Pređi na sadržaj

Manastir Vraćevšnica

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Manastir Vraćevšnica
Crkva Sv. Đorđa u manastiru Vraćevšnica.
Opšte informacije
MestoVraćevšnica
OpštinaGornji Milanovac
Država Srbija
Vrsta spomenikamanastir
Vreme nastanka15. vek
Tip kulturnog dobraSpomenik kulture od velikog značaja
VlasnikSrpska pravoslavna crkva
Nadležna ustanova za zaštituZavod za zaštitu spomenika kulture Kraljevo
www.zavodkraljevo.rs

Manastir Vraćevšnica se nalazi u opštini Gornji Milanovac u Moravičkom okrugu pored istoimenog sela, na putu između Gornjeg Milanovca i Kragujevca. Sagrađen je pre 1428. godine, a živopis je završen 1431. Ktitor manastira je bio Radič Postupović, srpski vlastelin koji je živeo u vreme vladavine despota Stefana Lazarevića. Crkva koja se nalazi u krugu manastira posvećena je Svetom Đorđu.[1]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Ktitor manastira Radič Postupović na fresci sa ktitorskom poveljom.

Izgradnja manastira je bila velika zahvalnica Bogu zbog toga što su se po predanju meštani obližnjeg sela odnosno gore pomenutog sa Kosovskog boja vratili svi do jednog živi i zdravi, pa je stoga čelnik Radič podigao manastir, a selu dao ime Vraćevšnica.[traži se izvor]

Nakon turskih osvajanja, manastir je bio oštećen i napušten, što se vidi iz turskih popisa Smederevskog sandžaka iz prve polovine 16. veka.[1] Nakon obnove Pećke patrijaršije, manastir biva obnovljen negde pre 1579. godine, zaslugom rudničkog mitropolita Diomidija.[1] Manastir živi i narednih vekova, o čemu postoje razni dokumenti, a 1737. godine, u vreme austrijske vlasti, pod upravom igumana Mihaila, a po odobrenju valjevskog episkopa Dositeja Nikolajevića, manastir doživljava najveću obnovu do tada. Crkva se obnavlja i oslikava se novi živopis preko starih fresaka koje su bile oštećene.[1]

Godine 1739. dolazi do kraćeg prekida u životu manastira tokom ponovne turske najezde, ali nakon nekoliko godina monasi ponovo dolaze u manastir. Početkom 19. veka za igumana biva postavljen Jevstratije Pavlović, rođeni brat potonjeg arhimandrita i prvog mitropolita kneževine Srbije Melentija Pavlovića, koji je takođe, nakon bratovljeve smrti, bio iguman Vraćevšnice. U to doba, 1805. godine, u manastir dolaze monasi iz Studenice i donose mošti Svetog Simeona - Stefana Prvovenčanog, koje tu ostaju do 1813, kada su prenete u manastir Fenek.[1] U vreme pred kraj Prvog srpskog ustanka, 17. septembra 1810, u Vraćevšnici se sreću Karađorđe, Milan Obrenović, Spiridon Filipović i Dositej Obradović, radi dogovora o narednom ustaničkom radu. Na Veliku Gospojinu 1812. se ovde održava skupština.[1]

Godine 1818. je u Vraćevšnici održana skupština na Đurđevdan, kada je odlučeno da se Kragujevac postavi za prestonicu kneževine. Vukov srpski rečnik kupio je 1818. godine arhimandrit Melentije Pavlović iz tog manastira.[2] Arhimandrit Gavril Popović je 1845. godine objavio u Beogradu dušekorisnu knjigu, pod naslovom "Razgovori za obrazovanje srca i duše".[3]

Konak je obnovljen 1834. godine, a 1841/1842. godine, pod nadzorom Nastasa Stefanovića, restaurisan je manastir i dograđen zvonik iznad priprate.[1] Toranj se, nažalost, posle izvesnog vremena srušio, izazvavši oštećenje crkve, tako da 1860. knez Miloš daje novac za obnovu, a za pokoj duše svoje majke Višnje, o čemu svedoči natpis na zapadnoj strani. Od 1868-70 gradi se novi konak, započet od strane kneza Mihaila, a završen u vreme kneza Milana, trudom igumana Vikentija Krasojevića.[1]

Tih godina je u Vraćevšnici boravio i Đura Jakšić, koji je tu provodio letnji raspust kao gost-nastavnik kragujevačke gimnazije. Za vreme boravka u manastiru naslikao je izvestan broj istorijskih portreta koje je poklonio bratstvu.[1]

Manastirski posed objavljen 1889. godine čine: 144 hektara oranice i 321 hektar šume.[4]

U dvorištu manastira je sahranjena baba Višnja, majka kneza Miloša, a na tom mestu je 1901. podignut spomenik.

