Lazar Zuban
Lazar Zuban | |
|---|---|
 Lazar Zuban | |
| Datum rođenja | 1795. |
| Mesto rođenja | Melenci, Habzburška monarhija |
| Datum smrti | 1850. |
| Mesto smrti | Beograd, Kneževina Srbija |
Lazar Zuban (Melenci, 1795 – Beograd, 15. jun 1850) bio je filozof, književnik, političar i prevodilac, član Državnog saveta i kavaljer.[1]
Biografija[uredi | uredi izvor]
Laza Zuban potiče iz Banata, iz distriktualnog mesta Melenaca. Roditelji su mu bili paori Mihailo i Tekla. Kao dete bio je nemirnog duha i isticao se po sposobnostima . Godine 1814. završio je među prvima (generacija), kao jedan od najboljih učenika Preparandiju u Sentandreji.[2] Radio je zatim izvesno vreme kao učitelj u Melencima. Završio je naknadno dva razreda Latinske škole u obližnjem Velikom Bečkereku. Nije ga držalo mesto pa je nameravao da ode u Grčku, i da učešća u ustanku protiv Turaka. Uzet je da bude komesar bezbednosti[3] Velikokikindskog distrikta (1827-1828), da bi uveo red i bezbednost u okolini. Javlja se i 1827. godine u Kikindi, gde skuplja pretplatu za Sterijinu knjigu "Nevinost ili Svetislav i Mileva".[4]
u Melencima se 1833. godine pominje kao prenumerant Lazarove knjige, Rado Zuban sa svojim mladim sinovima Gigom, Tošom i Mihailom. Rada je srodnik Lazin i dopisivao se sa Vukom Karadžićem (1829).
Avanturista Laza je preko Zemuna prešao u Srbiju, i prvo nameštenje dobio u Šapcu. Bio je mladi Zuban 1828. godine sekretar mitropolita užičkog[5] Šabačke nahije. Bio je to mitropolit Gerasim Đorđević sa stolicom u Šapcu. Administraciju je Zuban vršio besprekorno; arhiva je bila potpuna i sređena. Sledeće 1829. godine on je pisar - sekretar[6] gospodara Jevrema Obrenovića, koji ga je potom preporučio knezu Milošu za pisara. Lazo Zuban prelazi u Kragujevac i od tada počinje njegova politička karijera i književni rad. Kao "najgrlatiji pisar" kneza Miloša Obrenovića, dopalo mu je da 1830. godine glasno pročita pred knezom i narodom na Tašmajdanu, poznati sultanov "Hatišerif".
On je 1831-1834. godine sekretar suda naroda srpskog u Kragujevcu. Poslao ga je 1832. godine knjaz Miloš, da sačini plan nove čaršije u Požegi. Zuban je ispunio zadatak i postavio "biljege" novog naselja; obeležio linije - kako će se prostirati ulice i pijaca.
Laza Zuban "učevni Banaćanin" je u Kragujevcu započeo da gradi "odžakliju" za vreme kneza Miloša. Ta nezavršena odžaklija ili soba "bez furune" je preneta u Beograd, gde je završena i "izmolovana". Bila je to njegova naročita soba u kući, u kojoj je na sredini bilo ognjište sa naloženom vatrom, a naokolo (po turski) postavljeni uza zidove niski divani za sedenje. U toj zadimljenoj sobi održavane su čuvene "sedeljke",[7] na koje su dolazili zanimljivi gosti. Domaćin Lazar bi seo pred goste, uzeo gusle i zapevao iz sveg glasa epske pesme o Kraljeviću Marku, Karađorđu i drugim srpskim junacima. Beogradski list "Podunavka" je 1843. godine objavio pesmu "O licu i duhu Karađorđa" od Sime Milutinovića Sarajlije. Sima je uz pesmu dao napomene, poput "Odrivak iz Odžaklije Zubanove 1840.".[8] Simo je nastavio sa "odrivcima" i sledeće 1844. godine.[9] Pred donošenje Sretenjskog ustava 1835. godine živeo je u Beogradu u sadašnjoj ulici admirala Geprata u kući koju je zvao odžaklija.[10] On se kao sudija 18. oktobra 1839. godine prvi upisao za člana Osiguravajućeg društva (protiv požara) u Trstu. Desilo se i to da je već nakon pet dana po osiguranju planula Zubanova kuća u Beogradu. Požar se javio na kući Ilije abadžija kod Vidin-kapije i proširio naokolo nošen vetrom. Isplatilo je to oštećenom Zubanu osiguravajuće društvo odšetu od 175 talira.[11]
Godine 1836. Zuban je sekretar Knjaževsko-srbskoga upraviteljnog Sovjeta. Kao član naročite komisije radio je na pisanju prvo srpskog Ustava. Član od Apelacionog suda, od njegovog osnivanja 1839. godine. Lazo je član Sovjeta srpskog knjažestva dugi niz godina (1842-1848). Proveo je Lazo jednu godinu (1842-1843)[12] u misiji u Carigradu. Spada među pristalice Karađorđevića i Tome Vučića - Perišića; deo je Ustavobraniteljskog režima u kneževini Srbiji.
