Jovan Dragaš

Jovan Dragaš
Lični podaci
Datum rođenja	oko 1343.
Datum smrti	oko 1378.
Porodica
Roditelji	Dejan Teodora Nemanjić
Dinastija	Dejanovići
despot

Jovan Dragaš Dejanović (oko 1343— oko 1378) bio je srpski despot iz porodice Dejanovića, koji je nakon raspada Srpskog carstva sa bratom Konstantinom i majkom Teodorom upravljao prostranom oblašću, koja je obuhvatala jugoistočne delove današnje Srbije, istočne delove današnje Severne Makedonije i jugozapadne delove današnje Bugarske.

Bio je sin despota Dejana i Teodore Nemanjić, sestre Dušana Silnog. Njegov otac je vladao prostranom oblašću koja je obuhvatala prostor između Preševa, Kumanova i Velbužda. Posle njegove smrti ili povlačenja u manastir, maloletne Jovana i Konstantina privremeno je potisnuo sevastokrator Vlatko Paskačić, uz podršku Mrnjavčevića.

Država Dejanovića i ostale srpske oblasne države tokom 1370-tih i 1380-tih godina

Car Uroš je Jovanu, kao bliskom srodniku (bratu od tetke), dodelio titulu despota, sa kojom se on u izvorima prvi put javlja 1373. godine.

Obnova i širenje vlasti braće Dejanović, počinje posle Maričke bitke 1371. godine. Oni su, koristeći se tadašnjim prilikama, obnovili očevu državu i udvostručili je. Potisnuli Vlatkovog maloletnog sina, kesara Uglješu i ovladali Preševom, Inogoštem (Surdulica), Slavištem i Vranjem. Preuzeli su i oblast despota Jovana Olivera (Ovče Polje i oblast duž leve obale Vardara) od njegovih maloletnih sinova, a zaposeli su i deo nekadašnjih poseda Mrnjavčevića u istočnom delu današnje Makedonije. Braća Dragaši su nakon 1371. godine priznali vrhovnu vlast sultana Murata I, ali se smatra da su ova širenja izveli bez osmanske vojne pomoći i da su u svojoj oblasti zadržali veliki stepen nezavisnosti.

Jovan Dragaš je umro oko 1378. godine, a vladavinu nad državom Dejanovića je preuzeo njegov mlađi brat Konstantin, kome se sve više u vladavini priključuje njihova majka, monahinja Jevgenija.

Pretpostavlja se da oblast Dragačevo u Moravičkom okrugu nosi ime po Jovanu Dragašu. Car Dušan je dao na upravu Jovanovom ocu sevastokratoru i despotu Dejanu, rodonačelniku dinastije Dejanovića iliti Dragaša a Jovanu je nakon podele sa bratom Konstantinom pripala oblast desno od Moravice (Zapadne Morave). Odatle i veza sa Dragaševim imenom.

Vidi još

• Država Dejanovića
• Raspad Srpskog carstva

Literatura

• Aleksić, Vladimir (2015). „Srpski despot, monah Dorotej - velikoshimnik Jovan Kalivit”. Natpisi i zapisi. 1: 131—139. 
• Aleksić, Vladimir (2019). Dragaši: Prošlost, istorija, predanje. Požarevac: Narodni muzej. 
• Vujošević, Žarko (2011). „Povelja braće Dragaša Hilandaru o crkvi Sv. Vlasija: Kočani, 1. juni 1377.”. Stari srpski arhiv. 10: 71—86. 
• Živojinović, Mirjana (2006). „Dragaši i Sveta Gora”. Zbornik radova Vizantološkog instituta. 43: 41—57. 
• Mihaljčić, Rade (1975). Kraj Srpskog carstva. Beograd: Srpska književna zadruga. 
• Mihaljčić, Rade (1981). „Car i kralj: Neuspešno savladarstvo”. Istorija srpskog naroda. 1. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 583—592. 
• Mihaljčić, Rade (1982). „Doba oblasnih gospodara”. Istorija srpskog naroda. 2. Beograd: Srpska književna zadruga. str. 21—35. 
• Ostrogorski, Georgije (1963). „Gospodin Konstantin Dragaš”. Zbornik Filozofskog fakulteta. Beograd. 7 (1): 287—294. 
• Rajičić, Miodrag (1953). „Sevastokrator Dejan”. Istoriski glasnik. 6 (3-4): 17—28. 
• Rajičić, Miodrag (1954). „Osnovno jezgro države Dejanovića: Prilozi našoj istoriskoj geografiji”. Istoriski časopis. 4 (1952-1953): 227—243. 
• Ferjančić, Božidar (1970). „Sevastokratori i kesari u Srpskom carstvu”. Zbornik Filozofskog fakulteta. Beograd. 11 (1): 255—269. 
• Ferjančić, Božidar (1960). Despoti u Vizantiji i južnoslovenskim zemljama (PDF). Beograd: Naučno delo. 
• Šuica, Marko (2008). „Dragaši/Dejanovići”. Enciklopedija srpskog naroda. Beograd: Zavod za udžbenike. str. 301. 
• Šuica, Marko (2009). „Jovan Dragaš”. Srpski biografski rečnik. 4. Novi Sad: Matica srpska. str. 432—433.