Jevreji u Crnoj Gori
Jevreji u Crnoj Gori su građani jevrejskog porijekla koji žive i rade na teritoriji Crne Gore. Istorija Jevreja je na ovim područjima traje dva milenijuma. Njihovi prvi tragovi javljaju u drevnoj Duklji čije se ruševine nalaze u neposrednoj blizini centra Podgorice, glavnog grada današnje Crne Gore. Popisom stanovništva u Crnoj Gori, koji je sproveden 2011. godine, pripadnici jevrejskog naroda zbog malobrojnosti nisu obuhvaćeni kao posebna popisna kategorija[1], a prema procjenama Jevrejske zajednice Crne Gore, broj Jevreja u Crnoj Gori iznosi oko 500.
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Tokom srednjeg vijeka, Jevreja je u granicama današnje Crne Gore bilo u onim krajevima koji su bili pod otomanskom vlašću i to posebno na području Novopazarskog sandžakata u današnjim Pljevljima, Plavu, Gusinju, Bijelom Polju i Beranama, kao i na području turskog primorja posebno u Ulcinju. Većina tog jevrejskog stanovništva pripadalo je Sefardima koji su iz Španije i Portugala preko Bosne ili direktrno iz Carigrada početkom 16. vijeka došli u ove krajeve.
Najpoznatiji Jevrej, koji je početkom 17. vijeka je živio, u Ulcinju je Šabataj Cevi. Čovjek koji je obilježio jedan dio svjetske kulturne baštine koji je svojom pojavom i svojim učenjem dao veliki doprinos, istoriji. Istorija Jevreja u Crnoj Gori podrobnije je opisana u djelu češke medijavelistkinje Lenke Blehova Čelebič „Tragovi Jevreja u Boki Kotorskoj“ u kome naglašava uticaj Jevreja za razvoj trgovine u tim oblastima navodeći da u mnogim trgovačkim poslovima pariraju u to vrijeme dominantnim dubrovačkim trgovcima. Posebno u organizaciji međunarodne trgovine. Nakon ratova sa Napoleonom i okupacije Boke i dijela današnjeg crnogorskog primorja od strane Austrije, a kasnije Austro-Ugarske tom dijelu su se u ponovo u znatnijem broju pojavili predstavnici jevrejske nacije. Bili su većinom koncentrisani u Kotoru, kao administrativnom središtu. U Herceg Novom je, na potopljenom jevrejskom groblju, sahranjen poznati portugalski ljekar i pjesnik jevrejskog porijekla Isaije Koen, poznatiji po svom pjesničkom imenu Flavio Eborenze Didako Piro koji je u ovom gradu napisao knjigu o svom progonstvu.[2]
O značaju, uticaju i poštovanju koje su zasluživali Jevreji u Boki slikovito govori podatak da je po naredbi kotorskog biskupa jedan dio groblja izdvojen za sahranjivanje Jevreja. Za parcelu je određen dio groblja u blizini glavnog ulaza u groblje i u neposrednoj blizini glavne grobljanske kapele. Groblje je danas u relativno dobrom stanju i redovno se održava.[3]
Ono što Crnu Goru izdvaja u odnosu na okolne države je to da spada u rijetka područja u Evropi na čijoj teritoriji nije bilo ni jednog koncentracionog ili sabirnog logora iz koga su Jevreji slati u logore smrti. Nažalost Gestapo je uspio da od septembra 1943, kada je Njemačka nakon kapitulacije Italije okupirala Crnu Goru, do februara 1944. identifikuje veći broj Jevreja koji su ostali u Crnoj Gori. Većina ih je u više manjih skupina odvedena prvo u logor na Sajmištu, a odatle u druge logore gdje su doživjeli sličnu sudbinu kao i ostali. Nakon Drugog svjetskog rata u Crnoj Gori je ostao veoma mali broj Jevreja. Preživjeli su se većinom vratili nazad u svoja ranija prebivališta. U Crnoj Gori su ostali oni koje je na to naveo bračni status ili radne obaveze. Tačan broj Jevreja koji danas žive i rade u Crnoj Gori je teško odrediti jer se radi većinom o mješovitim brakovima.[2]
Jevrejska zajednica Crne Gore[uredi | uredi izvor]
U septembru 2011. godine osnovana je prva Jevrejska Zajednica u Crnoj Gori. Do tada se i nije znalo da li uopšte ima Jevreja u Crnoj Gori ili se smatralo da ih ima zanemarljiv broj. Nakon nekih istraživanja najprije je otkriveno 10 porodica i tada se procijenilo da ih ima dovoljno da bi se osnovala zajednica. Danas se smatra da se broj Jevreja u Crnoj Gori kreće oko 300.[4]
Sinagoga u Podgorici[uredi | uredi izvor]
Unošenjem Sefer Tore, najsvetije jevrejeke knjige, 4. novembra 2013. godine u nove prostorije crnogorske Jevrejeke zajednice, ovaj prostor je dobio status prve privremene Sinagoge u Podgorici. Sefer Toru unio je vrhovni rabin Crne Gore, Luciano Moše Prelević i ovim činom svjetovni prostor preinačio u prvu Sinagogu u savremenoj Crnoj Gori. Mjesto u kojem će odsad članovi ove zajednice kao i svi Jevreji koji se nađu u Podgorici imati mjesto za molitvu i obavljanje drugih vjerskih aktivnosti i obaveza. Vjerski objekat je privremenog karaktera i služiće kao bogomolja do izgradnje sinagoge.[5]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Stanovništvo Crne Gore prema polu, tipu naselja, nacionalnoj, odnosno etničkoj pripadnosti, vjeroispovijesti i maternjem jeziku po opštinama u Crnoj Gori” (PDF). Zavod za statistiku Crne Gore. Pristupljeno 25. 8. 2017.
- ^ a b „Istorija Jevreja u Crnoj Gori”. Jevrejska zajednica Crne Gore. Arhivirano iz originala 04. 12. 2019. g. Pristupljeno 27. 8. 2017.
- ^ „Jevreji u Crnoj Gori dobro prihvaćeni”. RTCG. Pristupljeno 27. 8. 2017.
- ^ „Otvorena privremena sinagoga u Podgorici”. Mitropolija Crnogorsko-primorska. Pristupljeno 25. 8. 2017.
- ^ „U Podgorici otvorena prva sinagoga”. Glas Srpske. Arhivirano iz originala 06. 09. 2017. g. Pristupljeno 25. 8. 2017.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Jevrejska zajednica Crne Gore
- Svjetski jevrejski kongres; Zajednica u Crnoj Gori
- Jevrejska virtuelna biblioteka; Istorija crnogorskih Jevreja
- Posle sto godina Crna Gora ima rabina („Politika”, 5. novembar 2017)
| Nacionalne manjine Sa priznatim manjinskim statusom |  | |
|---|---|---|
| Drugi narodi Bez priznatog manjinskog statusa | ||
