Britanska okupacija Farskih ostrva

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Britanska okupacija Farskih ostrva
Deo Norveška kampanja tokom Drugog svetskog rata,

Položaj Farskih ostrva na mapi
VremeOkupacija 13 April 1940
Vraćeno danskoj 13 May 1945
Mesto
Farska ostrva
AkcijaOperacija Valentin
PovodInvazija Nemačke na Dansku i Norvešku
UzrokSprečavanje nemačke invazije na Farska ostrva.
Ishod Britanska okupacija
Komandanti i vođe
Pukovnik T.B.V. Sandal
Uključene jedinice
 Ujedinjeno Kraljevstvo  Farska ostrva
Jačina
250 marinaca
2 ratna broda

Britanska okupacija Farskih ostrva u Drugom svetskom ratu, poznata i kao operacija Valentin (engl. Operation Valentine), sprovedena je neposredno nakon invazije Nemačke na Dansku i Norvešku.

U aprilu 1940, Ujedinjeno Kraljevstvo je okupiralo strateški važna Farska ostrva da bi sprečilo nemačku invaziju. Britanske trupe su otišle sa Farskih ostrva ubrzo nakon završetka rata.

Okupacija[uredi | uredi izvor]

Mapa Farskih Ostrva

U vreme okupacije Farska ostrva su imala status AMT[a] Danske. Nakon invazije Nemačke na Dansku i okupacije Danske 9. aprila 1940, britanske snage pokrenule su operaciju Valentin da bi okupirale Farska ostrva. 11. aprila, Vinston Čerčil - tada prvi Lord Admiraliteta - najavio je Donjem domu da će Farska ostrva biti okurana:

Takođe smo u ovom trenutku zauzeli Farska ostrva koja pripadaju Danskoj i koja su strateška tačka od velike važnosti i čiji su ljudi pokazali svaku naklonost da nas prime s toplim poštovanjem. Zaštiti ćemo Farska ostrva od svih ratnih stradanja i tamo ćemo se utvrditi, sve dok ne dođe trenutak kada će Farska ostrva biti vraćena Danskoj nakon oslobođenja Danske od nemačke agresije.

Ovo saopštenje je emitovano na radiju BBC .

Događaji[uredi | uredi izvor]

12. aprila 1940. dva razarača Kraljevske mornarice stigla su u luku Toršavn. Nakon sastanka Karla Ageoma Hilberta (danski prefekt ostrva) i Kristianoa Djurhusoma (predsednik Farskog parlamenta, Løgting[b]), istog popodneva sazvan je hitni sastanak Løgtinga. Pripadnici nezavisnosti pokušali su da proglase nezavisnost Farskih ostrva od Kraljevine Danske, ali su bili preglasani. Kasnije je objavljeno zvanično saopštenje kojim se najavljuje okupacija i naređuje noćno zamranjenje u Toršavnu i susednom Argiru, cenzura pošte i telegrafa i zabrana upotrebe motornih vozila tokom noći bez dozvole.[1]

13. aprila 1940, krstarica Kraljevske mornarice HMS Sufolk stigla u Toršavn. Pukovnik T.B.V. Sandal (britanski vojni zapovednik) i Frederik Mason (novi britanski konzul na Farskim ostrvima) tada su se sastali sa danskim prefektom. Prefekt Hilbert je tvrdio da zbog okupacije Danske nije mogao formalno da predstavlja dansku vladu. Uredno je prihvatio britanske uslove na osnovu toga da Velika Britanija neće nastojati da se meša u unutrašnje stvari ostrva. Løgting[b] je formalno protestovao, iako je izrazio želju za prijateljskim odnosima. Iskrcano je 250 kraljevskih marinaca, da bi ih kasnije zamenile druge britanske trupe. Održani su srdačni odnosi između britanskih snaga i farskih vlasti. U maju su kraljevske marince zamenili vojnici škotskog puka. Od 1944. godine britanski garnizon je znatno smanjen.

20. juna 1940. godine, pet brodova švedske mornarice stiglo je na Farska ostrva. Četiri razarača (HSMS  Psilander, Puke, Romulus i Remus) koji su bili kupljeni iz Italije i peti (Kastor) je bio tanker preuređen u vojnu upotrebu. Britanija je zaplijenila sve brodove pod oružanom pretnjom i premestila ih na Šetlandska ostrva. Iako je Švedska bila neutralna zemlja i nije ratovala sa Britanijom, Britanci su se plašili da će je Nemačka prigrabiti ako nastave prema Švedskoj. Nakon političkih pregovora Švedska je osigurala njihov povratak. Britanska mornarica je skinula opremu sa brodova i nanela štetu brodovima, za šta je Britanija kasnije dala naknadu.

Posledice[uredi | uredi izvor]

Spomenik u čast 210 ljudi koji su poginuli na moru tokom Drugog svetskog rata. Podignut 1956.

Farska Ostrva pretrpela su povremene napade aviona Luftvaffe, ali Nemačka invazija na Farska ostrva nikada nije pokušana. Postavljanje morskih mina pokazalo se kao značajan problem i rezultiralo gubitkom brojnih ribarskih brodova i njihovih posada. Farski ribarski brodovi morali su da podignu farsku zastavu i da na bokove brodova istaknu natpis SVETIONICI, omogućavajući tako Kraljevskoj mornarici da ih identifikuje kao „prijateljske“.

