Barselona

Uredi veze
Koordinate: 41° 23′ 02″ S; 2° 10′ 43″ I / 41.38386° S; 2.178730° I / 41.38386; 2.178730
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Barselona
kat. Barcelona
Panorama Barselone
Sagrada familija
Tore Glories
Trijumfalna kapija
Tore maritima i Ramba
Venecijanske kule i Nacionalna palata
La Barseloneta
Kuća Mila
Zastava
Zastava
Grb
Grb
Administrativni podaci
Država Španija
Autonomna zajednica Katalonija
PokrajinaBarselona
Stanovništvo
Stanovništvo‍
 — 2011.1.620.943
 — gustina16.146,46 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate41° 23′ 02″ S; 2° 10′ 43″ I / 41.38386° S; 2.178730° I / 41.38386; 2.178730
Aps. visina12 m
Površina100,39 km2
Barselona na karti Španije
Barselona
Barselona
Barselona na karti Španije
Ostali podaci
GradonačelnikŽuame Kolboni (PSC-PSOE)
Poštanski broj08001–08042
Pozivni broj93
Veb-sajt
www.barcelona.es

Barselona (kat. Barcelona) glavni je grad autonomne zajednice Katalonije i istoimene pokrajine Barselona na severoistoku Španije.[1] Nalazi se na obalama Mediterana na nekih 120 km od Pirineja i granice sa Francuskom, u dolini koja je okružena morem na istoku, planinskim vencom Sijera de Koljserola na zapadu, na jugu rekom Ljobregat, a na severu rekom Besos.

Prema izveštaju španskog Zavoda za statistiku iz 2006. godine, sam grad Barselona broji 1.605.602 stanovnika. Barselona sa okolinom broji 3.161.081 stanovnika i ima površinu od 633 km².

Barselona je jedan od glavnih evropskih ekonomskih centara, sa jednom od glavnih mediteranskih luka a aerodrom u Barseloni je drugi po veličini u Španiji. Grad je takođe i bitna turistička destinacija i ima veoma bogato kulturno i istorijsko nasleđe, od kojih se posebno ističu arhitektonska dela Antonija Gaudija i Ljuisa Domeneka i Muntanera od kojih je UNESKO mnoge proglasio svetskom baštinom.

Barselona je bila domaćin važnim svetskim događajima koji su doprineli tome da postane veoma poznat i posećen grad. Najbitniji su Svetska izložba 1888. i 1929. godine, Letnje olimpijske igre 1992. godine, i Forum Kultura 2004.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Istorija Barselone

Prvi tragovi čoveka na teritoriji na kojoj se danas nalazi Barselona datiraju od pre 4000 godina, krajem neolita (2000—1500. p. n. e.). Postoje zapisi iz 7. u 6. veka p. n. e. u kojima se pominje naselje Barkeno iberskog naroda Lajetanaca. Izgleda da je u to doba takođe postojala i jedna grčka kolonija po imenu Kalipolis, iako istoričari još uvek ne mogu da se slože o tačnom položaju ove kolonije. Tokom Drugog punskog rata naseljavali su je jedno vreme Kartaginjani, da bi ga kasnije preuzeli Rimljani[2].

Rimljani su pretvorili grad u vojnu tvrđavu — kastrum — čiji je centar bio malo uzvišenje pod nazivom Taber (danas deo Barselone koji se zove Sijutat Velja (kat. Ciutat Vella) što znači Stari grad).

Rimljani su gradu promenili ime u Kolonija Julija Avgusta Faventija Paterna Barsino, koji se nalazio upravo na mestu gde se sad nalazi Trg svetog Đaumea. Ostaci rimskih zidina još uvek se mogu videti u starom gradu. Neke rimske zidine su poslužile kao temelji za Katedralu[3], za koju se kaže da je započeta još davne 343. godine.

