Bitka za Vozuću
| Bitka za Vozuću | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Dio rata u Bosni i Hercegovini | |||||||
 Mapa borbenih dejstava na prostoru planine Ozren od septembra do oktobra 1995. | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
 Armija Republike Bosne i Hercegovine |
 Vojska Republike Srpske | ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
Refik Lendo Muatez Bila † |
nepoznat | ||||||
| Uključene jedinice | |||||||
|
2. korpus 3. korpus Crni labudovi El Mudžahid |
3. ozrenska brigada 4. ozrenska brigada 1. prnjavorska brigada 1. srbačka brigada | ||||||
| Jačina | |||||||
| 18.000-19.000 | oko 4.500 | ||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
| 129 poginulih |
614 poginulih 60 zarobljenih | ||||||
Bitka za Vozuću predstavlja oružani sukob Armije Republike Bosne i Hercegovine i Vojske Republike Srpske od 27. maja do 10. septembra 1995. u selu Vozuća kod Zavidovića. Cilj Armije Republike Bosne i Hercegovine bio je protjerati srpsko stanovništvo i naseliti muslimanske izbjeglice iz Srebrenice i Žepe, ali i otvoriti prolaz za napad na Doboj. Međutim, potpisivanjem Dejtonskog sporazuma u decembru 1995. okončan je rat, te su pripreme za napad na Doboj obustavljene. Odred El Mudžahid, sastavljen od stranih i bosanskohercegovačkih islamista, bio je ključan u zauzimanju Vozuće. Nakon pada Vozuće počinjen je pokolj nad ranjenim i zarobljenim srpskim borcima, a srpsko civilno stanovništvo je protjerano.
Bitka[uredi | uredi izvor]
Vi ste na Vozućoj slomili kičmu četničkog neprijatelja, vi ste pokazali put kojim ćemo nastaviti i dali ste urnek, model borbe kako se ta kičma može i dalje lomiti da bi se oslobodila Bosna i Hercegovina. Hvala vam, vojnici, za to u ime našeg naroda koji neće zaboraviti šta ste učinili.
Alija Izetbegović u obraćanju pripadnicima odreda El Mudžahid u Vozući, septembar 1995.[1]
...na vozućkom ratištu Odred „El Mudžahidin” imao je jednu od ključnih uloga. Njihovo ranije učešće u borbenim dejstvima na ovom ratištu na najtvrđim objektima rezultiralo je uspjesima i likvidacijom desetina agresorskih vojnika usljed čega je u redovima agresora posijana panika, strah i nesigurnost a među civilima pokrenut proces iseljavanja...
Prijedlog za priznanja i stimulativne mjere 3. korpusa Armije Republike Bosne i Hercegovine za odred „El Mudžahid”, septembar 1995.[1]
Pripreme Armije Republike Bosne i Hercegovine da zauzme Vozuću u opštini Zavidovići i planinu Ozren, koje je držala Vojska Republike Srpske, počele su već u maju 1995. Prva operacija je nazivana „Crveni lav”, a njom su muslimanske snage protjerale Vojsku Republike Srpske i prekinule njihovu komunikaciju preko Ozrena, stvarajući tako uslove za napad na Vozuću. U napadu na Ozren 27. maja 1995. istakli su se pripadnici odreda El Mudžahid. Nakon samo sedam minuta borbe uspjeli su zauzeti strateški važnu kotu Podsjelovo, potpuno razbijajući linije srpske odbrane. Prethodne dvije godine muslimanske snage su bezuspješno pokušavale osvojiti Podsjelovo kog su Srbi nazivali „vratima srpske Moskve”. Nakon pada Podsjelova, mudžahedini se brutalno obračunavaju sa srpskim ranjenicima i zarobljenicima odrubljujući im glave i pri tome sve snimajući. U napadu na Podsjelovo poginuo je i emir, jedan od vođa mudžahedina, Abdulah Libi.[2]
