Bocvana

Uredi veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Republika Bocvana
Republic of Botswana  (engleski)
Lefatshe la Botswana  (cvana)
Krilatica: Киша
(engl. Rain)
(cv. Pula)
Himna: Ово је наша земља
(engl. This Land of Ours)
(cv. Fatshe leno la rona)
Položaj Bocvane
Glavni gradGaborone
Službeni jezikengleski, cvana
Vladavina
 — PredsednikMokgvetsi Masisi
 — PotpredsednikSlumber Tsogvane
Istorija
Nezavisnost30. septembar 1966.
Geografija
Površina‍
 — ukupno581.730 km2 (46)
 — voda (%)2,5%
Stanovništvo‍
 — 2011.[1]2.024.904 (147)
 — gustina3,48 st./km2
Ekonomija
BDP / PKM≈ 2016
 — ukupno$38,819 milijarde
 — po stanovniku$18.021
IHR (2016)0.698
ValutaPula
Ostale informacije
Vremenska zonaUTC +2
Internet domen‍.bw‍
Pozivni broj+267

Bocvana (engl. Botswana; cv. Botswana), službeno Republika Bocvana (engl. Republic of Botswana; cv. Lefatshe la Botswana) je kontinentalna država na jugu Afrike[2], koja se nalazi između Namibije na zapadu, Južne Afrike na jugu, Zimbabvea na severoistoku i Zambije na severu.[3] Ovaj nekadašnji britanski protektorat, poznat kao Bečuana (engl. Bechuanaland), sadašnje ime nosi od 30. septembra 1966. godine, kada je stekao nezavisnost.

Četiri petine od ukupno 1.770.000 stanovnika Bocvane čine Bantu crnci. Među njima je najbrojnije pleme Tsvana, po kome je nazvana čitava država, a ostale veće etničke grupe su: Kalagari, Ngvatoi, Gsovaponzi i Birve. Svi oni žive na prostoru od 581.730 km² što Bocvanu čini jednom od najređe naseljenih afričkih zemalja.

Bocvana je ravničarska zemlja sa srednjom nadmorskom visinom od 1000 m. Na jugozapadu i zapadu nalazi se deo pustinje Kalahari, na severu je velika močvara oko reke Okavango, a na jugoistoku reka Limpopo koja je prirodna granica prema Južnoj Africi. Takav reljef pogodan je za život brojnih vrsta divljih životinja (najviše naseljavaju prostore oko Okavanga) i stoke koja se uglavnom gaji u dolini reke Limpopo.

Stočarstvo je dugo bilo glavna privredna grana Bocvane dok ga osamdesetih godina 20. veka nije potisnula proizvodnja dijamanata. Oni su tada prvi put nađeni u tamošnjim rudnicima i danas ovoj državi donose velike prihode.

U Bocvani postoji mala zajednica Srba iz bivše Jugoslavije. Bocvana je jedna od retkih zemalja sveta koje u vreme sankcija '90-ih godina 20. veka nije tražila vize građanima Jugoslavije[4][5].

Istorija[uredi | uredi izvor]

Mapa Bocvane

Krajem 19. veka, izbili su sukobi između naroda Shona u Bocvani i plemena Ndebele koji su se doselili na tu teritoriju iz pustinje Kalahari. Tenzije su još više narasle doseljavanjem Bura iz Transvaala. Nakon molbi bačvanskih vođa Khama III, Bathoena i Sebelea za pomoć, britanska vlada je 31. mart 1885[6]. proglasila Bečuanu svojim protektoratom. Severni deo te teritorije je ostao pod direktnom upravom Bečuanskog protektorata, te je danas to nezavisna država Bocvana, dok je južna teritorija postala deo Rtske kolonije (holandski:Kaapkolonie, engleski:Cape Colony) koji je sad deo severozapadne pokrajine JAR-a. Većina ljudi koji govore jezik Tsvana kao maternji jezik danas žive u Južnoafričkoj Republici.

