Taino
 Rasprostranjenost tri tainske podgrupe u vreme prvog kontakta sa Špancima | |
.jpg) Statua poslednjeg tainskog poglavice Portorika[1] | |
| Regioni sa značajnom populacijom | |
|---|---|
| Kuba, Dominikanska republika, Haiti, Jamajka, Portoriko, Bahami | |
| Jezici | |
| Tainski | |
| Srodne etničke grupe | |
| Ostali aravački narodi |
Taini ili Ostrvski Aravaci su skoro potpuno istrebljeni starosedeoci Karipskih ostrva.[2] Uoči Kolumbovog otkrića Amerike naseljavali su Velike Antile, Bahame, i severna ostrva Malih Antila, dok su ih sa južnih ostrva pre dolaska Španaca potisnuli Ostrvski Karibi (ili Kalinago). Taini su prvi narod koje je u Novom svetu susreo Kristifor Kolumbo 1492. Govorili su tainskim jezikom, jednim od jezika iz aravačke porodice.[3]
Ime[uredi | uredi izvor]
Bukvalni prevod imena Taino je „ljudi dobra“ ili „dobri (plemeniti) ljudi“.[4] Istoričar Danijel Garison Brinton je za Taine koristio naziv Ostrvski Aravaci.[5]
Etnografija[uredi | uredi izvor]
U vreme kontakta sa Špancima Taini su bili napredni poljoprivrednici koji su gajili kukuruz, manioku, kikiriki, ananas, duvan i pamuk. Ribolov je bio još jedna vrlo značajna ekonomska aktivnost i važan izvor hrane, a takođe su se bavili lovom i sakupljanjem. Jedina životinja koju su uzgajali je bio pas.
Velika tainska naselja su imala do 3.000 stanovnika, ali je bilo i naselja koja su činile osamljene porodične kuće. Svaka kuća imala je ispod krova prostor za skladištenje proizvoda ispunjen pletenim korpama. Pod u kućama bio je zemljan, ali čist. U kućama su se nalazili fogon (roštilj), veliki glineni lonci, stolice i viseće ležaljke.
Taini su bili vešti pomorci koji su dobro poznavali karipske vode, o čemu svedoči činjenica da su vesti o Kolumbovom kretanju i događaji u njihovim vodama uvek pre njega dolazile do ostrva na kojima ranije nije bio. Kanu je izrađivan iz jednog komada, dubljen u velikim deblima. Najveći kanui su bili toliko veliki da su mogli primiti preko sto odraslih, i njima je bilo moguće putovati na velike udaljenosti. Pomoću ovih plovila, Taini (Ostrvski Aravaci) su lako mogli otploviti do obala severnoameričkog kopna i tako su stigli do obala Floride, dok se za njihove neprijatelje Karibe takođe pretpostavlja da su doplovili do obale Teksasa, gde su živele Karankave njihovi mogući potomci.[6]
Pamuk su uzgajali i koristili ga za pravljenje visećih mreža i pregača, kao i vrpci koje su se nosile oko ruku i nogu (simbolizovale su položaj). Nakit je pravljen od školjki, perja, zuba životinja, kostiju, kamenja i od zlata (što je Špance najviše zanimalo). Nisu imali rudnike, a zlato su sakupljali po rekama i od njega su izrađivali minđuše i ukrase.
