Dubrovačka književnost
Dubrovačka književnost obuhvata književnost stvorenu na tlu Dubrovačke republike i ona predstavlja najviše domete književnosti humanizma i renesanse među Južnim Slovenima. Stvarana je na lokalnom jeziku tzv. dubrovačkom književnom jeziku koji je u osnovi štokavsko istočnohercegovački dijalekat (i)jekavskog izgovora sa čakavizmima i ikavizmima (kojih nije bilo u svakodnevnom govoru[1]) preuzetim iz susednih dalmatinskih govora i romanskim pozajmljenicama iz dalmatskog (kojim se koristio romanski deo stanovništva) i italijanskog (toskanskog) jezika. Kao najstarije delo renesanse u Dubrovniku uzimaju se tri stiha koja je 1421. godine na praznoj strani „Carinskog statuta“, ćirilicom zapisao Džonko Kaličević[1]. Krajem XV veka javljaju se petrarkisti Šiško Menčetić sa kanconijerom u kome ima više od 500 pesama i Džore Držić. Nakon njih se počinju da stvaraju Mavro Vetranović, Nikola Nalješković i Marin Držić, a potom u drugoj polovini XVI veka Dinko Ranjina, Dinko Zlatarić i Andrija Čubranović. Krajem XVI i početkom XVII veka javlja se barok u dubrovačkoj književnosti koji svoj vrhunac dostiže u delima Ivana Dživa Gundulića, Dživa Bunića i Džona Palmotića. Ignjat Đurđević i njegovo delo „Uzdasi Mandolijene pokornice“ iz 1728. godine predstavljaju njen poslednji veliki domet. Ep „Osman“ Ivana Gundulića predstavlja najznačajnije delo dubrovačke književnosti i najuspeliji slovenski barokni ep,[1] a od značajnih dela svakako treba pomenuti i komediju Marina Držića „Dundo Maroje“. Vuk Stefanović Karadžić je dva elementa dubrovačkog književnog jezika (čuvanje glasa h i dentala d i t iza je nastalog od kratkog glasa jat) koji su se u većini drugih sredina izgubili, uneo 1836. i 1839. godine u svoju jezičku reformu. U današnjoj nauci postoji sporenje oko toga da li dubrovačku književnost treba svrstati u srpsku ili hrvatsku književnost (u zavisnosti od toga da li se dubrovački govor smatra delom srpskog ili hrvatskog jezika) ili je ona nešto između njih.
Neki od pisaca[uredi | uredi izvor]
- Savo Bobaljević
- Ivan Gundulić
- Ivo Vojnović
- Dum Ivan Stojanović
- Mavro Orbin
- Šiško Menčetić
- Marin Držić
- Dživo Gundulić
- Ignjat Đurđević
- Ilija Crijević
- Vice Pucić
- Paskoje Primović
Narodni jezik i pisma Dubrovačke republike[uredi | uredi izvor]
Sami Dubrovčani su svoj govor nazivali srpskim (lingua serviana), dubrovačkim, naškim, slovinskim, ilirskim, a u nekoliko slučajeva hrvatskim.[1] U pisanju su korišćeni glagoljica i ćirilica, a od XV veka i latinica koja je kasnije u potpunosti potisnula prva dva pisma. Pored upotrebe za korespondenciju sa vladarima širom Balkana, ćirilica je korišćena i u samom Dubrovniku, kako među stanovništvom, tako i među katoličkim klerom (na jednom molitveniku iz 1512. godine stoji da je ispisan „srpskim pismom i jezikom“, a treba pomenuti zbornik pobožnih tekstova Libro od mnozijeh razloga iz 1520. godine).[1]
- „U Dubrovniku, ako i ne od prvoga početka, a to od pamtivijeka govorilo se srpski; govorilo, kako od pučana, tako od vlastele, kako kod kuće, tako u javnom životu...“
(Natko Nodilo, istoričar)[2]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d Aleksandar Milanović, Kratka istorija srpskog književnog jezika, Beograd. 2004. ISBN 978-86-17-11104-3.
- ^ Jeremija D. Mitrović, Srpstvo Dubrovnika, Beograd. 1992. ISBN 978-86-379-0319-2.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Milanović, Aleksandar (2004). Kratka istorija srpskog književnog jezika. Beograd. ISBN 978-86-17-11104-3.