Osnivanjem Južnoafričke unije 1910. od tadašnjih britanskih kolonija nisu uključeni i prostori Bečuana, Basutolanda (danas Lesoto) i Svazilanda, iako je omogućeno njihovo kasnije povezivanje. Iako je južnoafrička vlada tada želela priključiti ove teritorije, britanska strana je to odlagala, te se ovo pripajanje nikad nije dogodilo. Izborom vlade Nacionalne stranke 1948. u Južnoj Africi je utemeljen aparthejd, zbog kojeg se ta zemlja 1961. povukla iz Komonvelta, čime je nestala ideja o uključivanju ovih teritorija u jedinstvenu Južnu Afriku.

U junu 1964. godine, Britanija je pristala na predloge o demokratskoj samoupravi u Bocvani. Sedište vlade premešteno je iz Mafikeng-a u današnjoj Severozapadnoj provinciji u JAR-u u novoosnovani grad Gaborone, 1965. godine. Bocvana je stekla svoju nezavisnost 30. septembra 1966. godine. Kao prvi predsednik države izabran je Seretse Hama, vođa pokreta nezavisnosti, poglavica (kgosi) bocvanskog plemena Ngvato, koji je dva puta izabran na tu dužnost i na kojoj je umro 1980. godine. Čelništvo nad državom je tad prepušteno potpredsedniku Ketumilu Masira koji je regularno izabran 1984, te ponovo 1989. i 1994. Masira je napustio dužnost 1998. Predsedničku dužnost je od tad obavljao potpredsednik Festus Mogao, koji je regularno izabran 1999, te ponovo 2004. godine.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Položaj[uredi | uredi izvor]

Površina države iznosi 581.737 km². Bocvana je 45. po veličini zemlja sveta, te je približno veličine Ukrajine ili Francuske, a dominira ravničarski reljef. Najdužu granicu Bocvana deli s Južnoafričkom Republikom (1.840 km²), a još se graniči i sa Namibijom (1.360 km²), Zimbabveom (813 km²), i sa Zambijom (2 km²) sa kojom ima najkraću granicu.

Geologija i reljef[uredi | uredi izvor]

Zemljom dominira pustinja Kalahari, koja pokriva oko 70% površine države i nalazi se u jugozapadnom delu. Zemlja je značajna po delti Okavangoa, koja je najveća svetska delta u unutrašnjosti, a nalazi se na severozapadu. Što se tiče rastinja, preovladavaju savana i travnate površine. Velike naslage soli i ostalih minerala nalaze se u Makgadikgadi Panu na severu. Za vreme kišnog perioda, neke slane površine postaju slana jezera koja su vrlo bitna za opstanak životinjskog sveta[7][8]. Najviša tačka Bocvane je Tsodilo Hills (1,489 m). Zbog izuzetne škrtosti zemljišta, samo je 1% teritorije obradivo.

Vode[uredi | uredi izvor]

Klima[uredi | uredi izvor]

U Bocvani vlada polusuva klima sa toplim zimama i vrućim letima. Zimi razlika između dnevne i noćne temperature zna da varira i preko 20 °C. Sušno razdoblje traje relativno dugo, između 6 i 9 meseci godišnje. Prosečne godišnje padavine su između 250 i 500 mm, a najviše padaju u periodu između decembra i marta.

Flora i fauna[uredi | uredi izvor]

Politika[uredi | uredi izvor]

Parlament Bocvane u Gaborone

Država je ustrojena kao predsednička demokratska republika, gde je predsednik republike i na čelu države i na čelu vlade. Izvršnu vlast obavlja vlada, dok zakonodavnu vlast vrše i vlada i višestranački parlament. Parlament se sastoji od 53 izabrana i 4 imenovana poslanika.

Savetodavnu ulogu vrši Dom starešina ili poglavica (House of Chiefs) koji predstavlja osam osnovnih podgrupa bocvanskog naroda. Svaku odluku koju donosi parlament, a odnosi se na plemena mora proslediti i Domu starešina.

Izbori se održavaju najmanje svakih pet godina, a dosad su svi bili regularni i na vreme održani. Svi građani države, uključujući i sve manjine imaju pravo učestvovati na izborima. Od nezavisnosti 1967. godine, državom dominira Bocvanske Demokratska stranka koja dosad nikad nije izgubila izbore.

