Budimpeštanska ofanziva
| Budimpeštanska ofanziva | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Istočnog fronta | |||||||
 Sovjetski tenk JS II u akciji (bitka za Budimpeštu) | |||||||
| |||||||
| Sukobljene strane | |||||||
 Sovjetski Savez  Rumunija |
 Nemačka  Mađarska | ||||||
| Komandanti i vođe | |||||||
|
Rodion Malinovski Fjodor Tolbuhin |
Johanes Frajsner Oto Veler Karolj Beregfi | ||||||
| Jačina | |||||||
| Žrtve i gubici | |||||||
|
Sovjetski: 80,026 ubijenih i nestalih 240,056 ranjenih i bolesnih Ukupni gubici: 320,082 vojnika 1,766 tenkova 4,127 pušaka i minobacača 293 letelica 135,100 malokalibarskog oružja [1][2][3] |
48,000 ubijenih 26,000 wounded 51,000 zarobljenih Ukupni gubici: 125,000 vojnika[1] | ||||||
|
76,000 civilnih žrtava[4] 38,000 civila poginulih u opsadi (7,000 pogubljeno) 38,000 umrlo u radnim i zarobljeničkim logorima | |||||||
Budimpeštanska ofanziva bila je opšti napad sovjetske i rumunske vojske na nacističku Nemačku i njihove saveznike u Mađarskoj. Ofanziva je trajala od 29. oktobra 1944. do pada Budimpešte 13. februara 1945. To je bila jedna od najtežih i najkomplikovanijih ofanziva koje je sovjetska vojska izvela u srednjoj Evropi. Rezultat je bio odlučujuća pobeda SSSR-a, jer je izbacio iz rata poslednjeg evropskog političkog saveznika nacističke Nemačke i uveliko ubrzao završetak Drugog svetskog rata u Evropi.[5]
Uvod[uredi | uredi izvor]
Osiguravajući Rumuniju u letnjoj Jaši–kišinjevskoj ofanzivi, sovjetske snage nastavile su da napreduju na Balkan. Crvena armija je okupirala Bukurešt 31. avgusta, a zatim je preko Karpata prešla na zapad u Mađarsku i na jug u Bugarsku, sa delovima koji su se pridružili jugoslovenskim partizanima u ofanzivi na Beograd. U tom procesu, snage Crvene armije povukle su nemačke rezerve od centralne ose Varšava-Berlin, opkolile i uništile nemačku 6. armiju (po drugi put) i prisilile razbijenu 8. armiju armijske grupe Južna Ukrajina da se povuče na zapad u Mađarsku.
Ofanziva[uredi | uredi izvor]
Od oktobra 1944. godine 2., 3., i 4. ukrajinski front su napredovali u Mađarsku. Nakon izolacije mađarske prestonice krajem decembra, Sovjeti su opseli i napali Budimpeštu. Grad je osvojen 13. februara 1945. godine.
Prema istorijskim dokumentima, ofanziva na Budimpeštu može se podeliti na pet perioda:[6]
- Prvi (29. oktobar 1944. - 3. novembar 1944) i drugi period (7. novembra 1944. - 24. novembra 1944) obeležile su dve velike ofanzive 2. ukrajinskog fronta, predvođene Rodionom Malinovskim. Borbe u ova dva perioda bile su izuzetno krvave i žestoke, pošto su Nemci pružili snažan otpor protiv sovjetskog naleta. Iako je Crvena armija uspela da dobije značajnu teritoriju, nisu uspeli da zauzmu Budimpeštu zbog žestokog nemačkog otpora i sopstvenog nedostatka snaga.
