Galija (brod)

Za druge upotrebe pogledajte stranicu Galija (višeznačna odrednica).

Maketa galije tipa trirema

Galija (grč. γαλέα [galéa]) je antički brod kojeg su u potpunosti pokretali veslači, a koristio se za ratovanje i trgovinu. Izvori u kojima se pominje upotreba vesala potiču iz vremena egipatskog Starog kraljevstva. Mnoge galije su imale jarbole i jedra, kako bi ih koristile kada su vetrovi bili povoljni.

Razni tipovi galija dominirali su u pomorskom ratovanju na Sredozemnom moru od Homerovog doba do razvoja efikasne mornaričke topničke veštine u 15. i 16. veku. Galije su bile korišćene u ratovima stare Persije, Grčke, Kartagine i Rima, sve do 4. veka. Nakon pada Rimskog carstva, galije se takođe koriste u vizantijskoj mornarici i ostalim naslednicama Rimskog carstva, kao i u novim muslimanskim državama, doduše, u manjem obimu. Srednjovekovne mediteranske države, posebno italijanske primorske republike, uključujući Veneciju, Pizu i Đenovu, koristile su galije sve do pojave okeanskih ratnih brodova, kada su postale prevaziđene. Bitka kod Lepanta 1571. godine bila je jedna od najvećih pomorskih bitaka u kojima su galije odigrale odlučujuću ulogu. Galije su se koristile kao glavno plovilo sve do uvođenja širokotrupnih ratnih brodova sa jedrima na Mediteranu u 17. veku, nakon čega je njihova upotreba nastavljena ali u manjem obimu sve do pojave parnog pogona, kada su potpuno izbačene iz upotrebe.

Antičke galije

Prve galije

Prve grčke galije pojavile su se na Sredozemlju počev od 2. milenijuma p. n. e. Grci su gradili prve trgovačke brodove sa četvrtastim jedrima — i koristili ih za plovidbu po Mediteranu. Prva ratna plovila, opisana u Homerovim epovima i prikazivana na crtežima, imala su jedan red veslača duž svake strane zajedno s veslima, kako bi omogućila brzinu i upravljanje.

Prvi mornari imali su malo navigacionih oruđa. Većina antičkih i srednjovekovnih brodova nije se mnogo udaljavala od obale zbog lakoće plovidbe, trgovine, kao i obalnih struja i vetrova. Za razliku od brodova s jedrima, za galije je plovidba blizu obale bila od naročite važnosti, zato što im je bilo neophodno češće snabdevanje pitkom vodom za veliku posadu kao i manje otpornosti na nevreme. Nasuprot jedrenjacima, galije su mogle da koriste male uvale i plaže kao luke, da plove uzvodno uz reke, da plove u plitkim vodama, a mogle su i da se vuku preko kopna kako bi se plovilo na jezerima ili drugim delovima mora. To ih je činilo pogodnim za pokretanje napada na kopnu. U antici je najpoznatija prevlaka za prenos bio Korintski diolkos. Najkasnije 429. p. n. e., ali verovatno i ranije, galije su prilagođene za prevoz konja koji su pružali konjičku podršku pešadiji koja se takođe prevozila galijama.

Kompas se nije koristio u plovidbi sve do 13. veka, a sekstanti, oktanti, pouzdani pomorski hronometri i matematika potrebna za određivanje geografske dužine i širine razvijeni su mnogo kasnije. Antički moreplovci orijentisali su se prema suncu i vetrovima. Do prvog milenijuma p. n. e. počele su da se koriste zvezde za noćnu plovidbu. Do 500. p. n. e. pojavilo se zvučno slovo.

Pošto su se galije radije plovile pri obali nego na otvorenom moru, u skladu s tim morale su da budu osposobljene za takvo manevrisanje. Mogle su da plove bez obzira na smer ili snagu vetra dnevne ekspedicije preko otvorenih voda, a mnoštvo vesala obezbeđivalo je pouzdano rukovanje i kretanje.