Bocvana je članica UN-a, Afričke unije i Južnoafričke zajednice za razvoj

Administrativna podela[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Administrativna podela Bocvane
Distrikti u Bocvani
Okruzi Bocvane

Bocvana je podeljena u devet okruga ili distrikta. Ti okruzi su podeljeni u 28 podokruga. Okruzi Bocvane su:

  1. Središnji okrug
  2. Ghanzi okrug
  3. Kgalagadi okrug
  4. Kgatleng okrug
  5. Kveneng okrug
  6. Severoistočni okrug
  7. Severozapadni okrug
  8. Jugoistočni okrug
  9. Južni okrug

Najveći gradovi u državi su:

Ostala veća naseljena mesta:

  • Molepolole
  • Selebi-Phikve
  • Maun
  • Serove
  • Kanie
  • Mahalapie
  • Mochudi
  • Mogoditshane
  • Lobatse
  • Palapie
  • Tlokveng
  • Ramotsva
  • Thamaga
  • Moshupa
  • Tonota
  • Jvaneng
  • Orapa
  • Letlhakane

Odbrana[uredi | uredi izvor]

U vreme sticanja nezavisnosti Bocvana nije imala oružanih snaga. Tek nakon napada rodezijske vojske Bocvana je kao meru samoodbrane formirala bocvanske Odbrambene Snage 1977. godine. Njihov vrhovni komandant je predsednik Bocvane, koji imenuje i odbrambeno veće. BDF trenutno u oružanim snagama ima 12.000 vojnika.

Bocvanske Odbrambene Snage deluju kao nepolitička profesionalna vojska čije su glavne aktivnosti zaštita od krivolova, odbrana od prirodnih nepogoda i mirovne misije.

Privreda[uredi | uredi izvor]

Najvažnija privredna aktivnost u zemlji je rudarstvo, posebno vađenje dijamanata koje je omogućilo ovoj zemlji da u 30 godina postigne najveći privredni rast na svetu. Privredu karakteriše vrlo slaba korumpiranost, koja je najmanja u Africi[9], na nivou nekih zapadnoevropskih država. Budući da je vrlo mali procenat zemljišta (5%) poljoprivredno obradivo, poljoprivreda ne prinosi značajno u ukupnom BDP-u. Osim slabog poljoprivrednog razvoja, zemlja nije mnogo razvijenija ni u industrijskom sektoru.

Privredni napredak ove zemlje polako usporava, pa mu ozbiljnije preti epidemija AIDS-a[10]. Bocvanske vlada počela je sprovoditi znatne mere kako bi smanjila uticaj epidemije na privredu.

Turizam[uredi | uredi izvor]

Turizam je druga najjača privredna aktivnost posle rudarstva, pa se smatra da čini 12% ukupnog BDP-a. U zemlji postoji nekoliko nacionalnih parkova (skoro trećina teritorije) i rezervata, koji najviše privlače turiste. Zbog izuzetnog bogatstva životinjskog sveta, koji uključuje lavove, hijene, leoparde, antilope itd, Bocvana je popularno odredište za safari.

Najvažnije turistička odredišta za safari su rezervat Morem u delti Okavango i Nacionalni park Chobe.

U Bocvani se 1980. godine snimao film „Bogovi su pali na tjeme" (eng. The Gods Must Be Crazy).

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Piramida stanovništva

Bocvanu karakteriše vrlo mala etnička raznolikost stanovništva u poređenju sa ostalim afričkim državama, i vrlo niska gustina naseljenosti. Od ukupnog broja stanovništva, 79% čini narod Tsvana ili Cvana, oko 11% stanovništva pripadaju narodu Kalanga, a Bušmani čine 3% stanovništva, kao i Kgalagadi. Ukupni udeo belaca u državi je 3%.

Veoma slična je i jezička struktura. Po popisu iz 2001. godine, maternji jezici stanovništva bili su Tsvana (79%), ikalanga (7,9%), sekgalagadi (2,8%), dok su drugi i neodređeni činili 9% stanovništva. Službeni engleski jezik, maternji je jezik samo 2,1% stanovništva.

Što se tiče veroispovesti, 71,6% stanovništva se smatra hrišćanima, dok zvanično religiju Badimo praktikuje 6% stanovništva, mada je ovaj udeo u stvarnosti puno veći.

