi izvor]
Tokom Odbrambeno-otadžbinskog rata preduzeće je funkcionisalo u okviru VRS, tačnije V i PVO VRS. Pored remonta naoružanja VRS i Srpske vojske Krajine, stručnjaci iz ovog zavoda su radili i na obnovi hidroelektrana "JajceI" i "JajceII" odnosno na remontu i razvoju energetskih postrojenja.[3]
Preduzeće danas[uredi | uredi izvor]
Nakon Odrbrambeno-otadžbinskog rata i tranzicije "Kosmos" je bio na ivici stečaja i potresali su ga štrajkovi zaposlenih, ali je počeo da se oporavlja zahvaljujući procesu restrukturiranja i sklapanju novih ugovora. Danas preduzeće uspješno posluje.[4] Danas se preduzeće bavi uz remont radarskih i raketnih sistema još i remontom sistema automatizacije, profesionalne elektronike različitih namjena, borbenih i neborbenih vozila, kao i širokog spektra elektroenergetskih uređaja i sistema. Preduzeće ima mogućnosti projektovanja, proizvodnje, remonta i ispitivanja elektronskih i elektroenergetskih uređaja i sistema. U okviru novih poslova preduzeće se bavi remontom i popravkama protiveksploziono zaštićenih električnih uređaja i opreme kao i kompletnim remontom malih i srednjih vjetrogegenatora. Mašinski pogon preduzeća nudi širok spektar usluga i izrade mašinskih proizvoda i dijelova od nacrta, preko mašinske obrade metala do farbanja u termo komori i galvanizacije.[5]
Priznanja[uredi | uredi izvor]
- Maketa aviona "Orao" sa posvetom - maj 1993 povodom obilježavanja dana V i PVO VRS.[6]
Direktori[uredi | uredi izvor]
- pukovnik Gojko Kovačević
- pukovnik dipl inžinjer Velimir Ratković[3]
- Ostoja Veselinović (?-2004)
- Slavko Petrović (2010?-2013)
- Dragan Ilić[2] (2013-2015)
- Dušan Vještica[4] (2015-)
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Vojska Republike Srpske
- Republika Srpska
- Rat u Bosni i Hercegovini
- Vazduhoplovni zavod „Moma Stanojlović“
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Vojnoindustrijski kompleks SFRJ”. Polemos. Vol. IX, No. 17,: 175.
- ^ a b Mišljenović, Srđan (30. 4. 2015). „"Kosmos" bi da opet bude gigant”. Novosti online. Pristupljeno 31. 5. 2019.
- ^ a b Šolaja, Miloš (7. 1. 1993). „Novi let "Kosmosa"”. Srpska vojska. godina II broj 3: 24.
- ^ a b „Banjalučki Kosmos remontovaće raketne sisteme Srbije”.
- ^ „O nama”. Arhivirano iz originala 31. 5. 2019. g.
- ^ „Priznanja za nesebičnu pomoć”. Nova Krila. 8: 7. 26. juni 1993.
