Pređi na sadržaj

Katolička crkva u Bosni i Hercegovini

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Katolička crkva u Bosni i Hercegovini je organski dio Katoličke crkve pod duhovnim vođstvom pape rimskog.

Prema popisu stanovništva iz 2013, u Bosni i Hercegovini živi 544.114 katolika, što čini 15,41% stanovništva.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Kasna antika[uredi | uredi izvor]

Mitropolije i eparhije krajem 4. vijeka:
  Mitropolija akvilejska
  Mitropolija sirmijumska
  Eparhija salonska
  Eparhija siscijska
  Eparhija petavijska
  Eparhija sabarijska
  Eparhija viminacijumska
  Eparhija skodrska

Hrišćanstvo je na prostor današnje Bosne i Hercegovine stiglo tokom 1. vijeka n. e. Apostol Pavle je u svojoj Poslanici Rimljanima napisao da je donio Jevanđelje u Iliriju. Jeronim Stridonski, rođen u Stridonu (današnja Šuica), pisao je i da je apostol Pavle propovjedao u Iliriji. Vjeruje se da je hrišćanstvo stiglo sa Pavlovim učenicima ili sa apostolom Pavlom lično.[1]

Poslije Milanskog edikta, hrišćanstvo se brzo širilo. Oko dvije mitropolije, sirmijumske i salonske, naselili su se hrišćani i episkopi sa prostora današnje BiH. Nekoliko ranohrišćanskih eparhija se razvilo u 4, 5. i 6. vijeku. Episkop Bistue (lat. episcopus Bestoensis) Andrija, pominje se na saborima u Saloni 530. i 533. godine. Episkop Andrija je vjerovatno imao sjedište u rimskom municipijumu Bistua Nova, nedaleko od današnje Zenice. Salonski sinod je odlučio da se uspostavi nova eparhija Bistua Vetus, izdvajajući je od eparhije Bistua Nova. Nekoliko eparhija je takođe osnovano na jugu u Martari (današnji Konjic), Sersenterumu, Delminijumu, Baloji i Lausinijumu.[1]

Padom Zapadnog rimskog carstva 476. i pustošenjem i doseljavanjem avarskih i slovenskih plemena, ova crkvena organizacija je potpuno uništena.

Srednji vijek[uredi | uredi izvor]

Poslije dolaska Hrvata na jadransku obalu početkom 7. vijeka, franački i vizantijski vladari su počeli da ih pokrštavaju, čak i u unutrašnjosti do rijeke Drine. Na pokrštavanje je uticala i blizina starih rimskih gradova u Dalmaciji i širila se od dalmatinskog primorja prema unutrašnjosti Kneževine Dalmacije i Liburnije. Ovim područjem upravljali su splitski nadbiskupi, nasljednici salonskih nadbiskupa, koji su pokušali da obnove drevnu Delminijsku eparhiju. Sjeverna Bosna je bila dio Moravske arhiepiskopije koju je 869. osnovao Metodije Solunski.[2]

Trebinjska eparhija je prva eparhija na ovim prostorima osnovana u srednjem vijeku. Prvi put se pominje u drugoj polovini 10. vijeka za vrijeme pontifikata pape rimskog Grgura V.[3]

Katoličke eparhije u Bosni i Dalmaciji u 15. vijeku.

Bosanska eparhija je uspostavljena u 11. vijeku. Na osnovu Provinciale Vetus, zbirke istorijskih dokumenata objavljenih 1188, prvi put se pominje kao podrijeđena Splitskoj nadbiskupiji, a drugi put kao dio Dubrovačke nadbiskupije. Eparhija je vjerovatno nastala između 1060. i 1075. godine.[4]