Kao i u većini država u južnoj Africi, veliki broj stanovništva je zaražen AIDS-om (2002[10]. godine, stopa zaraženosti odraslog stanovništva bila je 38,8%). Bocvanske vlada, započela je 2003. godine, program obrazovanja stanovništva o širenju bolesti, i nabavku jeftinih generičkih lekova.

Država u zadnje vreme beleži negativan rast stanovništva (-0.04%), i beleži značajan udeo ekonomskih migranata iz Zimbabvea[11].

Kultura[uredi | uredi izvor]

Pećinski crteži u pustinji Kalahari

U severnom delu Bocvane, žene iz sela Ech i Gumare poznate su po umetnosti izrade košara od palme Mokola i lokalnih boja. Korpe se izrađuju u tri vrste: velike zatvorene Košak koje se upotrebljavaju za čuvanje hrane, otvorene korpe koje se nose na glavi, i male korpe. Korpe se oslikavaju raznim bojama, i postaju trgovački proizvod. Od drugih zanatskih umetnosti poznato je lončarstvo i tkanje u jugoistočnoj Bocvani.

Najstariji tragovi umetnosti u Bocvani i Južnoj Africi su slike koje opisuju lov životinja, a izradili su ih Bušmani[12] pre 20.000 godina u pustinji Kalahari.

Književnost[uredi | uredi izvor]

Najznačajnijom bocvanske književnicom smatra se Besi Hed, koja je bežeći od aparthejda u JAR-u došla da živi u Bocvanu. Ovde je živela u Seroveu od 1964. do smrti 1986. Tu se i zbiva radnja njenih najpoznatijih dela.

Juniti Dau je poznata bocvanska književnica, pravnica i borac za ljudska prava, posebno prava žena. Poznata je kao prva sutkinja bocvanskog visokog suda.

U Bocvani se događa radnja nekoliko beletrističkih dela.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Nacionalna agencija za statistiku [1] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. maj 2013)
  2. ^ „United Nations Statistics Division - Standard Country and Area Codes Classifications”. Arhivirano iz originala 06. 05. 2016. g. Pristupljeno 09. 04. 2014. 
  3. ^ Mišić, Milan, ur. (2005). Enciklopedija Britanika. A-B. Beograd: Narodna knjiga : Politika. str. 166. ISBN 86-331-2075-5. 
  4. ^ "Countries into which Serbian nationals may enter without a visa", The Ministry of Foreign Affairs of the Republic of Serbia. Retrieved 4 Jan 2007.
  5. ^ "Botswana - Entry requirements Arhivirano na sajtu Wayback Machine (12. jun 2008)", Bostwana Tourism. Retrieved 4 Jan 2007.
  6. ^ „Botswana History”. Lonely Planet. Arhivirano iz originala 06. 11. 2020. g. Pristupljeno 14. 10. 2012. 
  7. ^ „Darkoh” (PDF). IS: Rala. Arhivirano iz originala (PDF) 10. 10. 2010. g. Pristupljeno 07. 03. 2013. 
  8. ^ „Botswana, US sign 'Debt-for-Nature' agreement”. Afrol. Pristupljeno 4. 7. 2010. 
  9. ^ Glenda Daniels (2011-11-11) Botswana, Southern Africa's most secretive state. Mail & Guardian. mg.co.za
  10. ^ a b Kallings, L. O. (2008). „The first postmodern pandemic: 25 years of HIV/AIDS”. J Intern Med. 263 (3): 218—43. PMID 18205765. doi:10.1111/j.1365-2796.2007.01910.x. Arhivirano iz originala 08. 12. 2018. g. Pristupljeno 07. 03. 2013. 
  11. ^ Betts, Alexander; Kaytaz, Ezra (2009). „National and international responses to the Zimbabwean exodus: implications for the refugee protection regime” (PDF). Research Papers. 175. Policy Development and Evaluation Service, United Nations High Commissioner for Refugees. [mrtva veza]
  12. ^ Stefan Lovgren (2004-09-14) African Bushmen Tour U.S. to Fund Fight for Land. National Geographic News.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Боцвана&oldid=27735214”