Bejlivik Gernzi
| Bejlivik Gernzi Bailiwick of Guernsey (engleski) Bailliage de Guernesey (francuski) Bailliage dé Guernési (gernzijski) | |
|---|---|
Himna: Sarnia Cherie | |
 | |
| Glavni grad | Sent Piter Port |
| Službeni jezik | engleski, francuski i gernzijski |
| Vladavina | |
| — Vojvoda Normandije[1][2] | Čarls III |
| — Lajtenant guverner | Ričard Kripvel |
| — Bejlif | Ričard Makmahon |
| — Predsednik Odbora PiR | Piter Ferbrače |
| Zakonodavna vlast | Staleži Gernzija |
| Istorija | |
| Nezavisnost | krunski posjed — nezavisnost od Normandije 1204. — oslobođenje od nacističke Nemačke 9. maj 1945. |
| Geografija | |
| Površina | |
| — ukupno | 78 km2 (223) |
| — voda (%) | 0 |
| Stanovništvo | |
| — 2016. | 67.334[3] (206) |
| — gustina | 844 st./km2 (14) |
| Ekonomija | |
| Valuta | Funta sterling gernzijska funta (£) (GBP) |
| Ostale informacije | |
| Vremenska zona | UTC +00:00 (GMT), UTC+01:00 (BST) |
| Internet domen | .gg |
| Pozivni broj | +44 |
Bejlivik Gernzi (engl. Bailiwick of Guernsey, franc. Bailliage de Guernesey, gern. Bailliage dé Guernési) ostrvska je zemlja na obali Francuske i jedan od tri krunska posjeda Britanske krune.
Odvojen od Vojvodstva Normandije i pod uslovima (mirovnog) sporazuma iz Le Guleta iz 1204, Bejlivik se sastoji od nekoliko ostrva u Lamanšu koja spadaju u tri odvojene podjurisdikcije: Gernzi, Olderni i Sark. Herm se administrativno smatrao dijelom Gernzija.
Bejlivik je teritorija kojom upravlja bejlif. Bejlif Gernzija je civilni šef i predsjedavajući zvaničnik Staleža Gernzija, ali i Oldernija i Sarka. Ujedno je i na čelu sudske vlasti u bejliviku.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Istorija Bejlivika Gernzija seže do 933, kada su ostrva došla pod vlast Vilijama Normandijskog, kada je Vojvodstvo Normandija pripojilo ostrva koja su do tada pripadala Vojvodstvu Bretanji. Ostrvo Gernzi i druga Kanalska ostrva činila su dio zemalja Vilijama II Normadijskog. Francuska je 1204. osvojila kontinentalnu Normandiju — ali ne i priobalna ostrva bejlivika. Ostrva predstavljaju posljednje ostatke srednjovjekovnog Vojvodstva Normandije.[4]
U početku je postojao jedan guverner, ili koguverneri koji su radili zajedno, ostrva koja čine Kanalska ostrva. Titula „guvernera” se mijenjala tokom vijekova. Ranije su korišćena i zvanja „upravnik”, „čuvar” i „kapetan”. [5] Bejlif zamjenjuje guvernera, ili u novije vrijeme lajtenant guvernera, ako je on odsutan, npr. kao u slučaju petogodišnje njemačke okupacije Kanalskih ostrva. Lajtenant guverner Gernzija je lajtenant guverner Bejlivika Gernzi i, kao lični predstavnik britanskog monarha,[6] obično je imao istaknutu vojnu službu.[7]
Prvobitno su mjesni sudovi na Gernziju bili „feudi” kojima je predsjedavao veleposjednik (engl. lord of the manor). Prije 1066, postojao je viši sud iznad feuda a ispod Eschequier suda u Ruanu i sastojao se od bejlifa i četiri viteza; sud je razmatrao žalbe i procesuirao krivične predmete.[8]
Oto de Grandison, tada guverner ostrva, delegirao je građanska ovlašćenja na dva odvojena bejlifa za Gernzi i Džerzi prije nego što je krenuo u krstaški pohod na Svetu zemlju 1290. godine.[9] To se može uzeti kao godina stvaranja dva bejlivika.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Smješteni oko 49° 34′ S; 2° 23′ Z / 49.57° S; 2.38° Z, Olderni, Gernzi, Herm, Sark i neka manja ostrva, zajedno imaju ukupnu površinu od 78 km² i obalu dužine od oko 50 km. Nadmorska visina varira od nivoa mora do 114 m na Le Moulinu na Sarku.