U to vrijeme u srednjovjekovnoj Bosni postojala je Crkva bosanska, optužena za jeres. Prvi misionari koji su bili isključivo pravo misionarski rad i inkviziciju u srednjovjekonoj Bosni bili su dominikanci.[5] Svaki sveštenik koji je koristio maternji jezik u liturgiji mogao bi biti optužen za jeres. Npr. zbog toga je 1233. papa rimski Grgur IX svgrnuo biskupa Vladimira i postavio njegovog nasljednika Johana Tevtonskog, koji je takođe bio dominikanski fratar. Nakon premještanja bosanskog biskupa u Đakovo 1247, uticaj dominikanaca u Bosni počeo je da opada.[6]

Franjevci su bili prisutni i u srednjovjekovnoj Bosni od početka 13. vijeka. Papa rimski Nikola IV, koji je takođe bio franjevac, dao im je 1291. jurisdikciju nad inkviziciju u Bosni zajedno sa dominikancima. Ova prava im je potvrdio papa rimski Bonifacije VIII. Od tada su se dominikanci i franjevci nadmetali oko isključivog prava na misionarsku djelatnost i sprovođenje inkvizicije u Bosni. Na kraju, papa rimski Jovan XXII je 1327. franjevcima dodijelio isključiva prava na to. Od tada uticaj dominikanaca je znatno opao, a osmanskim osvajanjem u 15. vijeku potpuno je nestao. Nijedan od ovih religioznih redova nije se trudio da obrazuje mjesno sveštenstvo, već se borio oko uticaja u zemlji.[6]

Čak i kasnije, franjevci su provodili malo vremena u obrazovanju mjesnog sveštenstva. Umjesto toga, bosanski vikar fra Bartul od Auvergnea pokušao je privući strane franjevce da obavljaju misionarski rad.[7] Franjevci su stekli niz privilegija, uključujući izbor provincijala, apostolskih vizitatora, vikara i biskupa.[8]

Osmanska era[uredi | uredi izvor]

Crkva Svetog Antuna Padovanskog pretvorena je u džamiju nakon osmanskog osvajanja Bihaća krajem 16. vijeka.

Teritorija današnje Bosne i Hercegovine pala je pod osmansku vlast tokom 15. i 16. vijeka. Hrišćanski podanici Osmanskog carstva imali su status „naroda zime” (doslovno „zaštićena osoba”), što im je garantovalo pravo na posjed i poslove u poljoprivredi, zanatstvu i trgovini, ukoliko su ostali lojalni osmanskoj vlasti. Hrišćanima nije bilo dozvoljeno da se protive islamu, da grade crkve ili osnivaju nove crkvene institucije. Javnu i državnu službu obavljali su samo muslimani.[9]

Stara crkve Svetog Mihovila u Varešu (obnovljena 1819. na temelju srednjovjekovne crkve), najstarija je sačuvana katolička crkva u Bosni i Hercegovini.

Pravoslavna crkva je imala povoljniji položaj u Osmanskom carstvu od drugih hrišćanskih konfesija. Pošto je papa rimski bio politički protivnik Osmanskog carstva, katolici su bili u nepovoljnije položaju u odnosu na pravoslavce. Za razliku od pravoslavnih mitropolita i episkopa, katolički episkopi nisu bili priznati kao crkveni velikodostojnici. Osmanska vlast je priznavala samo neke katoličke zajednice, posebno u većim gradovima sa snažnim katoličkim trgovačkim stanovništvom. Vlasti su izdavale ahdname, lična dokumenta kojim se garantuje sloboda kretanja (sveštenicima), religijski rituala, imovina i oslobađanje od poreza za one koji primaju priloge. Sultan Mehmed Osvajač je izdao dva takva dokumenta bosanskim franjevcima — prvi nakon osvajanja Srebrenice 1462, a drugi tokom vojnog pohoda u Kraljevini Bosni 1463. godine. Posljednji, pušten u osmanskom vojnom logoru u Milodražu (na putu koji povezuje Visoko i Fojnicu), bio je poznat kao Milodraška ahdnama ili Fojnička ahdnama. Uslovi garancije se često nisu sprovodili; pravoslavno sveštenstvo je pokušalo da prenese dio svoje poreske obaveze na katolike, što je dovelo do sporova između pravoslavnog sveštenstva i franjevaca na osmanskim sudovima.[9]

