Tutunovnić podrum
Tutunović podrum | |
|---|---|
 Tutunovnić podrum | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Srbija |
| Grad | Niš |
| Opština | Gradska opština Palilula |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 43° 18′ 18″ S; 21° 53′ 24″ I / 43.30513374988627° S; 21.88993709163472° I |
| Aps. visina | 220 - 330 m |
  Tutunović podrum Tutunović podrum na karti Niša | |
| Ostali podaci | |
| Gradonačelnik | Dragana Sotirovski (SNS) |
| Poštanski broj | 18106 |
| Pozivni broj | +381 (0)18 |
| Registarska oznaka | NI/NI |
Tutunović podrum je gradska četvrt Niša, koja teritorijalno i administrativno pripada gradskoj opštini Palilula.
Nalazi se na oko 1 km od centra grada. Ovo naselje je poznato još i po nazivu „Kula“.
Poreklo imena[uredi | uredi izvor]
Poreklo imena ovog naselja potiče od objekta koji je u ovom kraju Niša sagradio Svetozar Tutunović, a koji je između ostalog imao i veliki podrum u kojem se skladištilo vino.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Ova gradska četvrt se nalazi na brdu Gorica u južnom delu grada. Tutunović podrum se sa svoje severne strane graniči sa Starim grobljem, severoistočne sa Rasadnikom, istočne sa Kovanlukom i sa svoje zapadne strane se nalazi Kalač brdo. Određene delove naselja karakteriše i velika strmina kao što je deo kojim prolazi ulica Svetolika Rankovića.
Istorija[uredi | uredi izvor]
U bitkama za oslobođenje Niša od Turaka 1878. na ovom prostoru su se odigrale presudne bitke u kojima je oslobođen Niš.
Na prostoru brda Gorica pre oslobođenja Niša od Turaka nisu postojala naselja kao što je to slučaj danas. Pre oslobođenja grada 1878. u turskom periodu ovaj kraj je bio poznatiji po baštama, vinogradima i šumama koji su bili u posedu gradske raje i Turaka. Nakon oslobođenja, vinogradi, njive, šume i livade sa Gorice prešle su u vlasništvo imućnijih niških porodica i srednjeg staleža.[1]
Nekadašnja popularna izletišta postaju deo grada u koji se ubrzo grade i objekti za ugostiteljstvo i proizvodnju hrane.
Jedan od takvih objekata je vinski podrum Svetozara Tutunovića. Svetozar Tutunović je bio advokat i gradonačelnik u kratkom perodiou tokom 1889. godine[2],koji je nakon oslobođenja od Turaka posredovao u prodaji turskog zemljišta novopridošlim stanovnicima iz Srbije. Kako je posao posredovanja u prodaji išao odlično uzimajući procenat od prodate imovine za sebe on je stečenim imetkom jedan deo zemlje na Gorici otkupio za sebe. Tako je 1884. godine iznad današnjeg Starog groblja u delu grada poznatim kao Gorica kupio zemlju i vinograde, osnovao „Srpsko poljoprivredno društvo za negovanje vina“ i napravio svoj „Tutunović podrum“ po kojim imenom je taj kraj poznat i dan danas. Kvalitet proizvedenog vina bio je odličan pa je već godinu dana kasnije 1885. godine u Belgiji dobio bronzanu medalju za kvalitet vina. Već 1890. godine u njegovom podrumu bilo je smešteno oko 150000 kljuka, jer je prvi shvatio značaj upotrebe mašina za gnječenje i muljanje grožđa, kao i prese za njihovo ceđenje. Kako je proizvodnja rasla za distribuciju vina iznajmio je i stovarište u Solunu.[3]
U Tutunovića podrum je dolazio i knez a potonji kralj Milan Obrenović.[4][3]
Svetozar Tutunović je u okviru svog podruma otvorio i kafanu sa velikom baštom, a bilo je i soba za spavanje na spratu. Podrum je bio opasan velikim debelim zidom od kamena i cigala. Na ulazu su bile dve manje kule i kapija.[4] Do objekta je bio organizovan i konjski tramvaj koji je dovozio i odvozio goste, što je uticalo i na povećanje broja gostiju. Stečeni kapital i poznanstva od proizvodnje i prodaje vina Tutunović ulaže u novu fabriku. Zajedno sa svojim ortakom Zaharijem Popovićem trgovcem iz Beograda i prvim hotelijerom u Niškoj Banji uzima kredit od države i osniva „Fabriku za proizvodnju aleve paprike“. U okviru fabrike niču tri male zgrade u kojima se nalazio mlin za mlevenje paprike, lokomobile za dobijanje pare i prostorija koja je služila za sušenje paprike. Kapacitet proizvodnje iznosio je oko 300 kg paprike na dan, a Tutunović se za dobijeni kredit obavezao da će se time baviti 15 godina. U početku je posao dobro išao međutim kako je sve više bilo i konkurencije iz okolnih zemalja vremenom je fabrika potpala u stečaj. Tutunović je 1901. godine prodao vinograde u Gorici Tasku Uzunoviću trgovcu i poznatom borcu za oslobođenje od Turaka, dok je podrum zadržao Zaharije Popović njegov ortak. Promenom uređenja države nakon Drugog svetskog rata i dolaskom Komunista na vlast dolazi do otimanja celokupne imovine i njene nacionalizacije od tadašnjih vlasnika. Objekat je posle Drugog svetskog rata služio kao prostor za skladište i magacine različitih preduzeća, a dugo se ga koristili i niški izviđači, kada je napravljen sportski teren u dvorištu.[3]
Nakon Drugog svetskog rata urbanizacija ovog dela grada dobila je na intenzitetu. Iako je politikom razvoja grada planirano da brdo Gorica ostane zelena oaza koja bi opskrbljivala Niš čistim vazduhom, spontana gradnja je do te mere dobila u ekspanziji da je zakasnela urbanistika morala da interveniše uglavnom u već nastalom stanju.
