Kraljevina Galicija i Lodomerija
| Kraljevina Galicija i Lodomerija Królestwo Galicji i Lodomerii Korolіvstvo Galičini ta Volodimirії | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1772.—1918. | |||||||||||||
 Grb
| |||||||||||||
 Kraljevina Galicija i Lodomerija na mapi Austrougarske | |||||||||||||
| Glavni grad | Lemberg | ||||||||||||
| Regija | Jugoistočna Evropa | ||||||||||||
| Zemlja |  Austrougarska | ||||||||||||
| Površina | 78.497 km2 | ||||||||||||
| Stanovništvo | 8.029.387 | ||||||||||||
| Događaji | |||||||||||||
| Istorija | |||||||||||||
• Uspostavljeno | 1772. | ||||||||||||
• Ukinuto | 1918. | ||||||||||||
| |||||||||||||
.svg)
Kraljevina Galicija i Lodomerija (nem. Königreich Galizien und Lodomerien) je bila kraljevina u sastavu Habzburške monarhije, odnosno Austrijskog carstva i Austrougarske monarhije. Ustanovljena je 1772. godine, neposredno nakon Prve podele Poljske. Obuhvatala je teritorije koje su tom prilikom priključene Habzburškoj monarhiji. Prostorni opseg kraljevine je proširivan ili sužavan u nekoliko navrata (1786, 1803, 1809, 1815, 1846, 1849). Nakon Austrougarske nagodbe (1867), kraljevina je pripala austrijskom delu Austrougarske monarhije. Postojala je do 1918. godine. Glavni grad je bio Lavov.[1]
Geografija[uredi | uredi izvor]
Kraljevina Galicija i Lodomerija je tokom istorije zauzimala oblasti koje najvećim delom pripadaju današnjoj Ukrajini i Poljskoj, a manjim delom Slovačkoj i Rumuniji.
Južna granica kraljevine je bila prirodna, poštoje pratila greben Karpata.
Površina Galicije i Lodomerije je 1914. godine bila 78.497 km²
Istorija[uredi | uredi izvor]
Kraljevina Galicija i Lodomerija je nastala nakon Prve podele Poljske (1772). Tom prilikom, Kraljevina Poljska je bila primorana da Habzburškoj monarhiji ustupi deo svojih teritorija, koje su potom organizovane kao jedinstvena pokrajina u rangu kraljevine.[2]
Pokrajina je dobila dvojni naziv "Galicija i Lodomerija" pošto je pored Galicije obuhvatala i južni deo istorijske oblasti Lodomerije. Pomenuti nazivi su takođe bili odraz starih teritorijalnih pretenzija, koje su Habzburzi nasledili zajedno sa ugarskom krunom, pa su na osnovu toga polagali pravo na te oblasti.[3]
Iako je novostvorena pokrajina obuhvatala i deo malopoljskih matičnih oblasti između gornje Visle i Sana, to nije bilo izraženo u nazivu, pošto se unošenje dodatne poljske odrednice u naziv kraljevine moglo tumačiti u smislu habzburških pretenzija na ostale delove Poljske, koja je u to vreme još uvek postojala kao država.
Habzburška vojska je 1774. godine zauzela susednu Bukovinu, koja je do tada bila u sastavu Kneževine Moldavije, a pošto je pomenuta oblast u srednjem veku bila deo stare Galičko-volinske kneževine, habzburške vlasti su 1786. godine odlučile da Bukovinu uključe u sastav Kraljevine Galicije i Lodomerije.
