Владалац

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Vladalac
Vladalac naslovna strana
Nastanak i sadržaj
Orig. naslovIl Principe
AutorNikolo Makijaveli
ZemljaFirenca, Italija
JezikItalijanski
Žanr / vrsta delaPolitičke nauke
Izdavanje
Broj stranica109 (srpsko izdanje)
Prevod
Datum
izdavanja		1532.
Klasifikacija
ISBN ?978-86-83817-12-2

Vladalac (ital. Il Principe) je uz Rasprave najvažnije političko delo Nikola Makijavelija, i daleko najuticajnije. Napisan je 1513. godine na poljskom dobru autora u San Kašanu u blizini Firence. Iz prepiske proizilazi da je jedna verzija distribuirana 1513. godine, koristeći latinski naslov, De Principatibus.[1] Vladalac je posvećen Lorencu II Medičiju, sinu Pjera di Medičija gospodara Firence. Proučavanje puteva i načina dobijanja i održavanja aristokratske vlasti centralna je tema dela, a odsustvo etike u ovom „priručniku“ jedan je od osnovnih razloga odomaćenosti termina makijavelizam u većini svetskih jezika. Makijaveli jednostavno piše studiju o politici tog vremena koja je postavljena na načelu „cilj opravdava sredstvo“ koje se danas uobičajeno i koristi kao objašnjenje pojma makijavelizam.[2] Treba takođe istaći da Makijaveli načelno ne staje na jednu od strana u suprotnosti dobro-zlo, već područje svog istraživanja (tj. politiku) smešta izvan ovih kategorija. On je jasan; nema moralnog zakona koji vladar ne bi morao prekršiti ako želi ostati na vlasti! Jedini kriterijum njegovog delovanja je svrsishodnost.

Iz Makijavelijeve prepiske, proizilazi da je verzija distribuirana 1513. godine, koristeći latinski naslov, De Principatibus (O kneževinama).[3] Međutim, štampana verzija je objavljena tek 1532. godine, pet godina nakon Makijavelijeve smrti. Ovo je urađeno uz dozvolu medičijskog pape Klimenta VII, ali „davno pre toga, zapravo od prvog pojavljivanja Vladaoca u rukopisu, vodile su se kontroverze oko njegovih spisa“.[4]

Iako je Vladalac napisan kao da je tradicionalno delo u stilu ogledala za prinčeve, postojala je generalna saglasnost da je posebno inovativno. To je delom zato što je napisano na narodnom italijanskom, a ne na latinskom, što je praksa koja je postala sve popularnija od objavljivanja Danteove Božanstvene komedije i drugih dela renesansne književnosti.[5][6]

„Vladalac“ se najčešće smatra jednim od prvih dela moderne filozofije, a što se toga tiče posebno moderne političke filozofije u kojoj je istina bitnija od apstraktnih ideala. Knjiga je takođe bila u sukobu sa u to vreme dominantnim katoličkim i sholastičkim učenjima.[7][8] Katolička crkva je ovu knjigu kao i ostala dela Makijavelija 1559. stavila u Indeks zabranjenih knjiga. Knjiga je Makijavelijev dar Lorencu de Medičiju i baziran je na njegovom znanju o delima velikih ljudi. On ne piše samo o onim o kojima je čitao i proučavao ih, već i o onima koje je Makijaveli lično poznavao i imao politička iskustva sa njima. Ovo je neobično za jedno filozofsko delo, pošto je velika većina dela iz političke filozofije striktno teorijska.

Kratki pregled[uredi | uredi izvor]

Svaki deo Vladaoca je opširno komentarisan tokom vekova. Delo ima prepoznatljivu strukturu, na koju je najvećim delom ukazao sam autor. Može se rezimirati kao:[9]

Pismo Lorencu de Medičiju, vojvodi od Urbina[uredi | uredi izvor]

Makijaveli uvodno predstavlja svoje delo uvodnim pismom Lorencu de Medičiju, vojvodi od Urbina, primaocu njegovog dela.