U septembru je pokrenuta i operacija bošnjačkih snaga za napad na Vozuću. Nazvana je „Bitkom ponosa”, a 10. septembra 1995. u šest časova počela je završna faza te operacije pod nazivom „Uragan 95”. Zapovjednik operacije „Uragan 95” bio je Refik Lendo, komandant operativne grupe „Bosna” na području Žepča i Zavidovića. U operaciji su učestvovali i Crni labudovi koji su počinili masakr nad hrvatskim civilima u Grabovici dvije godine ranije te druge jedinice Armije Republike Bosne i Hercegovine. Krajnji cilj same operacije bio je progon srpskog stanovništva i naseljavanje između 10 i 15 hiljada muslimanskih izbjeglica (muhadžira) iz Srebrenice i Žepe. Sam napad na Vozuću naredio je predsjednik Predsjedništva Republike Bosne i Hercegovine Alija Izetbegović koji je bio zainteresovan i za ishod napada. Pripadnici srpskih snaga na Vozući smatrali su kako ne mogu biti poraženi, međutim, iznenadnim napadom s leđa zavladao je haos u srpskim redovima. Napad s leđa su pripadnici srpske 4. ozrenske brigade uočili kada je spaljeno selo iza njihovih položaja. Za samo pet minuta mudžahedini su osvojili stratešku kotu Paljenik i srušili cijelu srpsku odbranu, a Vozuća se našla u potpunom okruženju. U napadu na srpske snage poginuo je i emir Abu Tabit el Masri. U izvještaju Abu Malija, jednog od emira, navodi se da je u napadu ubijen veći broj srpskih vojnika, dok je 60 njih zarobljeno. Umjesto da ih odvedu u zatvor u Zenicu ili u Dom penzionera u Zavidovićima, mudžahedini su ih brutalno poklali u svom kampu snimajući svoje radnje. Zarobljenici su takođe mučeni i od njih je traženo da se međusobno ubijaju, a kasnije su oskrnavljena i tijela ubijenih.[2]
Armija Republike Bosne i Hercegovine počela je napad na Vozuću 10. septembra 1995. Glavna i ključna udarna snaga napada bili su pripadnici odreda El Mudžahid.[1] Nakon što je zauzeta Vozuća, pripadnici odreda su počinili brutalan pokolj nad zarobljenim srpskim vojnicima i civilima. Ubijeno je pedesetak zarobljenih srpskih vojnika odsijecanjem glave sjekirama, sabljama i motornim testerama. Snimci pogubljenja slani su po islamskim zemljama s ciljem prikupljanja donacija. Nakon pada Vozuće nestale su čak 463 osobe. Posmrtni ostaci oko 180 Srba do danas nisu pronađeni.[2][3] Likvidacije pripadnika odreda El Mudžahid navele su srpsko stanovništvo na iseljavanje. Mudžahedini su pohvaljeni za veliki broj ubijenih srpskih vojnika u napadu i zarobljavanje znatne količine oružja. Poginuo je i velik broj mudžahedina, njih 129, od čega 105 stranaca i 24 bosanskohercegovačka muslimana. Napad mudžahedina na Vozuću predvodio je Muatez Bila, koji je nakon pada sela poginuo u akciji. Pad Vozuće otvorio je i mogućnost za muslimanski napad na Doboj, međutim, uskoro su započeti mirovni pregovori kojim se okončao rat.[1]
Istrage o zločinima[uredi | uredi izvor]
Državna komisija Republike Srpske za razmjenu ratnih zarobljenika i nestalih lica je uporno tragala za nestalima tokom borbi za Vozuću. Krajem 1996. godine, predstavnici komisije Milan Ivančević i Goran Krčmar otišli su u Zenicu na sastanak s brigadnim generalom Sakibom Mahmuljinom, od kog su tražili oslobađanje preostalih ratnih zarobljenika iz KPD-a u Zenici. Mahmuljin je negirao postojanje zarobljenika, ali je priznao da su mudžahedini u kampu u Gostoviću pogubili zarobljenike odsijecanjem glava.[2]