Prilikom Treće podele Poljske (1795), Habzburška monarhija je dobila dodatno proširenje prema severu, uključujući i gradove Krakov i Lublin. Iako su nove oblasti bile deo središnjih poljskih zemalja, bečki dvor je u cilju izbegavanja upotrebe poljskog imena odlučio da te oblasti organizuje kao posebnu habzburšku pokrajinu, pod imenom "Zapadna Galicija". Ta pokrajina je 1803. godine priključena Kraljevini Galiciji i Lodomeriji.[4]
Kraljevina je 1809. godine izgubila severne teritorije (krakovsko-lublinska oblast) u korist novostvorenog Varšavskog vojvodstva, kao i deo istočne teritorije (ternopoljska oblast) u korist carske Rusije. Prema naknadnom sporazumu, Rusija je taj deo vratila Austriji (1815).[5]
Kraljevina je 1846. godine ponovo dobila Krakov, ali je 1849. godine izgubila Bukovinu, koja je potom organizovana kao posebna austrijska pokrajina.[6]
Tokom Prvog svetskog rata (1914-1918) u ovoj pokrajini su vođene teške borbe između austrougarske i ruske vojske. Rusija je već tokom 1914. godine oslobodila najveći deo pokrajine, ali ruska vojska je nakon kasnije kontraofanzive centralnih sila bila potisnuta.
U vreme raspada Austrougarske (1918), Kraljevina Galicija i Lodomerija je prestala da postoji, pošto se i sama raspala na zapadni i istočni deo. Zapadna područja su ušla u sastav Poljske, a na istočnim područjima je stvorena Zapadnoukrajinska Narodna Republika.[7]
Demografija[uredi | uredi izvor]
| Istorija Poljske |
|---|
 |
| Ovaj članak je deo serije članaka o |
| istoriji Ukrajine |
|---|
 |
Po proceni iz 1772. godine u Galiciji i Lodomeriji živelo je oko 2.600.000 stanovnika.[8]
Po popisu iz 1851. godine u Galiciji i Lodomeriji živelo je 4.555.477 stanovnika.[8]
Po popisu iz 1857. godine u Galiciji i Lodomeriji živelo je oko 5.200.000 stanovnika.[8]
Po popisu iz 1869. godine u Galiciji i Lodomeriji živelo je 5.444.689 stanovnika.[9]
Po popisu iz 1880. godine u Galiciji i Lodomeriji živelo je 5.958.907 stanovnika.[9]
Po popisu iz 1890. godine u Galiciji i Lodomeriji živelo je 6.607.816 stanovnika.[9]
Popis stanovništva iz 1900. godine[uredi | uredi izvor]
Po popisu iz 1900. godine u Galiciji i Lodomeriji živelo je 7.315.939 stanovnika.[9]
Etnički sastav[uredi | uredi izvor]
Po etničkom sastavu, na popisu 1900. godine većina su bili Poljaci i "Ruteni" (zvanični austrougarski naziv za istočnoslovensko stanovništvo).
| Narod | Broj stanovnika | Procenat |
|---|---|---|
| Poljaci | 4.005.477 | 54,75% |
| "Ruteni" (današnji Ukrajinci i Rusini) | 3.087.326 | 42,20% |
| Nijemci | 211.752 | 2,89% |
| Česi, Moravci i Slovaci | 9.014 | 0,12% |
| ostali | 2.370 | 0,04% |
| Ukupno | 7.315.939 | 100% |
Religija[uredi | uredi izvor]
Po religiji, na popisu 1900. godine većina su rimokatolici i grkokatolici. Poljaci su bili većinom rimokatolici, a Ruteni grkokatolici.
| Religija | Broj stanovnika | Procenat |
|---|---|---|
| rimokatolici | 3.352.163 | 45,82% |
| grkokatolici | 3.105.616 | 42,45% |
| jevreji | 812.069 | 11,10% |
| evangelisti | 45.359 | 0,62% |
| jermeni-katolici | 732 | 0,01% |
| Ukupno | 7.315.939 | 100% |
Popis stanovništva iz 1910. godine[uredi | uredi izvor]
Po popisu iz 1910. godine u Galiciji i Lodomeriji živilo je 8.025.675 stanovnika.[8]
Maternji jezik[uredi | uredi izvor]
Po popisu iz 1910. godine, u Galiciji i Lodomeriji su najzastupljeniji bili jezici: poljski i "rutenski" (zvanični austrougarski naziv za istočnoslovenske jezike).
