Rastislav (knez)

Rastislav (knez)
Knez Rastislav (ikona iz Slovačkog narodnog muzeja iz Bratislave)
Lični podaci
Mesto rođenja	Velikomoravska kneževina,
Datum smrti	870.
Mesto smrti	Bavarska,
Dinastija	Mojmirovci (Mojmirovići)
Prethodnik	Mojmir I
Naslednik	Svatopluk I

Rastislav je bio velikomoravski knez (846—870) na čiji poziv je 862. godine otpočela moravsko-panonska misija Ćirila i Metodija, koja predstavlja početak slovenske pismenosti i prekretnicu u prelasku Slovena na hrišćanstvo.

Vladavina

Istočnofranački kralj Ludvig (843—876) je 846. godine zarobio i zbacio sa vlasti velikomoravskog kneza Mojmira I (moravski knez 830—833, velikomoravski knez 833—846) i za novog kneza je postavio njegovog bratanca Rastislava, kao svog vazala. Međutim, nakon što se konsolidovao na vlasti, Rastislav se proglasio kraljem i prekinuo vazalne odnose sa Istočnom Franačkom. Svoju vlast proširio je na okolne Čehe, Lužičke Srbe i deo Polapskih Slovena, a na granici ka Istočnoj Franačkoj je radi zaštite podigao veći broj utvrda. Ludvig je pokušao 855. godine da vojnim putem savlada Rastislava, ali je bio poražen, što ga je najverovatnije primoralo da sklopi savez sa drugim Rastislavovim susedima, Bugarima, koji su tada bili u ratu sa Vizantijom. Pored toga, on je preko lokalnog germanskog klera nastavio da širi svoj uticaj po Velikomoravskoj kneževini.

Da bi suzbio germanski uticaj, Rastislav se 862. godine obratio vizantijskom caru Mihajlu III (sa Teodorom 842—856, samostalno 856—867) sa molbom da mu pošalje ljude koji će na slovenskom jeziku propovedati hrišćanstvo. Mihajlo je odmah odreagovao i poslao mu Ćirila i Metodija, sa još ne u potpunosti prevedenim crkvenim knjigama. Oni su tokom 863. godine iz Carigrada, preko Soluna, Niša, Beograda, Sirmijuma, Višegrada i Nitre, stigli u Velikomoravsku kneževinu i započeli svoju misiju među Slovenima.

Već naredne godine, Ludvig je uspeo da ga pobedi i primora na obnovu vazalnih obaveza. Sa njima je došlo i do povratka germanskog klera koji su rad Solunske braće na širenju hrišćanstva na slovenskom jeziku smatrali jeretičkim. Zbog toga su se oni 866. godine uputili u Rim, posetivši si usput panonskog kneza Kocelja (861—872), da bi pred Papom opravdali svoj rad. Tokom njihovog boravka u Rimu, Konstantin je umro 14.02.869. godine, a papa Hadrijan II (867—872) je postavio Metodija za moravsko-panonskog arhiepiskopa sa sedištem u Sirmijumu. Tom prilikom je izdao poslanicu upućenu slovenskim knezovima:

• Rastislavu (velikomoravski knez)
• Svatopluku (I) (870—894) (tada prema Rastislavu vazalni nitranski knez)
• Kocelju (panonski knez)

u kojoj potvrđuje svoju dozvolu za upotrebu slovenskog jezika u liturgijama napominjući da se prilikom bogosluženja prvo čita liturgija na latinskom, a tek posle na slovenskom jeziku.

Već 870. godine, došlo je do unutrašnjih sukoba u Velikomoravskoj između kneza Rastislava i njegovog bratanca Svatopluka, koji ga je uz Ludvigovu pomoć zbacio i preuzeo vlast. Samog Rastislava je zarobio i predao Germanima, koji su ga oslepili i proterali u manastir u kojem je i umro 871. godine.

Vidi još

• Velikomoravska kneževina
• Moravsko-panonska misija (Ćirilo i Metodije)
• Svatopluk I

Literatura

• Bowlus, Charles R. (1995). Franks, Moravians, and Magyars: The Struggle for the Middle Danube, 788-907. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. 
• Vlasto, Alexis P. (1970). The Entry of the Slavs into Christendom: An Introduction to the Medieval History of the Slavs. Cambridge: Cambridge University Press. 
• Goldberg, Eric J. (2006). Struggle for Empire: Kingship and Conflict under Louis the German, 817-876. Ithaca, NY: Cornell University Press. 
• Ostrogorski, Georgije (1969). Istorija Vizantije. Beograd: Prosveta. 
• Ostrogorski, Georgije (1970). Vizantija i Sloveni. Beograd: Prosveta. 
• Fine, John Van Antwerp Jr. (1991) [1983]. The Early Medieval Balkans: A Critical Survey from the Sixth to the Late Twelfth Century. Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press. 
• Curta, Florin (2006). Southeastern Europe in the Middle Ages, 500–1250. Cambridge: Cambridge University Press.