Godine 415, grad su osvojili Vizigoti pod vođstvom Ataulfa[2], pretvorivši ga u prestonicu hispanske Vizigotske kraljevine, mada su je ubrzo premestili u Toledo.

Mavri su osvojili grad između 717. i 718. godine, tokom mavarske invazije Iberijskog poluostrva ali se nisu dugo zadržali, pošto je 801. grad osvojio Luj I Pobožni tokom vlasti Karla Velikog.[1] Barselona je tada bila pretvorena u veliko utvrđenje u okviru Hispanske marke u okvuru Gotije (koja je podrazumevala teritorije Langdoka — Septimanije — to jest, stara vizigotska Galija i sever Katalonije do ušća reke Ljobregat), i postavljeni su grofovi da vladaju njome[2]. Prvi grof Barselone i osnivač Barselonske dinastije bio je Vilfred I Dlakavi (kat. Guifré I el Pelós), koji je na Saboru u Troju 878. godine bio proglašen grofom od Barselone, Đirone i Besalua. Grofovija je bila franački vazal.

Godine 985. Mavri su napali i uništili Barselonu. Kako Franačka država nije pružila pomoć svom vazalu, godine 988. grof Borelj II se proglasio iberskim vojvodom i markizom po božjoj milosti, što je značilo raskidanje vazalskog odnosa sa Francima i uspostavljanje nezavisnosti[2]. Barselona se brzo oporavila od muslimanskog uništenja i 1010. je uzvratila udarac napadom na Kordobu, najveći muslimanski grad na tlu Iberijskog poluostrva, i opljačkala ga odnevši pozamašan plen.

U sledećim vekovima, razne katalonske grofovije su se ujedinjavale pod vrhovnom vlašću grofova od Barselone, putem bračnih i rodbinskih veza. Ta ujedinjenja su uključivala veliki deo današnje južne Francuske. Istovremeno su se teritorije Barselone proširile na račun muslimanske teritorije. Od tog momenta, gotovo je nemoguće razdvojiti istoriju Barselone od istorije Katalonije.

Godine 1137, grof Barselone, Ramon Berenger IV se oženio kćerkom kralja Aragona, čime se Kraljevina Aragon i Grofovija Barselona ujedinjuju pod zajedničku krunu Aragona, čiji će vladari od tada imati titulu kralja Aragona i grofa od Barselone. U daljoj istoriji, u sastav Krune Aragona su se dalje priključile razne kraljevine do njenog konačnog ujedinjenja sa Krunom Kastilje koje je postignuto sklapanjem braka između Ferdinanda od Aragona i Izabele od Kastilje 1479. godine.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Panoramski pogled na grad iz parka Gvelj.

Grad Barselona, bez periferije, prostire se na površini od 100,39 km² i broji 1.605.602 stanovnika (popis stanovništva iz 2006. godine). Nalazi se oko 160 km južno od planinskog pojasa Pirineja i granice sa Francuskom. Udaljenost od Madrida, glavnog grada Španije, je oko 500 km. Grad je omeđen dvema rekama koje se ulivaju u Mediteransko more. Na severu je to reka Besos (kat. Besòs), a na jugu Ljobregat (kat. LLobregat).

Klima[uredi | uredi izvor]

Klima je mediteranska sa dugim i žarkim, sunčanim i veoma vlažnim letima i blagim zimama. Bez snežnih padavina i ca temperaturom koja zimi skoro nikada ne pada ispod nule, a koja se leti, naročito krajem jula i avgusta, kreće između 30 i 40 °C. U centru grada se uticajem ljudskog faktora formirala mikroklima, tako da su centru grada leti velike vrućine, a zimi je toplije nego u ostalim delovima.

