Vidovdanski hram

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Karijatide Ivana Meštrovića trebalo je da budu na ulazu u hram. Danas su u hodniku Narodnog muzeja.

Vidovdanski hram je građevina koju je projektovao hrvatski i jugoslovenski vajar i arhitekta Ivan Meštrović.[1]

Ideja[uredi | uredi izvor]

Meštrović je još u detinjstvu došao u dodir sa kosovskim mitom u Otavicama gde je proveo celo detinjstvo. Hrvati i Srbi u tom kraju severne Dalmacije pevaju epske pesme o Lazaru, Milošu Obiliću i Kraljeviću Marku, epika je zajednička i ne deli se po nacionalnoj osnovi te se i u Meštrovićevoj porodici gusla. On ovom fenomenu govorio početkom 20. veka u mnogim intervjuima koje je davao beogradskoj, zagrebačkoj i dalmatinskoj štampi. On zasniva ovo monumentalno zdanje na ideji da su svi jugoslovenski narodi imali svoje Kosovo: Srbi bitku na Kosovu, i Hrvati bitku na Krbavskom polju. Ideja je bila da se u duhu jedinstva jednog naroda koji ima tri plemena ovim spomenikom potvrdi jedinstvo.

Izgled hrama[uredi | uredi izvor]

Maketa Vidovdanskog hrama u razmeri 1:50

Spomen mauzolej a ne verski objekat trebalo je da bude dug oko 250 a širok oko 200 m. Hram je kombinacija egipatskih, grčkih i rimskih paganskih hramova. Ulaz u hram je isti kao i kod egipatskog hrama. Visoka vrata na čijem vrhu se nalzi friz sa devet simetrično raspoređenih konja i soklova (motiv iz pesme Smrt majke Jugovića) većih od prirodne veličine. Ogromni ulaz ima dva manja ulaza sa leve i desne strane koji su, kada se uđe na glavna vrata, nalik nišama. Kada uđete u dugački hodnik koji ima oko 100 m naći ćete se u kolonadi karijatida iznad kojih je plavo nebo. Žene do pola nage bez izraženih seksualnih atributa predstavljaju udovice, majke i sestre poginulih junaka. (Na stepeništu sa unutrašnje strane ulaza u Narodni muzej u Beogradu iz Vasine ulice nalaze se te karijatide te se mogu videti, naravno bilo bi ih više).

Na kraju ovog otvorenog hodnika uzdiže se petospratna kula koja u svojoj osnovi ima kvadratni oblik. Svaki sprat sačinjen je od po dvadeset poređanih u redu karijatida (mišićavih muškaraca) od belog mermer. Na svakoj strasni sveta je po pet karijatida. Prvi sprat ima najveiše karijatide drugi malo manje dok peti ima karijatide u ljudskoj veličini. Ovaj toranj simbolizuje duše kosovskih junaka koji se uzdižu na nebesa.

Kroz kulu se može ući u deo hrama koji podseća na rimski Panteon. Ovde je trebalo da se nalazi monumentalni spomenik Kraljevića Marka na Šarcu visok oko 5 m, ovo jedini poznati spomenik ovom srpskom vitezu koji je od strane kritike dožive najodvratnije poruge. Pored njega još oko sto skulptura među kojima knez Lazar, Miloš Obilić (ova skulptura se nalazi u atrijumu Narodnog muzeja u Beogradu), Srđa Zlopogleđa, Banović Strahinja i drugi istorijski i neistorijski likovi iz Kosovskog ciklusa. Neke od ovih skulptura moguće je bilo videti u Narodnom muzeju u Beogradu i narodnom muzeju u Kruševcu. zatim dve reljefa, pod nazivom Rozafa – Zidanje Skadra i Kosovka devojka obe rad Ivana Meštrovića. Pored ovog velikog centalnog dela sa ogromnom kupolom, sa leve, desne i čeone strane nalaze se tri manje dvorane, opet zasvođene kupolama u koje se može ući sa spoljne strane preko stepeništa i ulaznih vrata. Kada se Hram gleda sa visine, ova centralna dvorana sa ove tri dvorane, izgleda kao upisani pravoslavni krst sa tri jednaka kraka. Ovaj arhitektonski motiv je preuzet iz pravoslavne crkvene arhitekture gde osnov temelja svake crkve izgleda kao upisan jednakokraki krst.

Sa spoljne strane od ulaza nalazi se kolonada stubova koja podupire u stvari karijatide koje su sa unutrašnje strane. Spoljašnjost hrama ukrašavaju reljefi koji prikazuju scene iz Kosovske bitke u dvodimenzionalnoj tehnici sličnoj onoj koju srećemo u staroegipatskoj i persijskoj umetnosti. A sve to opkoljavaju statue sedećih lavova (opet njih devet iz peseme Smrt majke Jugovića)

Sudbina makete[uredi | uredi izvor]

Fragmenit za Vidovdanski hram (skulpture) ugledali su svetlost dana na svetskoj izložbi u Rimu 1911. gde statue donose srpskom paviljonu prvu nagradu.[2] U Srbiji je formiran i Državni odbor za umetničke poslove Srbije i jugoslovenstva u čijem programu je i izgradnja spomenika ali nastupio je Prvi balkanski rat. Te iste godine je maketa koja je odrađena u razmeri 1:50 je prvi put i predstavljena javnosti u Beogradu, a zatim i na XI Bijenalu u Veneciji 1914. godine. Maketa je 1915. godine, u sklopu velike ratne izložbe izložena u Muzeju Viktorije i Alberta u Londonu. Nakon rata, aprila 1922, hram stiže iz Antverpena u Jugoslaviju.[3] Meštrović svojim delima ukrašava mnoge gradove ali njegovu delatnost opet prekida rat a maketi hrama se nakon serije izložbi po SAD tridesetih godina 20. veka mu se gubi svaki trag, izgubljen je. Maketa je pronađena u Njujorku, tačan datum i godinu pronalaženja je trenutno nemoguće utvrditi. Vraćena je u Beograd, godina je takođe nepoznata. Pokolonjena je muzeju u Kruševcu povodom šest vekova od osnivanja grada 1971. godine. I danas je izložena u Narodnom muzeju u Kruševcu.[4] Autorova je želja bila da se izgrađeni hram nalazi na Gazimestanu između Laba i Sitnice gde se i odigrala Kosovska bitka.

Galerija[uredi | uredi izvor]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Zov kosovskih junaka”. Novosti. 2006. Arhivirano iz originala 24. 3. 2009. g. 
  2. ^ „GRAD Kruševac | Ostala samo maketa!”. Arhivirano iz originala 22. 07. 2010. g. 
  3. ^ "Politika", 12. apr. 1922, str. 5
  4. ^ „Blic Online | Neobična sudbina Vidovdanskog hrama hrama”. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Видовдански_храм&oldid=26839989”