- U trećem periodu (3. decembra 1944. - 26. decembra 1944), 3. ukrajinski front Fjodora Tolbuhina stigao je do reke Dunav nakon oslobođenja Beograda, i na taj način je znatno pojačao sovjetsku ofanzivnu moć u Mađarskoj. Sada sa adekvatnim snagama, sovjetski front je izvršio dvostrani napad severno i južno od Budimpešte, konačno opkolivši grad i zarobivši oko 79.000 nemačkih i mađarskih vojnika u budimpeštanski džep.[7]
- Četvrti period (1. januara 1945. - 26. januara 1945) obeležen je nizom snažnih kontraofanziva koje su pokrenula nemačka pojačanja u pokušaju da rasterete opsadu Budimpešte. Neke nemačke jedinice uspele su da prodru duboko u predgrađe grada, a najuspešnije su bile udaljene samo 25 km od mađarske prestonice. Međutim, Sovjeti su uspeli da izdrže sve nemačke napade i održe svoje položaje.
- Konačno, u petom periodu (27. januara 1945. - 13. februara 1945), Sovjeti su okupili svoje snage da eliminišu opkoljene branioce u gradu. Nemačke trupe borile su se još oko pola meseca pre predaje 13. februara 1945. godine, okončavši četvoromesečne krvave borbe na području Budimpešte. Od procenjenih 79.000 branioca, manje od 1.000 uspelo je da izbegne smrt ili zatočeništvo.
Nakon ofanzive na Budimpeštu, glavne snage grupe armija Jug su se praktično raspale. Put ka Beču, Čehoslovačkoj i južnim granicama Nemačke bio je širom otvoren za Sovjete i njihove saveznike.[5]
Prema sovjetskim tvrdnjama, Nemci i Mađari u Budimpešti imali su gubitke od 49.000 mrtvih vojnika, 110.000 zarobljenih i 269 uništenih tenkova.[8]
Posledice[uredi | uredi izvor]
Kako je većina nemačkih snaga u regionu uništena, trupe su prebačene sa Zapadnog fronta i u martu su Nemci pokrenuli očajničku operaciju Prolećno buđenje (nemački: Unternehmen Frühlingserwachen) na području jezera Balaton. Ekspanzivni ciljevi ove operacije bili su zaštita jednog od poslednjih regiona za proizvodnju nafte dostupnih Osovini i povratak Budimpešte. Nijedan cilj nije postignut.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Frieser et al. 2007, str. 922.
- ^ Glantz, David M., and Jonathan House. When Titans Clashed: How the Red Army Stopped Hitler. (Lawrence, Kansas: University Press of Kansas, 1995. ISBN 0-7006-0899-0) p. 298
- ^ Krivosheev, G. F. Soviet casualties and combat losses in the Twentieth Century. (London: Greenhill Books, 1997. ISBN 1-85367-280-7) p. 152
- ^ Ungváry 2003, str. 330.
- ^ a b Samsonov, Aleksandr Mihaйlovič Krah fašistskoй agressii 1939-1945. — M.: Nauka, 1980.
- ^ Minasяn, M. M. Osvoboždenie Юgo-Vostočnoй i Centralьnoй Evropы voйskami 2-go i 3-go Ukrainskih frontov 1944-1945. Izdatelьstvo "Nauka", Moskva, 1970.
- ^ Frieser et al. 2007, str. 897.
- ^ „Naša Pobeda. Denь za dnem - proekt RIA Novosti”. Arhivirano iz originala 2011-07-27. g. Pristupljeno 2010-06-20.
Dodatni izvori[uredi | uredi izvor]
- Frieser, Karl-Heinz; Schmider, Klaus; Schönherr, Klaus; Schreiber, Gerhard; Ungváry, Kristián; Wegner, Bernd (2007). Die Ostfront 1943/44 – Der Krieg im Osten und an den Nebenfronten [The Eastern Front 1943–1944: The War in the East and on the Neighbouring Fronts]. Das Deutsche Reich und der Zweite Weltkrieg [Germany and the Second World War] (na jeziku: German). VIII. München: Deutsche Verlags-Anstalt. ISBN 978-3-421-06235-2.
- Ungváry, Kristián (2003). Budapest Ostroma [Battle for Budapest] (na jeziku: Hungarian). London: I.B. Tauris. ISBN 1-86064-727-8.
- David M. Glantz, The Soviet‐German War 1941–45: Myths and Realities: A Survey Essay.