Klima Barselone (1987–2010)
Pokazatelj \ Mesec .Jan. .Feb. .Mar. .Apr. .Maj. .Jun. .Jul. .Avg. .Sep. .Okt. .Nov. .Dec. .God.
Maksimum, °C (°F) 14,8
(58,6) 		15,6
(60,1) 		17,4
(63,3) 		19,1
(66,4) 		22,5
(72,5) 		26,1
(79) 		28,6
(83,5) 		29,0
(84,2) 		26,0
(78,8) 		22,5
(72,5) 		17,9
(64,2) 		15,1
(59,2) 		21,2
(70,2)
Prosek, °C (°F) 11,8
(53,2) 		12,4
(54,3) 		14,2
(57,6) 		15,8
(60,4) 		19,3
(66,7) 		22,9
(73,2) 		25,7
(78,3) 		26,1
(79) 		23,0
(73,4) 		19,5
(67,1) 		14,9
(58,8) 		12,3
(54,1) 		18,2
(64,8)
Minimum, °C (°F) 8,8
(47,8) 		9,3
(48,7) 		10,9
(51,6) 		12,5
(54,5) 		16,1
(61) 		19,8
(67,6) 		22,7
(72,9) 		23,1
(73,6) 		20,0
(68) 		16,5
(61,7) 		11,9
(53,4) 		9,5
(49,1) 		15,1
(59,2)
Količina padavina, mm (in) 43,7
(1,72) 		31,4
(1,236) 		33,0
(1,299) 		47,7
(1,878) 		47,4
(1,866) 		32,5
(1,28) 		25,1
(0,988) 		40,8
(1,606) 		81,9
(3,224) 		96,5
(3,799) 		45,1
(1,776) 		46,8
(1,843) 		571,9
(22,515)
Dani sa padavinama (≥ 1 mm) 7,0 5,0 6,2 7,9 7,5 5,5 3,1 5,8 8,0 9,0 6,6 7,0 78,6
Relativna vlažnost, % — dnevni prosek 69 69 69 68 68 67 66 70 74 75 71 69 70
Sunčani sati — mesečni prosek 149 163 200 220 244 262 310 282 219 180 146 138 2.524
Izvor: Servei Meteorològic de Catalunya[4] i Agencia Estatal de Meteorología (sunčani sati)

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Prema proceni, u gradu je 2008. živelo 1.615.908 stanovnika.[5]

Demografija
1981.1989.1991.2001.2002.
1.752.6271.643.542[6]1.643.5421.503.8841.503.884[6]

Gradske opštine i istorijske četvrti[uredi | uredi izvor]

Statua Kristifora Kolumba (Estatua de Cristóbal Colón)

Grad Barselona sačinjavaju deset opština. Svaka opština je politički entitet sa vlastitim nadležnostima, čime se gradska vlast decentralizuje i približava građanima. Teritorijalna podela je vezana za istorijske transformacije grada. Većina gradskih opština su nastale od starih zasebnih opština i četvrti sa posebnim identitetom, koje su tokom XIX i XX veka pripojene gradu Barseloni.

Gradske opštine Barselone su:

  • Sijutat Velja (kat. Ciutat Vella)
  • Ešample (kat. Eixample)
  • Sants-Montđuik (kat. Sants-Montjuïc)
  • Les Korts (kat. Les Corts)
  • Sarija-San Đervazi (kat. Sarrià-Sant Gervasi)
  • Grasija (kat. Gràcia)
  • Orta-Ginardo (kat. Horta-Guinardó)
  • Nou Baris (kat. Nou Barris)
  • Sant Andreu (kat. Sant Andreu)
  • San Marti (kat. Sant Martí)

Privreda[uredi | uredi izvor]

Turizam[uredi | uredi izvor]

Delovi Barselone od turističkog značaja, kao što su ostaci rimske kulture, srednjovekovni grad i četvrti katalonskog modernizma, mogu se peške obilaziti. Karakteristična je urbanistička podela na blokove i dugačke avenije koje spajaju krajeve samoga grada. Najduža ulica je avenija Dijagonala koja preseca grad od severozapada pa sve do obale mora na jugoistoku.