U Bejliviku imao mnogo manjih ostrva, ostrvaca, stijena i grebena. U kombinaciji sa dometom plime od 10 m i brzim strujama od 12 čvorova, ovi čini plovidbu u mjesnim vodama opasnom.
Ustavni status[uredi | uredi izvor]
Bejlivik Gernzi je zasebna jurisdikcija sama po sebi, a postoje tri odvojene podjurisdikcije. On nije dio i odvojen je od (ali nije nezavisan) Ujedinjenog Kraljevstva.[10] Bejlivik Džerzi i Bejlivik Gernzi zajedno čine Kanalska ostrva.
Ostrvljani nikada nisu imali formalne predstavnike u Domu komuna Parlamenta Ujedinjenog Kraljevstva,[6] ni u Evropskom parlamentu.[10] Oni Ostrvljani koji na neki način nisu bili kvalifikovani i nisu imali pravo da se registruju za glasanje u Ujedinjenom Kraljevstvu prema Aktu o predstavljanju naroda kao prekomorski glasači, isključeni su iz referenduma o članstvu UK u Evropskoj uniji 2016. godine.
Gernzi ima nepisani ustav koji proizilazi iz Pariskog sporazuma iz 1259. godine. Kada su engleski kralj Henri III i francuski kralj Luj IX postigli dogovor oko Vojvodstva Normandije, normansko kopno je palo pod sizerenstvo francuskog kralja. Međutim, Kanalska ostrva su ostala lojalna britanskoj kruni zbog lojalnosti njenih sinjora (Seigneurs). Međutim, ona nikad nisi pripojena Kraljevini Engleskoj i ostala su kao „osobenosti Krune”.
Jedinstven ustavni položaj nastao je pošto su uzastopni britanski monarsi potvrdili slobode i privilegije Bejlivika, često se pozivajući na tzv. Ustave Kralja Džona, legendarni dokument za koji se pretpostavlja da je kralj Džon dodijelio poslije 1204. godine. Vlade Bejlivika su uglavnom pokušavale da izbjegnu testiranje granica nepisanog ustava izbjegavajući sukob sa britanskim vladama.
Ovaj neobični politički položaj često je bio koristan Ostrvljanima. Sve do 19. vijeka, Bejlivik je generalno mogao da bude izuzet od oštrijih dijelova Vestminsterskog zakonodavstva, dok je bio uključen u povoljne političke, kao što je protekcionistička ekonomska politika. Engleska, a kasnije Ujedinjeno Kraljevstvo, pasivno su iskoristile stratške prednosti Kanalskih ostrva. Na primjer, mogli su da služe kao pogodna tačka zaustavljanja trgovine ka Gaskonji.[11]
Parohije[uredi | uredi izvor]
Bejlivik se sastoji od dvanaest parohija: Alderni, Sark i deset na ostrvu Gernzi (od kojih jedan uključuje Herm). Svaka parohija ima parohijsku crkvu iz 11. vijeka, sa snažnom religijskom kontrolom koju je u početku vršila francuska Katolička crkva, a posljednjih 500 godina Crkva Engleske. Tokom godina, religijski vid uprave svage parohije je smanje u korist demokratski izabranih duzenijera.
Jurisdikcije[uredi | uredi izvor]
Svaka jurisdikcija ima naseljena i nenaseljena ostrva i izabranu vladu. Sve tri zakonite jurisdikcije moraju imati kraljevsku saglasnost monarha na svoje primarno zakonodavstvu. Svaka jurisdikcija podiže sopstveno oporezivanje,[6] iako je Olderni 1949. prenio svoja prava na Gernzi.