Više od 200 farskih mornara izgubilo je život na moru tokom Drugog svetskog rata. Spomenik u njihov čast podignut je u gradskom parku Toršavn. Nekoliko farskih brodova su potopljene od nemačkih podmornica ili plutajućih morskih mina. Farski ribarski brodovi lovili su u moru u blizini Islanda i oko Farskih ostrva i svoj ulov su prodavali u Velikoj Britaniji.[2]

Da bi sprečili inflaciju danske krune, novčanice koja je bila u opticaju na ostrvima preštampali su je sa znakom koji ukazuje na njihovu valjanost samo na Farskim ostrvima. Farska kruna (tehnički danska kruna na Farskim ostrvima) utvrđena je na 22,4 DK za 1 funtu sterling kao novčanica za hitne slučajeve, a farske novčanice je kasnije štampao Bradburi Vilkinson u Engleskoj[3].

Tokom okupacije, Løgting[b] je dobio puna zakonodavna ovlašćenja s obzirom na okupaciju Danske. Iako je na islandskom ustavnom referendumu 1944, Island postao nezavisna republika, Čerčil je odbio podržati promenu ustavnog statusa Farskih ostrva dok je Danska još bila okupirana. Nakon oslobađanja Danske i završetka Drugog svetskog rata u Evropi, okupacija je prekinuta u maju 1945. godine, a poslednji britanski vojnici napustili su Farska ostrva u septembru 1945.. Iskustvo ratne samouprave je povratak predratnom statusu amta (okruga) postalo nerealno i nepopularno. Referendum o nezabisnosti Farskih ostrva 1946. godine doveo je do lokalne autonomije u danskom carstvu 1948. godine.

Aerodrom[uredi | uredi izvor]

Najveći opipljivi znak britanskog prisustva je pista aerodroma Vagar. Jedino uzletište na Farskim ostrvima izgradili su 1942–43 na ostrvu Vagar kraljevski inženjeri pod komandom potpukovnika Vilijama E. Loa. Većina britanskog osoblja na Farskim ostrvima bila je smeštena u Vagaru, uglavnom radeći na izgradnji aerodroma. Aerodrom je nakon rata napušten ali je ponovo otvoren kao civilni aerodrom Vagar 1963. godine.

Farska zastava[uredi | uredi izvor]

Zastava Farskih Ostrva

Nakon okupacije Danske od strane Nemačke, britanski Admiralitet više nije smeo da podiže dansku zastavu farskim plovilima. Ovo je bilo od velikog značaja za ribarsku flotu i za farsku ekonomiju.

Nakon intenzivnih razgovora između britanskih okupacionih vlasti, farskih vlasti i danskog prefekta, kao i razgovora između Ministarstva inostranih poslova Ujedinjenog Kraljevstva i danske ambasade u Londonu, britanske vlasti su 25. aprila 1940. priznale zastavu farskih ostrva - Merkið - kao civilnu zastavu[v] Farskih Ostrva [4].

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Farska marka 2005. godine u znak sećanja na prijateljske odnose između britanskih vojnika i meštana.
    Farska marka 2005. godine u znak sećanja na prijateljske odnose između britanskih vojnika i meštana.
  • Britanski mornarički top, Skansin tvrđava, Torshavn
    Britanski mornarički top, Skansin tvrđava, Torshavn
  • Ostaci britanske kasarne na Aerodrom Vagar
    Ostaci britanske kasarne na Aerodrom Vagar
  • Farska poštanska marka na kojoj je prikazano Koča Nыggjaberg, koja je potopljenlj 28. marta 1942
    Farska poštanska marka na kojoj je prikazano Koča Nыggjaberg, koja je potopljenlj 28. marta 1942
  • Britansko utvrđenje na Egjarnar blizini Vagar u Suduroi
    Britansko utvrđenje na Egjarnar blizini Vagar u Suduroi
  • Britanski bunkeri u Akrabergu, na najjužnijem delu Farskih ostrva
    Britanski bunkeri u Akrabergu, na najjužnijem delu Farskih ostrva
  • Grob Haslera [g]
    Grob Haslera [g]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Amt je vrsta administrativne podele koja upravlja grupom opština, danas samo u Nemačkoj, ali ranije uobičajena i u drugim zemljama severne Evrope.
  2. ^ a b v Løgting je jednodomni parlament Farskih ostrva, autonomna teritorija u okviru danskog carstva. Ime doslovno znači „Zakon“ - tj. Skup zakona - i potiče od staronorveškog logþing-a, što je ime davano drevnim skupštinama.
  3. ^ Civilna zastava je zastava koju civilna plovila koriste za označavanje svoje nacionalnosti. Može biti ista ili različita od državne zastave i pomorske zastave (ili ratne zastave). Takođe je poznata kao trgovačka zastava. Neke zemlje imaju posebne civilne zastave za jahte, pa čak i za određene jahte-klubove, poznate kao zastave za jahte.
  4. ^ The gravestone of the Royal New Zealand Air Force pilot Flying Officer H. J. G. Haeusler, aged 24, near Vágar Airport.[5]

Refernce[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Niels Juel Arge, Stríðsárini VI (The Years of War VI) Arhivirano 2007-09-30 na sajtu Wayback Machine, at www.faroestamps.fo
  2. ^ Jacobsen, Óli (10. 11. 2010). „Sosialurin”. Faroes. 
  3. ^ Faroe Islands Paper Money - British Protectorate, Faerøerne, 1.10.1940 Emergency Issues.Arhivirano 2006-03-29 na sajtu Wayback Machine, article on Faroese currency during the British occupation
  4. ^ History of the Faroese flag Arhivirano 1999-02-24 na sajtu Wayback Machine, Flags of the World
  5. ^ BBC.co.uk - WW2 People's War: Sole Survivor (about the surviving crew member of the plane crash), 30 December 2005

Literatura[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Британска_окупација_Фарских_острва&oldid=26831583”