Pentekonteri

Razvoj ovnastog pramca oko 800. p. n. e. promenio je prirodu pomorskog ratovanja, koje se dotad sastojalo od iskrcavanja na suprotni brod i na borbu prsa u prsa. Sadašnji, mnogo pokretljiviji brodovi mogli su učiniti sporije brodove beskorisnima probijajući im bokove. Nije sigurno poznato da li su pobednici pomorskih bitaka obično potapali svoje protivnike, budući da ista grčka reč može značiti „potopljen“ ili „natopljen“, a sačuvani izveštaji govore kako su pobedničke galije teglile poraženi brod iz bitke. Arheološki ostaci nekoliko potopljenih brodova sugerišu da pobednici nisu obično potapali poražene. Najpoznatiji deo galije koji je sačuvan u moru, iz antike, jeste Atlitov bronzani ovan. Jedini drugi delovi antičkih galija koji su sačuvani jesu delovi dve feničanske bireme nađene blizu zapadne Sicilije. Procenjuje se da su ove feničanske galije bile duge 35 metara i široke 4,80 metara s istiskivanjem od 120 tona. Obe bireme imaju lako slomivog uperenog ovna koji više nalikuje asirskim crtežima nego Atlitovom ovnu. Pretpostavlja se da je ovaj tip ovna bio dizajnom predviđen da se odlomi pri sudaru čime bi zaštitio probijajuće plovilo od oštećivanja samog sebe.

Galije su izvlačene iz vode kad god je to bilo moguće kako bi ostale suve, lagane i brze i kako bi se sprečila pojava crva, truljenje i nanošenje morske trave. Galije su obično provodile zimu u brodskim hangarima iza kojih su ostali naročiti arheološki ostaci. Postoje dokazi da su trupovi feničanskih olupina bili obloženi olovom.

Građenje efikasne galije predstavljalo je velike tehničke probleme. Što brže brod plovi, to više energije troši. Što je brod duži, to može brže da plovi, ali dostupna tehnologija na antičkom Mediteranu otežavala je konstrukciju dugih brodova. Kroz proces pokušaja i grešaka monoreme — galija sa jednim redom veslača na svakoj strani — dosegla je vrhunac razvoja u pentekonteru, galiji dugoj oko 38 metara sa po 25 veslača na svakoj strani. Istoričari veruju da je pentakonter mogao dostići brzinu od oko 9 čvorova, samo otprilike čvor sporije od modernih trkačkih veslačkih brodova. Kako bi se očuvala snaga tako duge lađe, razapeti su napeti kablovi od pramca do krme; to je osiguralo čvrstinu bez dodavanja težine. Ova tehnika takođe je držala zglobove trupa pod pritiskom — bili su zategnutiji i vodootporniji. Napetost kod modernih replika trirema pokazuje da su protivpregibni kablovi razvijali silu od 300 kN.

Bireme i trireme

Glavni članci: Birema i Trirema

Asirski ratni brod, birema sa istaknutim pramcem. 700. p. n. e.

Oko 7. i 6. veka p. n. e. dizajn galija se promenio. Brodograditelji, verovatno Feničani, pomorski narod koji je živeo na južnim i istočnim obalama Mediterana, dodali su drugi red vesala iznad prvog stvorivši bijeru ili biremu, iako se ovi termini verovatno nisu koristili u to vreme. Ideja je imitirana širom Mediterana. Ubrzo zatim dodat je i treći red, dodavanjem produženja trupu bireme. Ove nove galije postale su poznatije pod imenom trijeres, što bi u prevodu značilo „tri reda“; Rimljani su ovakav dizajn nazivali triremis, što bi se moglo prevesti kao „trirema“. Poreklo ovih promena ostaje nepoznato; Tukidid pripisuje ideju brodograditelju Aminoklu iz Korinta oko 700. p. n. e., dok neki učenjaci odbacuju pvu pretpostavku i tvrde da je dizajn nastao u Fenikiji. Herodot je prvi koji pominje trireme: on navodi da je Polikrat, tiranin sa Samosa, imao trireme u svojoj floti 539. p. n. e.