Početkom 20. veka, 26. novembra 1920, u manastiru izbija požar i Milošev konak biva uništen, zajedno sa brojnim manastirskim dragocenostima. Sledeće godine Joakim Milošević gradi novi konak, drugačiji od starog, a 1966. se konak restauriše tako da je vraćen prvobitni izgled. Na zapadnoj strani je 1978. sagrađena nova zgrada u kojoj je riznica, a na spratu zimska kapela. Kapelu je freskama oslikao poznati slikar i univerzitetski profesor iz Gornjeg Milanovca, Žarko Vučković.[1]

Manastir je iza 1923. zapao u dugove, zidovi su popucali u zemljotresu 1928, a kada je manastir trebalo opravljati 1934. para nije bilo, mada su kralj i banska uprava dali izvesna sredstva.[5] Od 1935. ovo je ženski manastir, kaluđerice su unapredile ranije "upropašćenu" imovinu,[6] popisanu zbog poreskog duga.[7] Monahinje iz ovog manastira su poznate po pravljenju izvanrednog meda.[1] Igumanije ovog manastira bile su Ana Adžić (1900-1975), Marija Mladenović (1975—1980), Stefanija Vukas (1980—1986), Evdokija Šutić (1996—2014).

Arhitektura[uredi | uredi izvor]

Manastirska crkva je jednobrodna građevina, u osnovi skoro pravilan pravougaonik, sa polukružnom oltarskom apsidom na zapadnoj strani, po veličini i obliku veoma slična, danas gotovo srušenoj, crkvi manastira Ješevac.

Na istočnoj strani crkve je priprata, iznad koje je zvonik. Spolja je ozidana žućkastim kamenom, a ispod strehe se nalazi venac od lukova u plitkom reljefu.[1]

Na južnoj strani crkve nalaze se manastirski konaci, sa kulom koja se nalazi iznad ulazne kapije.

Zavesa i tepih iz Starog dvora[uredi | uredi izvor]

Zavesa i tepih iz Starog dvora, deo stalne postavke „Pokloni i otkupi – vreme dinastije Obrenović”

Nakon ubistava u Starom dvoru tokom Majskog prevrata, iguman manastira Vraćevšnica Mihailo Urošević je u Beogradu otkupio dvorski salon kralja Aleksandra i tom prilikom uzeo krvave zavese, kao i tepih. Tela kralja Aleksandra i kraljice Drage bila su umotana u zavese i bačena sa dvorske terase. Ti predmeti su se čitavih devet decenija čuvali u tom manastiru, sve dok 1995. godine nisu poklonjeni gornjomilanovačkom Muzeju rudničko-takovskog kraja.

Danas, ova dva predmeta su jedni od najzanimljivijih eksponata u stalnoj postavci ove ustanove pod nazivom „Pokloni i otkupi – vreme dinastije Obrenović”. Kako i svedoči sam naziv, ona obuhvata period vladavine Obrenovića i predstavlja osvrt na brojne predmete koji su pripadali znamenitoj srpskoj dinastiji ili su iz tog perioda.

Opis[uredi | uredi izvor]

Zavesa je izrađena od vune. Bordo je boje i ima platnenu drap postavu. Opšivena je bordo trakom, dok su rese u vidu kićanki vezane srmenom niti. Na njoj se i dan danas vide tragovi krvi.

Pravougaonasti tepih, dimenzija 123×183 cm, slične je boje. Na njemu se nalazi geometrijski i floralni ornamenti, a preovlađuju cvetovi različitih nijansi.

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Južni konak sa kulom
    Južni konak sa kulom
  • Ulaz
    Ulaz
  • Prolaz ispod kule
    Prolaz ispod kule
  • Ikonostas
    Ikonostas
  • Baba Višnjin grob
    Baba Višnjin grob
  • Manastirski konak
    Manastirski konak
  • Manastirski konak
    Manastirski konak
  • Manastirska crkva
    Manastirska crkva
  • Konak u manastiru Vraćevšnica, izdanje Radojice Joksića, dopisna karta, štampa, 9,1×14 cm, Gornji Milanovac, posle 1902. Na aversu je odštampano: Konak u manastiru Vraćevšnici – Konak in Manastir Wratsewsnica.
    Konak u manastiru Vraćevšnica, izdanje Radojice Joksića, dopisna karta, štampa, 9,1×14 cm, Gornji Milanovac, posle 1902. Na aversu je odštampano: Konak u manastiru Vraćevšnici – Konak in Manastir Wratsewsnica.

Izvori[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g d đ e ž z i j k Borislav Čeliković: Svetilišta rudničkog kraja, izd. Kalenić, Kragujevac 1998. COBISS.SR-ID 65368332
  2. ^ Vuk St. Karadžić: "Srpski rječnik", Beč 1818. godine
  3. ^ Gavril Popović: "Razgovori za obrazovanje srca i duše", Beograd 1845.
  4. ^ "Otadžbina", Beograd 1889. godine
  5. ^ "Vreme", 5. dec. 1934
  6. ^ "Vreme", 31. avg. 1938
  7. ^ "Vreme", 21. sept. 1935

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Манастир_Враћевшница&oldid=27816742”