Balkanske mešovite šume
Balkanske mešovite šume su ekoregion u okviru palearktičkog bioma umerenih širokolisnih i mešovitih šuma. Rasprostranjene su od Podrinja na zapadu do obala Crnog mora na istoku, i od oboda Panonske nizije i padina Karpata na severu do Egejskog i Mramornog mora na jugu[1][2]. Na velikim nadmorskim visinama na planinama u ovom području zastupljen je ekoregion rodopskih planinskih mešovitih šuma. Fitogeografski, ovaj ekoregion obuhvata delove Srednjoevropske, Ilirske i Euksinske florističke provincije Holarktičkog carstva[3], odnosno delove srednjoevropskog i submediteranskog florističkog regiona[4]. Ukupna površina obuhvaćena ovim ekoregionom je oko 224 400 km². Ekoregion balkanskih mešovitih šuma smatra se veoma ugroženim[2].
Karakteristike[uredi | uredi izvor]
Klima u ekoregionu balkanskih mešovitih šuma se opisuje kao umereno kontinentalna: od Kepenove vlažne suptropske (Cfa) do vlažne kontinentalne sa toplim letima (Dfb). Najmanju godišnju količinu padavina dobijaju niži delovi ekoregiona, oko 450-650 mm vodenog taloga. Padavine su najobilnije tokom prolećnog (maj-jun) i jesenjeg maksimuma (oktobar-novembar). Leta su na ovim nadmorskim visinama sušna. Sa porastom nadmorske visine, smanjuju se jačina i dužina letnjeg perioda suše do njenog potpunog odsustva.
Najzastupljenije su šume koje grade listopadne vrste hrastova (sladun, cer, medunac), mešane šume sa grabom, kao i bukove šume, ili mešane šume bukve i četinara (jela, smrča). Šume su uglavnom otvorenog sklopa na nižim nadmorskim visinama, sa dovoljno razmaknutim stablima da omoguće razvijanje nižih spratova (žbunovi, prizemne zeljate biljke i mahovine).
Istorija flore i faune balkanskih mešovitih šuma[uredi | uredi izvor]
Pliocenska šumsko-stepska vegetacija i fauna Balkana je tokom serije glacijacija i interglacijacija značajno osiromašena i izmenjena. Tokom prvih interglacijacija na teritoriji ekoregiona balkanskih mešovitih šuma prisutan je poltavski tip flore, a od životinja prisutni su sabljozubi tigar, stepski mamut, nosorog i pojedina šupljoroga goveda (Bovidae). Tokom Ris-Virm interglacijacije u fauni se već pronalaze turgajske i savremene vrste biljaka, kao i savremene vrste životinja, poput lisice, vuka i divlje svinje. Virmska glacijacija se karakteriše širenjem borealnih šuma (grade ih smrča, breza, beli bor) i životinjama poput mamuta, pećinskog lava i pećinske hijene.
Diverzitet i ugrožene vrste[uredi | uredi izvor]
Ekoregion balkanskih mešovitih šuma smatra se veoma bogatim vrstama, sa velikim biodiverzitetom faune gmizavaca. Pojedine vrste koje naseljavaju ovaj ekoregion ugrožene su:
- skoro ugrožene vrste (NT) — mrmoljak (Triturus dobrogicus), slepi miševi (Barbastella barbastellus, Miniopterus schreibersii, Myotis bechsteinii, Myotis dasycneme, Rhinolophus euryale), ptice (smrdivrana Coracias garrulus, riđa lunja Milvus milvus, siva vetruška Falco vespertinus), mrav Formica aquilonia,
- ranjive vrste (VU) — orao krstaš (Aquila heliaca)
Balkanske mešovite šume u Srbiji[uredi | uredi izvor]
Za čitavo područje ekoregiona balkanskih mešovitih šuma u Srbiji karakteristična vegetacija je šumska zajednica sladuna i cera (Quercetum frainetto-cerris). Ova zajednica, prilagođena kserotermnim uslovima klime, ima klimazonalni karakter i smatra se klimaksnom za brdsko područje Srbije[5]. Iako je šumska zajednica zonalna, u pojedinim specifičnim lokalnim uslovima razvijaju se klimaksne žbunaste zajednice (poput šibljaka u Istočnoj Srbiji). Većina žbunastih zajednica (šikare), međutim, rezultat je krčenja šuma. U okviru ovog ekoregiona prisutne su i azonalna vegetacija (poput plavnih livada u rečnim dolinama), intrazonalna vegetacija (poput sfagnumskih tresava) i ekstrazonalna vegetacija (stepski fragmenti u pojedinim klisurama).
Janković (1984)[5] opisuje dva tipa vertikalnog rasprostranjenja vegetacije u okviru ovog regiona:
- srednjoevropsko-balkanski tip visinskog rasprostranjenja vegetacije, prisutan na pojedinim planinama u zapadnoj Srbiji (Ilirska fitogeografska provincija), karakteriše se bukovim šumama (Fagetum subalpinum) u gornjem šumskom pojasu, i klekovinom bukve na gornjoj šumskoj granici;
- borealno-kontinentalni balkanski tip visinskog rasprostranjenja vegetacije, prisutan na većini planina u okviru ovog ekoregiona, gde gornji šumski pojas i gornju šumsku granicu obrazuju smrčeve šume (Piceetum excelsae).
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ „Digital Map of European Ecological Regions (DMEER), Version 2000/05”. Arhivirano iz originala 02. 02. 2006. g. Pristupljeno 23. 11. 2008.
- ^ a b World Wildlife Fund. 2001. Balkan mixed forests (PA0404)
- ^ Takhtajan A., Crovello Th.J. and Cronquist A. 1986. Floristic Regions of the World.
- ^ Frey W., Lösch R. 2004. Lehrbuch der Geobotanik. Pflanze und Vegetation in Raum und Zeit. 2. Auflage. Spektrum Akademischer Verlag: München
- ^ a b Janković M. M. 1984. Vegetacija SR Srbije Opšti deo. Beograd: SANU.