Broj katolika u Bosni pod osmanskom vlašću je nepoznat. Na osnovu putopisne literature, vjeruje se da je u prvoj polovini 16. vijeka katoličko stanovništvo još uvijek činilo većinu. Srbi koji su dolazili sa istoka takođe su identifikovani kao katolici, a osmanski vojnici su prvenstveno činili islamsko stanovništvo. Prema apostolskom vizitatoru Peteru Masarečiju, katolici su 1624. činili oko četvrtinu stanovništva, a muslimani većinu. Tokom 17. vijeka katolici su pali na treće mjesto po brojnosti u Bosni i Hercegovini, gdje su i danas.[9]

Obnova crkvene jerarhije[uredi | uredi izvor]

Pokušaji Rimske kurije da uspostavi redovnu crkvenu jerarhiju na prostoru današnje BiH postojali su još od 13. vijeka.[10] Međutim, zbog političkih prilika, kao i zbog protivljenja franjevaca, ovi pokušaji su propali.[11]

Franjevci su se protivili nastojanjima mjesnih biskupa da uvedu nemonaško sveštenstvo u bosanske župe,[12] pa su čak tražili pomoć od Osmanlija, da ih potisnu iz zemlje.[13]

Rim je 1612. i ponovo 1618. poslao Bartola Kašića, jezuitu iz Dubrovnika, da izvjesti o situaciji u zemljama pod osmanskom vlašću u jugoistočnoj Evropi. Kašić je pisao papi rimskom još 1614, navodeći da „ako Vaša Svetost ne poduzme neka djelotvorna sredstva da bosanska braća ne spriječe osobe koje šalje Vaša Svetost, niko neće moći da se uvjeri da ih neće dati Turcima uz uobičajene i neobične klevete. Oni znaju koliko mogu da urade u srcima Turaka, da iskoriste novac od siromašnih sveštenika.”[14]

Poglavar Kongregacije za jevanđelizaciju naroda Urbanus Ceri pisao je papi rimskom Inoćentiju XI 1676. da su franjevci u Bosni „najbogatiji u cijelom Redu, ali i najrazuzdaniji, i da se suprotstavljaju svetovnom sveštenstvu u strahu za plaćanje izdržavanja sveštenika iz župa sa kojima održavaju svoje manastire, i to bez obzira na sve naredbe iz Rima, ne bi bilo moguće sprovesti svetovno sveštenstvo u Bosni jer bi franjevci izazvali protivljenje Turaka protiv svetovnog klira.”[15]

U 19. vijeku franjevci su se suprotstavljali nastojanju mjesnih biskupa Rafaela Barišića i Marijana Šunjića, koji su bili franjevci, da otvore bogosloviju za obrazovanje svetovnog sveštenstva. Takozvana Barišićeva afera trajala je 14 godina, od 1832. do 1846, i privukla je pažnju Rima, Istanbula i Beča.[16]

Nakon što je Bosanski vilajet došao pod austrougarsku vlast 1878, papa rimski Lav XIII je obnovio crkvenu jerarhiju vilajeta. U buli Ex hac augusta od 5. jula 1881, papa Lav je uspostavio crkvenu provinciju sačinjenu od četiri biskupije u Bosni i Hercegovini i ukinuo prethodne apostolske vikarijate.[17] Sarajevo, nekadašnja Vrhbosna, postalo je nadbiskupsko i metropolitsko sjedište. Njene sufraganske biskupije postale su nove biskupije banjalučka i mostarska i postojeća Trebinjsko-mrkanska biskupija. Budući da je nekadašnja Duvanjska biskupija u sastavu Mostarske biskupije, mostarski biskup je u spomen na nju dobio titulu biskupa mostarsko-duvanjskog.[18] U pismu iz marta 1881. bečkom nunciju Serafinu Vanuteliju, biskup bosanski ili đavovački i sremski Josip Juraj Štrosmajer piše da je potrebno osnivanje novih biskupija; međutim, protivio se metropolitskom sjedištu u Bosni, jer ono neće biti povezano sa Katoličkom crkvom u Hrvatskoj.[2]