Redovni je član Društva srpske slovesnosti od 1. avgusta 1844. godine.[13] Objavio je više knjiga, što onih koje je napisao - što prevedenih. Bio je pristalica Vukove reforme i otvoreno javno podržavao Vuka.
Za vreme Mađarske bune Laza Zuban je prešao Dunav i učestovao u srpsko-mađarskim ratnim okršajima. Predvodio je dobrovoljce iz Srbije i zajedno sa Milivojem Petrovićem komandovao srpskim trupama oko Kikinde, početkom 1849. godine. Potpisivao se on sa "narodni pukovnik".
Njegov sin Mihajlo je 1842-1846. godine bio učenik u Francuskoj kolegiji (koledžu) u Carigradu (Peri). Kćerka Milica je u isto vreme učenica ženskog grčko-francuskog instituta u Peri.
Lazar Zuban je umro 1850. godine i sahranjen u Beogradu.
Bibliografija[uredi | uredi izvor]
- Bračni poklon mladim supružnicima, zaručnicima, napisao Lazo Zuban, Beograd 1833. godine
- Le Sažov Žil Blaz Santilac, prevod sa nemačkog Lazo Zuban, Beč 1833. godine
- Pizaro po Kocebu, prevod sa nemačkog Lazo Zuban, Beograd 1837. godine
- Napoleona Bonaparte sebe istoga opi, prevod sa nemačkog Lazo Zuban, Beograd 1843. godine
- Čovekomrzost i kajanje, od Koceba, prevod Lazo Zuban, Beograd 1844. godine
- Blagorodna laž, po Kocebu, prevod sa nemačkog Lazo Zuban, Beograd 1844. godine
- Čudnovati događaji išpanca Hadži Baba, prevod Laza Zuban (od Jakova Morijera), Beograd 1845. godine
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ https://books.google.rs/books?id=yAmXBgAAQBAJ
- ^ "Školski list", Sombor 1887.
- ^ "Banatski almanah", Temišvar 1828.
- ^ Jovan Sterija Popović: "Nevinost ili Svetislav i Mileva", Budim 1827.
- ^ Vuk St. Karadžić: "Miloš Obrenović knjaz Serbij ili građa za srpsku istoriju našega vremena", Budim 1828.
- ^ Lazar Lazarević: "Vladimir i Kosara", Budim 1829.
- ^ "Srpski narod", Beograd 1943.
- ^ "Podunavka", Beograd 8. maj 1843.
- ^ "Peštansko-budimski skoroteča", Pešta 13. april 1844.
- ^ Ustavobranitelj iz Melenaca („Politika“, 14. februar 2016)
- ^ "Beogradske opštinske novine", Beograd 1939.
- ^ "Golubica s cvetom književstva srbskog", Beograd 1842.
- ^ "Glasnik društva Srpske slovesnosti", Beograd 1865.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- V. Aleksijević: Savremenici i poslednici Dositeja Obradovića i Vuka Stef. Karadžića : bio-bibliografska građa. Rukopis se čuva u Odeljenju posebnih fondova Narodne biblioteke u Beogradu., P 425/4 (B. Aleksijević).
- Srbske novine 17: 76 (1850) 2.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Kraća biografija na sajtu SANU
- Srpski prevod francuskog zakonika o građanskom postupku (1806) iz 1837., Uroš Stanković, Pravni fakultet u Novom Sadu, 2014.
- Srpski građanski zakonik - 170 godina Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. jul 2020), urednici Milena Polajac, Zoran S. Mirković i Marko Đurđević, Pravni fakultet Univerziteta u Beogradu, 2014.