Početkom 5. veka p. n. e. gradovi-države u Grčkoj i Persijsko carstvo u ekspanziji pod Darijem i Kserksom došli su u sukob.

Persijanci su unajmili brodove od svojih feničanskih satrapa. Iako su Atinjani odneli pobedu na kopnu u bici kod Maratona 490. p. n. e., uvideli su da su kopnene bitke protiv mnogobrojnih Persijanaca, dugoročno gledano, beznadežne. Kada su stigle vesti da je Kserks počeo da sakuplja ogromnu napadačku silu u Maloj Aziji, grčki gradovi su povećali obim svojih ratnih flota: 482. p. n. e. atinski vođa Temistokle započeo je program izgradnje 200 trirema. Projekat je doživeo značajan uspeh, jer prema izvorima, 150 atinskih trirema borilo se u bici kod Salamine 480. p. n. e. i doprinelo porazu Kserksove invazione flote.

Trireme su se borile u pomorskim bitkama tokom Peloponeskih ratova (431—404. p. n. e.), uključujući bitku kod Egospotama 405. p. n. e. kojim su Sparta i njene saveznice zapečatile poraz Delskog saveza.

Kvinkvereme i polireme

Za veslanje na brodovima koji su se koristili u vreme Peloponeskih ratova bila je potrebna poprilična veština, a u 4. veku p. n. e. nije bilo dovoljno veštih veslača koji bi zadovoljili potrebe velikog broja trirema. Potraga za dizajnom u kojem bi veslači mogli da koriste snagu svojih mišića umesto veštine navela je Dionisija iz Sirakuze da sagradi tetreres, tj kvadriremu i penteres, odnosno kvinkveremu.

Prema modernim istoričarima brojevi koji su se koristili na tim velikim galijama označavali su broj redova vesala sa svake strane, a ne brojeve veslača. Stoga su kvadrireme imale tri moguća dizajna: jedan red vesala sa četiri čoveka na svakom veslu, dva reda vesala sa dva čoveka na svakom veslu ili tri reda vesala sa dva čoveka na svakom veslu. Verovatno su postojale galije sa sva tri dizajna. Naučnici veruju da su kvinkvereme imale tri reda vesala sa svake strane sa dva čoveka na svakom veslu.

Uz promenu dizajna galije došlo je i do povećanog pouzdanja u taktiku poput iskrcavanja i korišćenja ratnih brodova kao platformi za artiljeriju. U ratovima dijadoha, naslednici carstva Aleksandra Velikog sagradili su značajno brže i veće galije. Makedonija je 340. p. n. e. gradila seksireme, verovatno sa dva čoveka na svakom od tri vesla, a 315. p. n. e. septireme koje su učestvovale u bici kod Salamine na Kipru. Demetrije Poliorket vodio je pomorski rat protiv Ptolemeja Egipatskog, pa je u tu svrhu gradio osmerce, deveterce, deseterce, dvanaesterce i konačno šesnaesterce. Kasniji Ptolemeji nastavili su ovaj trend proširenja, stvorivši dvadeseterce i trideseterce, a tokom vladavine Ptolemeja IV stvoren je i četrdeseterac dug preko 120 metara koji je verovatno služio kao izložbeni primerak. Prema detaljnom opisu četrdeseterca, brod je imao dva pramca i dve krme, pa je taj opis uz ostale dokaze doveo do verovanja da je četrdeseterac, a verovatno i dvadeseterac i trideseterac, bio konstruisan poput ogromnog katamarana sa dovoljno prostora između trupova kako bi veslači u sredini mogli da veslaju. Paluba iznad njih, prostirući se na dva trupa, mogla je da prihvati par hiljada mornara.