Austrougarska vlast[uredi | uredi izvor]

U pregovorima između Svete stolice i Austrougarske, posljednju riječ u imenovanju biskupa imao je car Austrije. Biskupsko sveštenstvo i franjevci (nekada jedini klir u Bosni tokom osmanske vlasti) ostali su na položajima. Josip Štadler, profesor bogoslovlja na Sveučilištu u Zagrebu, imenovan je za vrhbosanskog nadbiskupa, a mostarska i banjalučka biskupija povjerene su franjevcima Paškalu Buconjiću i Marijanu Markoviću. Da bi zaštitio biskupsko sveštenstvo, Štadler je zatražio od Svete stolice da ukloni franjevce iz svih župa. Sveta stolica je donijela odluku 1883. po kojoj su franjevci morali da prenesu dio svoju župa na nadbiskupa; do kraja vijeka, oko jedne trećine nekadašnjih franjevačkih župa držali su mjesni biskupi. Nadbiskup je tražio još nekoliko župa, što je dovelo do dodatnih tenzija.[9]

Pod austrougarskom vlašću broj katolika se povećao za oko 230.000, uglavnom zbog imigracije iz drugih krajeva monarhije. Ukupan broj imigranata bio je oko 135.000, od kojih su 95.000 bili katolici. Jedna trećina imigranata katolika bili su Hrvati, a 60.000 Česi, Slovaci, Poljaci, Mađari, Nijemci i Slovenci.[9]

10
20
30
40
50
  •   Pravoslavci
  •   Muslimani
  •   Katolici

Međuratni period[uredi | uredi izvor]

Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca je osnovano 1. decembra 1918. spajanjem Države Slovenaca, Hrvata i Srba (koja je nastala na teritorijama bivše Austrougarske, obuhvatajući Bosnu i Hercegovinu i veći dio Hrvatske i Slovenije) i Banata, Bačke i Baranje (koji su bili dio Ugarske u sastavu Austrougarske) sa Kraljevinom Srbijom.

Iako je katoličko javno mnjenje u BiH bilo podijeljeno oko ujedinjenja sa Srbijom, katolički biskupi (uključujući i Štadlera) podsticali su sveštenike i mirjane na lojalnost novoj vlasti. Po njihovom mišljenju, u novoj državi Hrvati bi imali nacionalna prava i Crkva bi bila slobodna. Kako su stvari na terenu bile drugačije, odnosi između crkve i države su zahladnjeli, a sveštenstvo je pružilo otpor vlasti.[19]

Očekivalo se da će Ivan Šarić biti imenovan za Štadlerovog nasljednika nakon njegove smrti, ali su mu se jugoslovenska vlada i bosanski franjevci usprotivili zbog sličnosti sa Štadlerom. Šarić je 2. maja 1922. imenovan za vrhbosanskog nadbiskupa.[19]

Nezavisna Država Hrvatska[uredi | uredi izvor]

Vidi još: Katolička crkva i ustaše

Pod komunizmom[uredi | uredi izvor]

Ploča u čast hercegovačkim franjevcima ubijenim od strane partizana u Drugom svjetskom ratu.