Potomci Taina[uredi | uredi izvor]
Iako su kao poseban narod nestali, mali broj koji je preživeo prvih nekoliko godina nakon kontakta sa Špancima, uglavnom žena, je ostavio potomke iz veza sa Špancima i crncima. Danas postoje osobe mešanog porekla koje se izjašnjavaju kao Taini, uglavnom na Portoriku, Kubi, Dominikanskoj Republici i Jamajci.[7] Nedavna istraživanja (analiza DNK), u Portoriku i Dominikanskoj Republici pokazala su da u ovim državama postoji veliki udeo stanovništva koje ima trorasno poreklo. Prema jednom od ovih istraživanja, sprovedenog februara 2018, u kome je vršena analiza DNK dobijenog iz zuba davno umrlog Tainoa, utvrđeno je da većina stanovnika Portorika ima određeni postotak tainskog porekla.[8] Prema rezultatima 16 istraživanja autozomalne genetike stanovništva španskojezičnih karipskih ostrva i njihove dijaspore (većinom portorikanske), između 10% i 20% njihove DNK potiče od starosedelaca Taina. Neke osobe imaju veći udeo, dok druge imaju manji ili ga uopšte nemaju.[9] Studija sprovedena u istočnom Portoriku, gde većina testiranih tvrdi da ima tainsko poreklo, pokazala je da od Taina potiče 61% mitohondrijskog genoma (nasleđuje se od majke) i 0% DNK Y hromozoma (sin nasleđuje od oca).[10]
Dr Francisko „Frenk” Moja Pons, dominikanski istoričar je izneo dokaze koji potvrđuju postojanje brakova ili vanbračnih veza španskih kolonista i tainskih žena. Vremenom neki od njihovih potomaka su se venčavali sa Afrikancima, što je dovelo do pojave trorasne kreolske kulture. Prema rezultatima popisa stanovništva 1514. 40% Španaca je bilo u braku sa Tainkama.[11] Prema Lin Gitar, iako su Taini u španskim dokumentima iz 16. veka proglašeni izumrlim; pojedinačni Taini su i dalje pominjani u testamentima i drugim pravnim dokumentima nekoliko decenija nakon dolaska Španaca.[12]
Postoje dokazi da je jedan broj Tainoa bio u braku sa Afrikankama i živeo u relativno izolovanim marunskim naseljima u unutrašnjosti karipskih ostrva, gde je nastalo seosko stanovništvo mešanog porekla, koje uopšte nije imalo ili je imalo veoma malo kontakta sa španskim vlastima.[13] Naučnici su takođe utvrdili da je današnje dominikansko seosko stanovništvo zadržalo neke elemente tainske kulture, ovi tragovi su vidljivi u jeziku, korišćenom sistemu za kultivaciju useva, tradicionalnim jelima, narodnoj medicini, ribarstvu, arhitekturi, narodnim predanjima, i verskim pogledima na svet. Deo stanovništva gradova ove elemente seoske kulture doživljava kao nazadne.[12]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Eli D. Oquendo-Rodríguez. Pablo L. Crespo-Vargas, editor. A Orillas del Mar Caribe: Boceto histórico de la Playa de Ponce - Desde sus primeros habitantes hasta principios del siglo XX. First edition. June, 2017. Editorial Akelarre. Centro de Estudios e Investigaciones del Sur Oeste de Puerto Rico (CEISCO). Lajas, Puerto Rico. Page 15. ISBN 978-1547284931
- ^ Rouse 1992, str. 161.
- ^ „Taino”. Encyclopædia Britannica. 2018.
- ^ Barreiro, José (1998). Rethinking Columbus – The Taínos: "Men of the Good". Milwaukee, Wisconsin: Rethinking Schools, Ltd. str. 106. ISBN 978-0-942961-20-1.
- ^ Daniel Garrison Brinton (1871). The Arawack language of Guiana in its linguistic and ethnological relations. Philadelphia, McCalla & Stavely.
- ^ Rickliss, Robert. The Karankawa Indians of Texas: An Ecological Study of Cultural Tradition and Change, University of Texas Press. Austin: 1996. p. vii
- ^ Poole, Robert M. (oktobar 2011). „What Became of the Taíno”. Smithsonian Magazine. Arhivirano iz originala 5. 11. 2018. g. Pristupljeno 3. 11. 2018.
- ^ „The Taíno were written off as extinct. Until now.”. Newsweek.com. 20. februar 2018. Arhivirano iz originala 8. 5. 2018. g. Pristupljeno 19. maj 2018.
- ^ Haslip-Viera, Gabriel (2014). Race, Identity and Indigenous Politics: Puerto Rican Neo-Taínos in the Diaspora and the Island. Latino Studies Press. str. 111—117.
- ^ Vilar, Miguel G.; et al. (jul 2014). „Genetic diversity in Puerto Rico and its implications for the peopling of the island and the Caribbean”. American Journal of Physical Anthropology. 155 (3): 352—68. PMID 25043798. doi:10.1002/ajpa.22569.
- ^ „What Became of the Taíno?”.
- ^ a b Guitar 2000.
- ^ Baracutei Estevez, Jorge (14. 10. 2019). „Meet the survivors of a 'paper genocide'”. National Geographic. Arhivirano iz originala 17. 10. 2019. g. Pristupljeno 8. 11. 2019.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Abbot, Elizabeth (1. april 2010). Sugar: A Bitterweet History. Penguin. ISBN 978-1-59020-772-7. Pristupljeno 5. 3. 2013.
- Chrisp, P. (2006). DK Discoveries: Christopher Columbus. Penguin. ISBN 978-0-7566-8616-1. Pristupljeno 5. 3. 2013.
- Ricardo Alegría (april 1951). „The Ball Game Played by the Aborigines of the Antilles”. American Antiquity. 16 (4): 348—352. JSTOR 276984. doi:10.2307/276984.
- Rouse, Irving (1992). The Tainos: Rise and Decline of the People Who Greeted Columbus
. Yale University Press. ISBN 0-300-05696-6.
