Jermenska apostolska crkva

Jermenska apostolska crkva Հայաստանեայց Առաքելական Եկեղեցի
Zastava
Tatevski manastir Jermenske apostolske crkve iz 9. veka.
Osnovni podaci
Predstojatelj	Katolikos svih Jermena Garegin II
Sjedište	Vagaršapat
Kanonska jurisdikcija	Jermenija Nagorno-Karabah Džavahetija
Kalendar	gregorijanski i julijanski
Zvanični veb-sajt
Statistika
Vjernika	9 miliona

Jermenska apostolska crkva (jerm. Հայ Առաքելական Եկեղեցի) je jedna od orijentalno-pravoslavnih, odnosno drevnoistočnih crkava. Jermenska crkva, zajedno sa ostalim orijentalno-pravoslavnim crkvama, zastupa miafizitsku hristologiju, poštuje izvorni Nikejsko-carigradski simbol vere, zastupa pravoslavnu pneumatologiju i ne priznaje rimokatoličku doktrinu Filiokve.

Istorija

Hrišćanstvo je prodrlo na prostor današnje Jermenije još za vrijeme apostola, a 301. godine je Jermenska kraljevina postala prva država gdje je hrišćanstvo priznato kao državna religija. To se desilo zahvaljujući Svetom Grigoriju Prosvjetitelju i caru Tiridatu III Velikom. U 5. vijeku prihvatila je monofizitstvo da bi postala nezavisna od Kesarije Kapadokijske i Antiohije koje su se nalazile pod vizantijskim uticajem.

Jermenska crkva je veoma rano dobila sopstvenu kulturu, jezik i azbuku (sastavio je Mesrop Maštoc). Istorijsko, nacionalno i kulturno središte svih Jermena jeste Ečmijadzin. Tokom istorije organizovali su se drugi centri za Jermene u dijaspori: Jerusalimski patrijarhat za Jermene u Jordanu i Palestini (622); Kilikijski katolikosat za Jermene u Libanu (1441); Carigradski patrijarhat za Jermene u Turskoj (1461).

Kanonska struktura

U današnje vrijeme, unutar jedinstvene Jermenske apostolske crkve postoje dva katolikosata: Katolikosat svih Jermena — s centrom u Ečmijadzinu, i Kilikijski — s centrom u Antilijasu, Liban. Pri administrativnoj nezavisnosti kilikijskog katolikosa, prvenstvo časti ima katolikos svih Jermena koji nosi titulu vrhovnog patrijarha Jermenske apostolske crkve.

Zvanje „katolikosa“ ne predstavlja sinonim za „patrijarha“ (najviši jerarhijski čin) nego predstavlja najviši duhovni stepen. Postojanje više nezavisnih katolikosata ne ukazuje na nejedinstvo unutar jedne Crkve, budući da je u istoriji Jermenske apostolske crkve bilo primjera istovremenog postojanja pet katolikosata. U uslovima porobljavanja od strane inovjeraca i teritorijalne razdjeljenosti Jermenije, bilo je opravdano stvaranje zasebnih katolikosata koji su bili u sposobnosti da održe postojanje Crkve na određenoj teritoriji. Jedinstvo Jermenske apostolske crkve se ogleda u ličnosti katolikosa svih Jermena kao nasljednika Svetog Grigorija Prosvjetitelja.

U nadležnosti katolikosa svih Jermena se nalaze sve eparhije na teritoriji Jermenije, a takođe i veliki broj zagraničnih eparhija u cijelom svijetu. Pod upravom kilikijskog katolikosa se nalaze eparhije Libana, Sirije i Kipra.

Postoje takođe dvije autonomne patrijaršije Jermenske apostolske crkve — Carigradska i Jerusalimska — koje su potčinjene katolikosu svih Jermena. Patrijarsi Jerusalima i Carigrada imaju rang arhiepiskopa. Pod jurisdikcijom jerusalimskog patrijarha nalaze se jermenske crkve Izraela i Jordana, a pod jurisdikcijom carigradskog — jermenske crkve Turske i ostrva Krit (Grčka).

Vidi još

• Drevnoistočne crkve
• Miafizitstvo
• Hor Virap

Literatura

• Janjić, Dragana (2012). Dohalkidonske crkve. Leposavić: Institut za srpsku kulturu. 
• Krikorian, Mesrob K. (2010). Christology of the Oriental Orthodox Churches: Christology in the Tradition of the Armenian Apostolic Church. Peter Lang. 
• Meyendorff, John (1989). Imperial unity and Christian divisions: The Church 450-680 A.D. The Church in history. 2. Crestwood, NY: St. Vladimir's Seminary Press. 
• Majendorf, Džon (1997). Imperijalno jedinstvo i hrišćanske deobe: Crkva od 450. do 680. godine. Kragujevac: Kalenić. 
• Nikolić, Sanja (2013). Za mir svega sveta i sjedinjenje svih: Bogoslovski dijalog Pravoslavne crkve sa Drevnoistočnim (nehalkidonskim) crkvama. Požarevac: Eparhija braničevska. 
• Ostrogorski, Georgije (1969). Istorija Vizantije. Beograd: Prosveta. 
• Stopka, Krzysztof (2016). Armenia Christiana: Armenian Religious Identity and the Churches of Constantinople and Rome (4th-15th century). Kraków: Jagiellonian University Press. 
• Hrabak, Bogumil (1998). „Jermeni u balkanskim zemljama i Beogradu do kraja XVIII veka”. Zbornik Narodnog muzeja u Čačku. 28: 21—51. 

Spoljašnje veze

• Zvanična stranica Jermenske apostolske crkve
• Vasilij Lurje, Andrej Kurajev: Glas savesti
• Veronauka: Dohalkidonske crkve