Ideološki sukob između hrišćanstva i marksističke filozofije u Bosni i Hercegovini tokom Drugog svjetskog rata i komunističke vlasti prerastao je u konfrontaciju komunističkog pokreta i Katoličke crkve. Za vrijeme komunizma, tokom i nakon rata ubijeno je 136 sveštenika, 39 bogoslova i četiri monaha; pet sveštenika umrlo je u komunističkim zatvorima. Najviše su stradale franjevačke provincije Hercegovina i Bosna Srebrena, u kojima je ubijen 121 fratar.[20] Prilikom partizanskog zauzimanja Mostara i Širokog Brijega u februaru 1945, ubijeno je 30 fratara iz samostana u Širokom Brijegu (uključujući 12 profesora i direktora franjevačke gimnazije).[21]

Progon sveštenika, laika i crkve sprovodio se organizovano poslije rata, objavljivanjem knjiga koja povezuju Katoličku crkvu sa ustaškim režimom i zapadnim silama, kako bi se opravdao progon. Komunisti su zanemarili saradnju 75 katoličkih sveštenika sa Narodnooslobodilačkim pokretom.[22]

Suočeni sa neprijateljstvom komunističkih vlasti poslije Drugog rata, biskupi su se sastali u Zagrebu i 20. septembra 1945. izdali pastoralno pismo katoličkih biskupa Jugoslavije protestujući zbog nepravde, zločina, suđenja i pogubljenja.

Dopuštamo, da je bilo i takvih sveštenika, koji su se — zavedeni nacionalnom stranačkom strašću — ogriješili o sveti zakon hrišćanske pravde i ljubavi i koji su radi toga zaslužili, da odgovaraju pred sudom zemaljske pravde. Moramo međutim istaći, da je broj takvih sveštenika više nego neznatan, i da se teške optužbe, što su se u štampi i na skupštinama iznosile protiv velikog dijela katoličkog sveštenstva u Jugoslaviji, imaju uvrstiti u red tendencioznih pokušaja, da se svjesnim lažima zavara javnost i oduzme ugled Katoličkoj Crkvi.[20]

Katedrala Svetog Bonaventure u Banjoj Luci.

Zemljotres koji je u oktobru 1969. pogodio Banju Luku i njenu okolinu, znatno je oštetio banjalučku katedralu, koja je morala biti srušena. Na njenom mjestu je 1972. i 1973. podignuta današnja, savremena katedrala u obliku šatora.[23]

Rat u Bosni i Hercegovini[uredi | uredi izvor]

U avgustu 1991, kada je počeo rat u Hrvatskoj, a nazirao se i rat u Bosni i Hercegovini, nadbiskup Puljić i biskupi Komarica i Žanić apelovali su na vlasti, vjerske zajednice i međunarodnu zajednicu da spriječe rat. Međutim, biskupi su imali različita viđenja unutrašnjeg uređenja Bosne i Hercegovine. Žanić je smatrao da svaki narod treba da ima posebnu administrativnu jedinicu unutar države, ali su Puljić i franjevci Bosne Srebrene insistirali na jedinstvenoj državi bez podjela. Biskupi su 1994. tražili da se u cijeloj državi osiguraju prava svim narodima. Protivili su se podjeli Bosne i Hercegovine na države, jer bi katolički vjerski, sakralni i kulturni objekti ostali uglavnom izvan prostora koji su kontrolisali Hrvati. Strahovali su i od uništenja utvrđenih biskupijskih granica, što bi imalo političke posljedice.[24]

Prema nekim izvorima, procjenjuje se da je potpuno uništeno 188, teško oštećeno 162 i lako oštećeno 230 katoličkih objekata. Od ovih brojki, 86% potpuno uništenih pripisano je srpskim snagama, a 14% muslimanskim, od teško oštećenih 69% je pripisano srpskim snagama, a 31% muslimanskim, dok je od lako oštećenih 60% pripisano srpskim snagama, a 40% muslimanskim snagama.[25]

Savremeno doba[uredi | uredi izvor]