Danas je taj deo grada gusto naseljen stambenim objektima, a vinogradi su ostali samo u tragovima. Stara kula i deo zgrade stoje u ruševinama, a sportski teren koji je u kompleksu objekta je ruiniran.
Od Tutunovićevog kompleksa ostao je samo jedan deo zgrade i jedna kula te se u narodu taj deo grada naziva još i „Kula“. Veći deo objekta je srušen.
Nakon početka procesa restitucije na teritoriji Srbije, imovina Tutunovića podrum je vraćena naslednicima i danas je ovo zemljište i ostatak zgrade u privatnom vlasništvu.[5]
Obrazovanje[uredi | uredi izvor]
U naselju se nalazi osnovna škola „Kole Rašić“. Škola poseduje i školsko dvorište koje je manje površine sa sportskim terenima za mali fudbal i košarku. Osnovna škola "Kole Rašić" je počela da radi 1941. godine, kao četvororazredna škola. Školske 1950/51. godine, četvororazredna škola prerasta u osmogodišnju sa nazivom "Šesta osmoljetka". Godine 1953. škola dobija naziv "Kole Rašić" po poznatom srpskom vojvodi u borbama za oslobođenje Niša od Turaka u dva srpsko-turska rata 1876-1878. godine. Škola prvi put dobija namenski građen objekat 1977. godine, a proširenje 1979. godine. Ona predstavlja centar obrazovno-kulturnih i sportskih dešavanja u ovom delu grada.[6]
Turizam[uredi | uredi izvor]
Hoteli i ugostiteljski objetki[uredi | uredi izvor]
Ova gradska četvrt nalazi na uzvišenju iznad Niša, pa predstavlja mesto koje pruža i panoramski pogled nad gradom i niškom kotlinom. Samim tim predstavlja i privlačno mesto za izgradnju ugostiteljskih objekta i hotela.
U ovom mestu se nalaze hotel "Tami Rezidens", hotel "Marica" koji je nekada nosio ime Aleksandar, hotel "Panorama", hotel "Niš City View" kao i niz drugih objekta za smeštaj turista i gostiju.
Saobraćaj[uredi | uredi izvor]
Do naselja se može doći gradskom autobuskom linijom DONjI KOMREN - NjEGOŠEVA (linija broj 12).[7]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Gorica, brdo”. NEBOJSA OZIMIC (na jeziku: srpski). 2020-04-11. Pristupljeno 2022-02-22.
- ^ Spisak gradonačelnika Niša (na jeziku: srpski), 2021-08-25, Pristupljeno 2022-02-22
- ^ a b v „Tutunovića podrum, mesto gde je voleo da dolazi i kralj Milan Obrenović”. Niške Vesti (na jeziku: srpski). 2021-03-08. Pristupljeno 2022-02-22.
- ^ a b Info, Naissus (2019-11-22). „'Vazdušna banja' i 'Tutunovićev podrum' mamili Nišlije na Goricu”. Grad Niš (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-02-22.
- ^ „Kula na Paliluli – od impozantne građevine do ruševine”. mediareform.rs (na jeziku: srpski). 2019-03-03. Pristupljeno 2022-02-22.
- ^ „O školi”. www.kolerasic.edu.rs. Pristupljeno 2022-02-22.
- ^ „Gradske linije”. JGP Niš (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-02-22.