Tema: Nova kneževstva (poglavlja 1 i 2)[uredi | uredi izvor]

Vladalac počinje tako što opisuje temu kojom će se baviti. U prvoj rečenici Makijaveli koristi reč „država“ (italijanski stato, što bi moglo da znači i „status“) da bi neutralno pokrio „sve oblike organizacije vrhovne političke vlasti, bilo republikanske ili kneževske“. Način na koji je reč „država“ dobila ovaj savremeni tip značenja tokom renesanse bio je predmet mnogih akademskih debata, pri čemu se ova i slične rečenice u Makijavelijevim delima smatraju posebno važnim.[10]

Makijaveli kaže da bi Vladalac bio o kneževinama, napominjući da je pisao o republikama na drugim mestima (referenca na Rasprave o Liviju), ali u stvari, on meša raspravu o republikama u ovo delo na mnogim mestima, efektivno tretirajući republike kao tip kneževstva, takođe, i jedne sa mnogo snaga. Što je još važnije, i manje tradicionalno, on razlikuje nova kneževstva od nasledno uspostavljenih kneževina.[traži se izvor] On se brzo bavi naslednim kneževinama u 2. poglavlju, govoreći da je njima mnogo lakše vladati. Za takvog princa, „osim ako vanredni poroci ne izazivaju mržnju prema njemu, razumno je očekivati da će njegovi podanici biti prirodno raspoloženi prema njemu“.[11] Gilbert,[12] upoređujući ovu tvrdnju sa tradicionalnim predstavljanjem saveta za prinčeve, napisao je da je novina u poglavljima 1 i 2 „namerna svrha obračuna sa novim vladarom koji će morati da se uspostavi uprkos običajima”. Obično su ove vrste dela bile upućene samo naslednim prinčevima. On misli da je na Makijavelija možda uticao Tacit, kao i na njegovo sopstveno iskustvo.

Ova kategorizacija tipova režima je takođe „nearistotelovska“[13] i očigledno je jednostavnija od tradicionalne koja se nalazi na primer u Aristotelovoj Politici, koja deli režime na one kojima vlada jedan monarh, oligarhija ili narod, u demokratija.[14] Makijaveli takođe ignoriše klasične razlike između dobrih i korumpiranih oblika, na primer između monarhije i tiranije.[15]

Ksenofont je, međutim, napravio potpuno istu razliku između tipova vladara na početku svog Obrazovanje Kira, gde kaže da se, u pogledu znanja o tome kako da vladaju ljudskim bićima, Kir Veliki, njegov uzorni princ, veoma se razlikovao „od svih ostalih kraljeva, onih koji su nasledili svoje prestole od svojih očeva i onih koji su svojim trudom stekli svoje krune“.[16]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ He wrote about a short study he was making by this Latin name in his letter to Francesco Vettori, written 10 Dec 1513. This is letter 224 in the translated correspondence edition of James B. Atkinson and David Sices: Machiavelli 1996, str. 264
  2. ^ Strauss 1987, str. 297: "Machiavelli is the only political thinker whose name has come into common use for designating a kind of politics, which exists and will continue to exist independently of his influence, a politics guided exclusively by considerations of expediency, which uses all means, fair or foul, iron or poison, for achieving its ends – its end being the aggrandizement of one's country or fatherland – but also using the fatherland in the service of the self-aggrandizement of the politician or statesman or one's party."
  3. ^ He wrote about a short study he was making by this Latin name in his letter to Francesco Vettori, written 10 Dec 1513. This is letter 224 in the translated correspondence edition of James B. Atkinson and David Sices: Machiavelli 1996, str. 264.
  4. ^ Bireley 1990, str. 14.
  5. ^ „Italian Vernacular Literature”. Vlib.iue.it. Arhivirano iz originala 27. 03. 2012. g. Pristupljeno 2012-01-09. 
  6. ^ Gilbert 1938 emphasizes similarities between The Prince and its forerunners, but still sees the same innovations as other commentators.
  7. ^ Bireley 1990
  8. ^ Although Machiavelli makes many references to classical sources, these do not include the customary deference to Aristotle, which was to some extent approved by the church in his time. Strauss 1958, str. 222 says, "Machiavelli indicates his fundamental disagreement with Aristotle's doctrine of the whole by substituting "chance" (caso) for "nature" in the only context in which he speaks of "the beginning of the world." Strauss gives evidence that Machiavelli was knowingly influenced by Democritus, whose philosophy of nature was, like that of modern science, materialist.
  9. ^ See for example de Alvarez 1999 p. viii; and Strauss 1958, str. 55
  10. ^ Guarini 1999, str. 30
  11. ^ Machiavelli, „Chapter 1”, The Prince, Constitution.org, Arhivirano iz originala 2015-09-08. g., Pristupljeno 2010-01-01 
  12. ^ Gilbert 1938, str. 19–23
  13. ^ Gilbert 1938, str. 19
  14. ^ de Alvarez 1999, str. 9.
  15. ^ Strauss, Leo (2014-07-04). Thoughts on Machiavelli (na jeziku: engleski). University of Chicago Press. str. 26—27. ISBN 9780226230979. 
  16. ^ Xenophon, Cyropaedia, 1.1.4