Posjeta pape Jovana Pavla II Bosni i Hercegovini, tačnije Banjoj Luci, 23. juna 2003. radi beatifikacije Ivana Merca pomogla je da se katolicima širom svijeta skrene pažnja na potrebu rekonstrukciju crkve u zemlji; uništavanje crkava i kapela bila je jedna od najvidljivijih rana rata. Samo je Banjalučkoj biskupiji je srušeno 39 crkava, a 22 su teško oštećene. Devet kapela je uništeno, a četrnaest oštećeno; dva samostana su uništena, a jedan teško oštećen, kao i 33 groblja.[26]

U Širokom Brijegu su 2009. otkrive i sahranjeni posmrtni ostaci fratra Maksimilijana Jurčića, kojeg su strijeljali partizani 28. januara 1945. godine.[27][28]

Jerarhija[uredi | uredi izvor]

Karta katoličkih biskupija u Bosni i Hercegovini:
  Vrhbosanska nadbiskupija
  Banjalučka biskupija
  Mostarsko-duvanjska biskupija
  Trebinjsko-mrkanska biskupija
  Gospićko-senjska biskupija (župa Zavalje)

Katolička crkva u Bosni i Hercegovini ima jednu metropoliju — Sarajevsku. Postoji jedna nadbiskupija i tri biskupije, koja se dijeli arhiđakonate, dekanate i župe.

Metropolija Biskupija Približna teritorija Katedrala Nastanak
Sarajevska
Vrhbosanska nadbiskupija
Archidioecesis Vrhbosnensis o Seraiensis		 srednja Bosna, Semberija, Posavina, srednje i donje Podrinje Katedrala Srca Isusova 5. jul 1881.
Banjalučka biskupija
Dioecesis Banialucensis		 Bosanska Krajina, Zapadne strane, Donji kraji, Pounje Katedrala Svetog Bonaventure 5. jul 1881.
Mostarsko-duvanjska biskupija
Dioecesis Mandentriensis-Dulminiensis		 Hercegovina, gornje Podrinje Katedrala Marije Majke Crkve 14. vijek (prvobitno kao Duvanjska biskupija)
Trebinjsko-mrkanska biskupija
Dioecesis Tribuniensis-Marcanensis		 južna i istočna Hercegovina Katedrala Male Gospe 984.
— Vojni ordinarijat u Bosni i Hercegovini
Ordinariatus Militaris in Bosnia et Herzegovina		 Bosna i Hercegovina 1. februar 2011.

Župa Zavalje je župa Gospićko-senjske biskupije. U zemlji postoje dvije franjevačke provincije: Franjevačka provincija Uznesenja Blažene Djevice Marije u Mostaru i Franjevačka provincija Bosne Srebrene u Sarajeva.

Stavovi[uredi | uredi izvor]

Prema anketi Pew Research iz 2017, katolici u Bosni i Hercegovini pretežno podržavaju stavove Crkve o moralnim i društvenim pitanjima: 54% ispitanika ide na misu svake sedmice, 58% vjeruje da se stav Crkve o kontracepciji ne bi trebao mijenjati, 69% podržava stav Crkve o rukopoloženju žena, 71% smatra da bi abortus u većini slučajeva trebalo da bude nezakonit, 83% praktikuje post određenim danima i 90% podržava stav Crkve o istopolnim brakovima.[29]

Svetilišta[uredi | uredi izvor]

Međugorska Gospa[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Međugorska Gospa
Vidi još: Odgovor Katoličke crkve na međugorska ukazanja
Crkva Svetog Jakova u Međugorju.

Međugorje, selu u Hercegovini i župa u Mostarsko-duvanjskoj biskupiji, mjesto je navodnog ukazanj Djevice Marije 24. juna 1981. godine. Ubrzo je postalo mjesto hodočašća za pojedince i molitvene skupine. Ipak, ovaj fenomen Katolička crkva nije zvanično priznala.[30] Sveta stolica je u martu 2010. objavila da je osnovala komisiju pod okriljem Kongregacije za doktrinu vjere, koju vodi kardinal Kamilo Ruini, za procjenu ukazanja.[31]

Olovska Gospa[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Olovska Gospa
Crkva Uznesenja Blažene Djevice Marije u Olovu.