| Maternji jezik | Stanovništvo | Procenat |
|---|---|---|
| poljski | 4.703.046 | 58,6% |
| "rutenski" (današnji ukrajinski i rusinski) | 3.226.321 | 40,2% |
| ostali (hebrejski, njemački i mađarski) | 96.308 | 1,2% |
| Ukupno | 8.025.675 | 100% |
Religija[uredi | uredi izvor]
U Galiciji i Lodomeriji su po popisu u Austrougarskoj 1910. godine većinu činili rimokatolici i grkokatolici.
| Religija | Stanovništvo | Procenat |
|---|---|---|
| rimokatolici | 3.731.939 | 46,5% |
| grkokatolici | 3.378.809 | 42,1% |
| jevreji | 874.799 | 10,9% |
| ostali (protestanti i drugi) | 40.128 | 0,5% |
| Ukupno | 8.025.675 | 100% |
Vladari[uredi | uredi izvor]
Vladari Kraljevine Galicije i Lodomerije:[1]
| Ime vladara | Dužina vladanja | Slika |
|---|---|---|
| Marija Terezija | 1772-1780 | .jpg)
|
| Jozef II Habzburški | 1780-1790 | 
|
| Leopold II | 1790-1792 | 
|
| Franc II | 1792-1835 | 
|
| Ferdinand I od Austrije | 1835-1848 | 
|
| Franc Jozef | 1848-1916 | 
|
| Karl I od Austrije | 1916-1918 | 
|
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Kraljevina Galicija i Lodomerija-Dinastija Habzburga” (na jeziku: (jezik: engleski)).
- ^ Magocsi 1996, str. 300-301.
- ^ Wolff 2004, str. 818-840.
- ^ Magocsi 1996, str. 301-302, 385-386.
- ^ Magocsi 1996, str. 386-387.
- ^ Magocsi 1996, str. 418.
- ^ Magocsi 1996, str. 512-514.
- ^ a b v g „Istorija austrijskih krunskih zemalja-Kraljevina Galicija i Lodomerija” (na jeziku: (jezik: nemački)).
- ^ a b v g „Kraljevina Galicija i Lodomerija” (na jeziku: (jezik: nemački)).
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Magocsi, Paul R. (1983). Galicia: A Historical Survey and Bibliographic Guide. Toronto: University of Toronto Press.
- Magocsi, Paul R. (1996). A History of Ukraine (1. izd.). Toronto: University of Toronto Press.
- Magocsi, Paul R. (2002). The Roots of Ukrainian Nationalism: Galicia as Ukraine's Piedmont. Toronto: University of Toronto Press.
- Magocsi, Paul R. (2015). With Their Backs to the Mountains: A History of Carpathian Rus’ and Carpatho-Rusyns. Budapest-New York: Central European University Press.
- Tejlor, Alen (2001). Habzburška monarhija 1809-1918: Istorija Austrijske carevine i Austrougarske. Beograd: Clio.
- Ševčenko, Kirill (2019). „Pervaя mirovaя voйna 1914-1918 g. i Karpatskie Rusinы: Naciestroitelьsto vopreki identičnosti”. Politička istorija Slovena između mita i stvarnosti. Beograd: Institut za političke studije. str. 364—378.
- Wolff, Larry (2004). „Inventing Galicia: Messianic Josephinism and the Recasting of Partitioned Poland”. Slavic Review. 63 (4): 818—840.
- Wolff, Larry (2008). „Kennst du das Land? The Uncertainty of Galicia in the Age of Metternich and Fredro”. Slavic Review. 67 (2): 277—300.
- Wolff, Larry (2010). The Idea of Galicia: History and Fantasy in Habsburg Political Culture. Stanford: Stanford University Press.
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Ostale | |