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • De Alvarez, Leo Paul S (1999). The Machiavellian Enterprise; A Commentary on The Prince. 
  • Baron, Hans (1961). Machiavelli : the Republican Citizen and Author of The Prince. THE ENGLISH HISTORICAL REVIEW. 76. str. 218. Arhivirano iz originala 25. 03. 2010. g. Pristupljeno 25. 01. 2012. 
  • Bireley, Robert (1990). The Counter Reformation Prince. 
  • Dent, J (1995). „Introduction”. The Prince and other writings. Everyman. 
  • Deitz, Mary. Trapping the Prince. American Political Science Review. 80. str. 777—799. 
  • Fischer, Markus (2000). Well-ordered License: On the Unity of Machiavelli's Thought. Lexington Book. 
  • Johnston, Ian. „Lecture on Machiavelli's The Prince”. Arhivirano iz originala 22. 12. 2010. g. Pristupljeno 25. 01. 2012. 
  • Guarini, Elena (1999). „Machiavelli and the crisis of the Italian republics”. Ur.: Bock, Gisela; Skinner, Quentin; Viroli, Maurizio. Machiavelli and Republicanism. Cambridge University Press. 
  • Cox, Virginia (1997). Machiavelli and the Rhetorica ad Herennium: Deliberative Rhetoric in The Prince. The Sixteenth Century Journal. 28.4. str. 1109—1141. 
  • Zerba, Michelle (2004). The Frauds of Humanism: Cicero, Machiavelli, and the Rhetoric of Imposture. Rhetorica: A Journal of the History of Rhetoric. 22.3. str. 215—240. 
  • Garver, Eugene (1980). Machiavelli’s "The Prince": A Neglected Rhetorical Classic. Philosophy & Rhetoric. 13.2. str. 99—120. 
  • Kahn, Victoria (1986). „Virtù and the Example of Agathocles in Machiavelli's Prince”. Representations. 13: 63—83. 
  • Tinkler, John F. (1988). „Praise and Advice: Rhetorical Approaches in More's Utopia and Machiavelli's The Prince”. The Sixteenth Century Journal. 19.2: 187—207. 
  • Gilbert, Allan (1938). Machiavelli's Prince and Its Forerunners. Duke University Press. 
  • Najemy, John (1993). Between Friends: Discourses of Power and Desire in the Machiavelli-Vettori Letters of 1513-1515. Princeton University Press. 
  • Mattingly, Garrett (1958). „Machiavelli's Prince : Political Science or Political Satire?”. The American Scholar. 27: 482—491. Arhivirano iz originala 18. 01. 2012. g. Pristupljeno 25. 01. 2012. 
  • Haitsma Mulier, Eco (1999). „A controversial republican”. Ur.: Bock, Gisela; Skinner, Quentin; Viroli, Maurizio. Machiavelli and Republicanism. Cambridge University Press. 
  • Strauss, Leo (1958). Thoughts on Machiavelli. University of Chicago Press. 
  • Strauss, Leo (1987). „Niccolo Machiavelli”. Ur.: Strauss, Leo; Cropsey, Joseph. History of Political Philosophy (3rd izd.). University of Chicago Press. 
  • Worden, Blair (1999), „Milton's republicanism and the tyanny of heaven”, Ur.: Bock, Gisela; Skinner, Quentin; Viroli, Maurizio, Machiavelli and Republicanism, Cambridge University Press 

Prevodi na engleski

  • Machiavelli, Niccolò (1958), „The Prince”, Machiavelli:The Chief Works and Others, 1 . Translated by Allan Gilbert
  • Machiavelli, Niccolò (1961), The Prince, London: Penguin, ISBN 978-0-14-044915-0 . Translated by George Bull
  • Machiavelli, Niccolò (2006), El Principe/The Prince: Comentado Por Napoleon Bonaparte / Commentaries by Napoleon Buonaparte, Mestas Ediciones . Translated into Spanish by Marina Massa-Carrara
  • Machiavelli, Niccolò (1985), The Prince, University of Chicago Press . Translated by Harvey Mansfield
  • Machiavelli, Niccolò (1995), The Prince, Everyman . Translated and Edited by Stephen J. Milner. Introduction, Notes and other critical apparatus by J.M. Dent.
  • Machiavelli, Niccolò (1996), Machiavelli and his friends: Their personal correspondence, Northern Illinois University Press . Translated and edited by James B. Atkinson and David Sices.
  • Machiavelli, Niccolò (2015), The Prince with Related Documents, Bedford St. Martins . 2d rev. ed. Translated and edited by William J. Connell.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Vladalac na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Владалац&oldid=27787149”