Crkva Uspenja Blažene Djevice Marije u Olovu je marijansko hodočasničko mjesto, a njeno Svetilište je veoma poznato u jugoistočnoj Evropi. Prema zapisu iz 1679, osim hodočasnika iz Bosne, posjećivali su ga hodočasnici iz Bugarske, Srbije, Albanije i Hrvatske. Najviše posjetilaca dolazi na praznik Velike Gospojine 15. avgusta. U svetilištu se nalaze dvije slike Djevice Marije. Do 1920. u Iloku su franjevci čuvali sliku s natpisom S. Maria Plumbensis iz 18. vijeka; kasnije je čuvana u Petrićevcu i Sarajevu, a 1964. je prebačena u Olovo. Drugu sliku je naslikao Gabrijel Jurkić 1954. prema opisu starije Olovske Gospe, koja je nestala.[32]

Svetilište Svetog Ive[uredi | uredi izvor]

Crkva Svetog Ivana Krstitelja u Podmilačju.

Svetilište Svetog Ivana Krstitelja u Podmilačju je jedno od najstarijih svetilišta u Bosni i Hercegovini. Podmilačje, selo udaljeno 10 km od Jajca, prvi put se pominje u dokumentu bosanskog kralja Stefana Tomaševića iz 1461; crkva je vjerovatno podignuta u to vrijeme. To je jedina sačuvana srednjovjekovna franjevačka crkva.[33]

Svetilište Svetog Leopolda Mandića[uredi | uredi izvor]

Crkva Svetog Leopolda Mandića u Maglaju.

Župa Magla je uspostavljena 1970, a podignuta je i župna crkva. U jesen 1976. srušena je oronula crkva Svetog Antona, podignuta 1919. godine. Narednog proljeća počela je izgradnja nove crkva i svetilišta Svetog Leopolda Mandića, čiji su temelji osveštani 15. maja. Svetilište je posvećeno 17. juna 1979. godine.[34]

Apostolska nuncijatura[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Apostolska nuncijatura u Bosni i Hercegovini