IFOR je u avgustu 1997. u zatvoru u Zenici ipak pronašao skrivene srpske oficire, Nenada Škrbića iz Banje Luke i Dušana Škrebića iz Teslića. Obojica su bila zarobljena u septembru 1995. u Donjoj Bukovici na Ozrenu. Mahmuljin je imao namjeru mijenjati dvojicu oficira za tijela svoje braće koji su poginuli u borbama sa srpskim snagama u Kozarcu 1992. Preostalih pet vojnika, za koje je Republika Srpska imala podatke da se nalaze u zatvoru u Zenici, nisu pronađena. Nisu pronađena ni tijela vojnika ubijenih u kampu u Gostoviću, jer su njihovi posmrtni ostaci iz grobnice pokraj Kučice iskopani i razbacani. Pronađene su kosti, dijelovi lobanja i šaka. Za tri pronađena tijela utvrđeno je da su vojnici 1. prnjavorske brigade koji su nestali u maju 1995.[2]
U iskopavanju posmrtnih ostataka kod Stoga 1997. pronađeno je 21 tijelo, od toga 17 bez glave. Na susjednoj lokaciji od 17 tijela, 14 je bilo bez glave. Na koti Paljenik u ljeto 1997. pronađeno je još 12 tijela vojnika 1. srbačke brigade. Državna komisija Republike Srpske je kod Vozuće pronašla 11 lokacija sa izmještenim grobnicama. U njima je, prema podacima komisije, još 137 tijela koja su otkopana i premještena kada je počela istraga. Nalazi Dokumentacijskog centra za ratne zločine u Banjoj Luci upućeni su u Hag. Haški istražitelji su dugotrajnom istragom potvrdili istinitost i originalnost prikupljenih dokaza. Njihov dosije jasno je utvrdio odgovornost odreda El Mudžahid za počinjene ratne zločine, ali se bavio i širim djelovanjem mudžahedina u sklopu 3. korpusa Armije Republike Bosne i Hercegovine.[2]
U decembru 2014. godine, potpredsjednik Federacije Bosne i Hercegovine Mirsad Kebo predao je Tužilaštvu Bosne i Hercegovine dokumentaciju koja se odnosi na sumnju da su neki bošnjački zvaničnici na visokim položajima prećutali brutalne likvidacije odsjecanjem glava srpskih vojnika koje su počinili mudžahedini.[4] Islamistički portal Saf optužio je Kebu da se „želi osvetiti Bošnjacima izmišljajući ratne zločine”.[5]
„Stazama egzodusa”[uredi | uredi izvor]
„Stazama egzodusa” predstavlja tradicionalni marš dužine od 22 km, a prolazi kroz nekadašnja srpska sela Vozuće i doline Krivaje.[6]
Marš predstavlja sjećanje na 10. septembar 1995. godine i progon srpskog stanovništva iz Vozuće i iz doline rijeke Krivaje. Povorka kreće od Crkve Presvete Trojice u Tumarama u opštini Lukavac na Ozrenu, a završava se kod Crkve Svetog velikomučenike Georgija u Stogu u opštini Zavidovići. Putanja marša se kreće tzv. kamionskim putem pravcem Tumare — Brijesnica Gornja — Malčići — Kvrge — Prokop — Borovac — Lozna — Stog, a kojim su Srbi bježali od pripadnika Armije Republike Bosne i Hercegovine i odreda El Mudžahid.[6]
Masovan progon stanovništva desio se u periodu od 10. do 24. septembra 1995. godine i kao rezultat je imao 1.920 protjeranih srpskih porodica sa oko 7.680 članova iz 30 naseljenih mjesta.[6]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g „Dan kada je Armija R BiH predvođena Odredom „El Mudžahidin“ oslobodila Vozuću”. Saff.
- ^ a b v g d đ „MUDŽAHEDINI SU ZAROBLJENICIMA SJEKIRAMA I PILAMA SJEKLI GLAVE”. slobodnadalmacija.hr.
- ^ „Gledao sam kako kolju Srbe”. Večernje Novosti.
- ^ „Šta sadrži dokumentacija koju je Kebo dostavio Tužilaštvu?”. Radio-televizija Republike Srpske.
- ^ „Mirsad Kebo izmišlja laži o ratu kako bi se osvetio Bošnjacima zbog ponižavajućeg poraza na izborima”. Saff.
- ^ a b v „Marš "Stazom egzodusa" 10. septembra”. REPUBLIKA SRPSKA - RTRS. 2. 9. 2021. Pristupljeno 4. 9. 2021.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Dokumentarni film „Ljubi brata”
- Zločin u Vozući ima elemente genocida
- Mahmuljin je jedan od devetnaest odgovornih
- Nenad M. Cvjetković: Bitka za Vozuću (1992-1995)