Saobraćaj[uredi | uredi izvor]

Stara luka Barselone u predvečerje

Istorijski centar grada[uredi | uredi izvor]

Jedno od najprometnijih mesta Barselone jeste šetalište Las Ramblas (Les Rambles na katalonskom), koje se nalazi između Trga Katalonije (Plasa Katalunja Plaça Catalunya), neurološkog centra grada i stare luke. Na njemu se nalaze novinarnice, prodavnice cveća i ptica, ljudi prerušeni u statue, kafići i restorani. Palata Virejna, pozorište Liseu i glavna pijaca Bokerija od turističkog su interesa. Šetalište završava u staroj luci trgom Vrata mira (Portal de la Pau Portal de la Pau), gdje se nalazi statua Kristifora Kolumba. Ruka statue sa ispruženim prstom pokazuje suprotno od američkog kontinenta, usmjerena prema italijanskom gradu Đenovi, Kolumbovom rodnom gradu.

Arhitektura[uredi | uredi izvor]

Barselona, katedrala Sagrada familija
Luka Barselona

Barselona je poznata kao metropola modernizma. Grad u kojem je živeo i radio arhitekta Antoni Gaudi sadrži i njegova najreprezentativnija dela, koja godišnje privlače milione turista iz celog svijeta. Najpoznatije delo arhitekte i ujedno najposećeniji arhitektonski objekat u Španiji je katedrala Sagrada familija (Sveta porodica), koja je ostala nezavršena posle njegove smrti i još uvek se gradi. Predviđa se da će biti završena oko 2020. godine. Druga poznata dela arhitekte su kompleks Park Gvelj, gde je arhitekta i živeo poslednjih dvadeset godina svoga života, kuća Mila (kat. Casa Milà), poznatija pod imenom Pedrera i kuća Batljo (kat. Casa Batlló). Osim dela arhitekte Gaudija, tu su još i drugi proizvodi katalonskog modernizma kao što je bolnica San Pau i Palata katalonske muzike (kat. Palau de la música catalana), arhitekte Ljuisa Domeneka i Muntanera.

Bokerija — pijaca u centru Barselone

Osim modernizma, u Barseloni se nalaze dela iz srednjovekovnog perioda, posebno ona iz gotike, a koja su prisutna u starom gradu. Po njima je i cela Gotska četvrt (kat. Barri Gòtic) dobila ime. Njemu pripadaju katedrala Santa Eulalija, bazilika Santa Marija del Mar (karakteristična po harmoniji i čistoći forme) i crkva Santa Marija del Pi koja se nalazi na istoimenom trgu.

Iz savremene arhitekture izdvaja se paviljon (Pabellón alemán) nemačkog arhitekte i dizajnera Ludviga Misa van der Roea, konstruisan 1929. godine u svrhu međunarodne izložbe, svetskog događaja čiji je domaćin te godine bila Barselona. Tu su još i Zadužbina Đoana Miroa i Paviljon Republike (1937) katalonskog arhitekte Đuzepa Ljuisa Serta i Muzej savremene umetnosti Barselone (skraćeno, MAKBA) američkog arhitekte Ričarda Mejera.

Barselona, nemački paviljon

Partnerski gradovi[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. A-B. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 110. ISBN 86-331-2075-5. 
  2. ^ a b v g „Istorija Barselone”. Arhivirano iz originala 21. 05. 2007. g. Pristupljeno 5. 5. 2013. 
  3. ^ Istorija Barselone [1], Pristupljeno 5. 5. 2013.
  4. ^ „Barcelona Can Bruixa – climate (1987–2010) Barcelona.cat, Barcelona City Hall”. Arhivirano iz originala 24. 1. 2018. g. 
  5. ^ „Stanovništvo po opštinama”. Državni zavod za statistiku. Arhivirano iz originala 08. 12. 2013. g. Pristupljeno 3. 10. 2012. 
  6. ^ a b „Gradovi u Španiji”. City Population. Pristupljeno 3. 10. 2012. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Барселона&oldid=27711770”