Apostolska nuncijatura u Bosni i Hercegovini je crkva služba Katolike crkve u Bosni i Hercegovini. Prvi apostolski nuncij u BiH bio je Frančesko Monterisi, koji je služio od juna 1993. do marta 1998. godine. Sadašnji nuncij je Fransis Asizi Čulikat, koga je papa Franjo imenovao 1. oktobra 2022. godine.[35]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b „Bosnia and Herzegovina”. www.newadvent.org. CATHOLIC ENCYCLOPEDIA. Pristupljeno 17. 6. 2023. 
  2. ^ a b Šanjek 1996.
  3. ^ „Povijest” (na jeziku: hrvatski). Biskupija Mostar. Pristupljeno 17. 6. 2023. 
  4. ^ Draganović 1975, str. 134.
  5. ^ Perić 2002, str. 36.
  6. ^ a b Perić 2002, str. 37.
  7. ^ Perić 2002, str. 38–39.
  8. ^ Perić 2002, str. 41.
  9. ^ a b v g d Vasilj 1997.
  10. ^ Džaja 2002, str. 46.
  11. ^ Perić 2002, str. 54–61.
  12. ^ Perić 2002, str. 43, 49.
  13. ^ Perić 2002, str. 44, 47.
  14. ^ Perić 2002, str. 43–44.
  15. ^ Perić 2002, str. 42.
  16. ^ Perić 2002, str. 58–59.
  17. ^ Džaja 2002, str. 49.
  18. ^ Vrankić 2016, str. 114.
  19. ^ a b Goluža 1995.
  20. ^ a b Lučić, Ivan (15. 6. 2012). „Progon katoličke crkve u Bosni i Hercegovini u vrijeme komunističke vlasti (1945.–1990.)”. Croatica Christiana periodica (na jeziku: hrvatski). 36 (69): 105—144. ISSN 0350-7823. Pristupljeno 14. 5. 2024. 
  21. ^ Pandžić, Bazilije Stjepan (2001). Hercegovački franjevci: sedam stoljeća s narodom (na jeziku: hrvatski). Mostar: Ziral. ISBN 978-9958-37-018-2. 
  22. ^ Petešić, Ćiril (1982). Katoličko svećenstvo u NOB-u 1941 - 1945 (na jeziku: hrvatski). OOUR Vjesnikova Press agencija. Pristupljeno 14. 5. 2024. 
  23. ^ „Župa BANJA LUKA”. biskupija-banjaluka.org (na jeziku: hrvatski). BANJOLUČKA BISKUPIJA. 15. 5. 2024. Pristupljeno 14. 5. 2024. 
  24. ^ Krišto, Jure (30. 6. 2015). „KATOLIČKA CRKVA U RATU U BOSNI I HERCEGOVINI 1992. – 1995.”. Croatica Christiana periodica (na jeziku: hrvatski). 39 (75): 197—227. ISSN 0350-7823. Pristupljeno 21. 5. 2024. 
  25. ^ Walasek, Helen; Carlton, Richard; Hadžimuhamedović, Amra; Perry, Valery; Wik, Tina (3. 3. 2016). Bosnia and the Destruction of Cultural Heritage (na jeziku: engleski). Routledge. str. 153. ISBN 978-1-317-17299-4. Pristupljeno 21. 5. 2024. 
  26. ^ „Postwar Church in Bosnia Still Rebuilding, Literally”. zenit.org. ZENIT. 23. 6. 2003. Arhivirano iz originala 18. 2. 2012. g. Pristupljeno 21. 5. 2024. 
  27. ^ „U CRKVI NA ŠIROKOM BRIJEGU POKOPANI POSMRTNI OSTACI FRA MAKSIMILIJANA JURČIĆA | Katolička tiskovna agencija Biskupske konferencije BiH”. ktabkbih.net (na jeziku: hrvatski). Katolička tiskovna agencija. 1. 12. 2009. Pristupljeno 21. 5. 2024. 
  28. ^ „Misa za 66 ubijenih hercegovačkih franjevaca”. ika.hr. IKA - Informativna katolička agencija. 7. 2. 2010. Arhivirano iz originala 4. 8. 2017. g. Pristupljeno 21. 5. 2024. 
  29. ^ Mitchell, Travis (10. 5. 2017). „Religious Belief and National Belonging in Central and Eastern Europe”. Pew Research Center. Pristupljeno 21. 5. 2024. 
  30. ^ Flynn, Daniel (17. 3. 2010). „Vatican probes claims of apparitions at Medjugorje”. Reuters. Pristupljeno 21. 5. 2024. 
  31. ^ „Holy See confirms creation of Medjugorje Commission”. Catholic News Agency (na jeziku: engleski). 17. 3. 2010. Pristupljeno 21. 5. 2024. 
  32. ^ „Svetište Majke Božje – Olovo”. Bosna Srebrena (na jeziku: engleski). 7. 12. 2017. Pristupljeno 21. 5. 2024. 
  33. ^ „Svetište Sv. Ive Krstitelja - Podmilačje”. Bosna Srebrena (na jeziku: engleski). 15. 12. 2017. Pristupljeno 21. 5. 2024. 
  34. ^ „Svetište sv. Leopolda Bogdana Mandića Maglaj - O svetištu” (na jeziku: bošnjački). Pristupljeno 21. 5. 2024. 
  35. ^ „Apostolic Nunciature to Bosnia and Herzegovina”. GCatholic. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Католичка_црква_у_Босни_и_Херцеговини&oldid=27801328”