Gernzi[uredi | uredi izvor]
Ostrvo Gernzi ima oko 63.000 stanovnika na 62 km² i čini pravno i administrativno središte Bejlivika Gernzi. Parlament Gernzija i obližnjih naseljenih ostrva Herm, Žetu i Liju jeste Staleži Gernzija.[12]
Olderni[uredi | uredi izvor]
Sa populacijom od 1900 stanovnika na 7,8 km², Olderni ima svoj parlament, Staleži Oldernija, koji ima deset izabranih zastupnika i izabranog predsjedavajućeg.[12]
Sark[uredi | uredi izvor]
Sark ima oko 600 stanovnika koji žive na 5,2 km². Parlament Sarka (zajedno sa naseljenim ostrvom Breku) ima 18 izabranih zastupnika.[12]
Helijeru de Karteretu, senjoru Sent Ouena u Džerziju, kraljica Elizabeta I je 1565. dodijelila feud Sark. Dobio je pisma patenta kojima mu se dodjeljuje Sark zauvijek, pod uslovom da sačuva ostrvo od pirata i da se na ostrvu nalazi najmanje četdeset ljudi radi odbrane. Uprkos tome što je većina porodica dolazila sa Džerzija, Sark je ostao u Bejliviku Gernzi.[13]
Priznanje[uredi | uredi izvor]
![[ikona]](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/1c/Wiki_letter_w_cropped.svg/20px-Wiki_letter_w_cropped.svg.png){kind=small} | Ovaj odeljak bi trebalo proširiti. Možete pomoći dodavanjem sadržaja. |
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Pimlott, Ben (17. 5. 2012). The Queen: Elizabeth II and the Monarchy (Text Only) (na jeziku: engleski). HarperCollins UK. str. 314. ISBN 978-0-00-749044-8. Pristupljeno 5. 3. 2023.
- ^ The Channel Islands (na jeziku: engleski). PediaPress. str. 11. Pristupljeno 5. 3. 2023.
- ^ „Guernsey”. The World Factbook (na jeziku: engleski). Central Intelligence Agency. 27. 2. 2023. Pristupljeno 5. 3. 2023.
- ^ Marr 2001.
- ^ Berry 1815, str. 213.
- ^ a b v „Background briefing on the Crown Dependencies: Jersey, Guernsey and the Isle of Man” (PDF). The Ministry of Justice Crown Dependencies Branch. Pristupljeno 1. 3. 2023.
- ^ „Lieutenant Governors”. www.guernseyroyalcourt.gg (na jeziku: engleski). Guernsey Royal Court. 29. 4. 2021. Pristupljeno 1. 3. 2023.
- ^ Berry 1815, str. 186.
- ^ Carey 1904, str. 21.
- ^ a b „BACKGROUND INFORMATION ON THE BAILIWICK OF GUERNSEY”. Guernsey.gov. Arhivirano iz originala 15. 2. 2016. g.
- ^ Kelleher 1991.
- ^ a b v „About the Bailiwick of Guernsey”. Channel Islands Brussels Office (CIBO). 15. 9. 2019. Arhivirano iz originala 02. 03. 2023. g. Pristupljeno 2. 3. 2023.
- ^ „Jersey Post celebrates the island of Sark | SEPAC Stamps”. www.sepacstamps.eu. Pristupljeno 2. 3. 2023.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Marr, James (2001). The History of Guernsey: The Bailiwick's Story (na jeziku: engleski). Guernsey Press Company. ISBN 978-0-9539166-1-0. Pristupljeno 22. 2. 2023.
- Berry, William (1815). The History of the Island of Guernsey (na jeziku: engleski). Pristupljeno 1. 3. 2023.
- Carey, Edith Frances (1904). The Channel Islands (na jeziku: engleski). A. & C. Black. Pristupljeno 1. 3. 2023.
- Kelleher, John D. (1991). The rural community in nineteenth century Jersey. University of Warwick. Pristupljeno 2. 3. 2023.
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Geografske | |
| Ljudi | |
| Ostale | |