Političko ujedinjenje čitavog Sredozemnog mora koje je došlo sa Rimskim carstvom smanjilo je potrebu za ratnim brodovima. Do 79. godine rimska mornarica verovatno u službi nije imala ništa veće od kvadrireme, budući da je Plinije Stariji, komandant flote, istražio erupciju Vezuva u kvadriremi, koja je verovatno bila njegov zastavni brod i najveća klasa plovila u floti. Poslednji spomen trirema nalazimo kod Zosima, 324. godine kada je Konstantinov sin Krisp porazio Licinija u bici kod Helesponta: navodno je 8.030 plovila na vesla porazilo 200 trirema. Galije sa dva niza vesala bile su poznate u 9. i 12. veku, ali se kontinuitet razvoja kroz srednji vek ne može utvrditi. Brodovima u antičkom svetu, verovatno uključujući galije, konstruisana je prvo oplata, dok ju okvir dodavan kasnije. Kod srednjovekovnih brodova, uključujući i galije, prvo se konstruisao okvir.

Srednjovekovne galije

Tehnički opisi srednjovekovnih galija

Najraniji tehnički opis galije nalazi se kod Karla I od Sicilije 1275. godine. Sveukupna dužina bila je 39,3 m, dužina kobilice 28,03 m, a dubina 2,08 m. Širina trupa bila je 3,67 m, a širina između autrigera bila 4,45 m. Srednjovekovna galija imala je 108 vesala, većina dužine 6,81 m, a neka i 7,86 m, 2 kormila od 6,03 m. Prednji jarbol i srednji jarbol bili su visoki 16,08 m, odnosno 11 m: obim oba bio je 0,79 m, dužina stovarišta 26,72 m, 17,29 m. Sveukupno istiskivanje, odnosno volumen tečnosti koji brod istisne pri svom najvećem gazu svojim podvodnim delom, iznosio je približno 80 metričkih tona. Ovaj tip plovila imao je dva, kasnije tri, čoveka na klupi, a svaki je imao svoje veslo. To je plovilo imalo mnogo duža vesla od atinske trireme čija su vesla imala dužinu od 4,41 m i 4,66 m. Ovaj tip plovila nazivao se galia sottil. Prema Landstremu, ove galije nisu imale ovna, jer je abordaža bila važnija od probijanja.

Srednjovekovne galije poput ove bile su prve koje su koristile pomorske topove, kao dodatak kljunu iznad vodene linije, dizajniranom da probije neprijateljski autriger. Samo su tokom 16. veka brodovi koji su se nazivali galijama povećali broj ljudi na svakom veslu.

U bici kod Lepanta 1571. godine, standardne mletačke ratne galije dugačke 42 m i široke 5,1 m (6,7 m sa veslačkim okvirom) imale su gaz od 1,7 m i nadvođe od 1 m, a prazne su težile oko 140 tona. Veliki zastavni brodovi, poznatiji kao lanterne, bili su dugački 46 m i široki 5,5 m (7,3 m sa veslačkim okvirom), i imali su gaz od 1,8 m, nadvođe od 1,1 m, a težile su oko 180 tona. Standardne galije imale su 24 veslačke klupe sa svake strane sa po tri veslača. Svaka klupa na obema stranama mogla se ukloniti kako bi se napravilo mesto za platformu na kojoj su se smeštali mali čamci i peć. Posada se obično sastojala od 10 oficira, oko 65 mornara, topnika i ostalog osoblja, i 138 veslača. Lanterne su imale 27 klupa sa svake strane sa 156 veslača i posadu od 15 oficira i oko 105 ostalih mornara. Ove regularne galije nosile su na pramcu jedan top od 23 kg ili kulverinu od 15 kg, kao i četiri lakša topa i četiri zakretna topa. Veće lanterne nosile su jedan težak top plus šest kulverina teških između 5,5 i 2,72 kg, kao i osam pokretnih topova.

Srednjovekovne trgovačke galije

U 14. i 15. veku trgovačke prevozile su putnike i skupocenu robu. Glavne destinacije bile su hodočasnička putovanja u Svetu zemlju, putovanja po Mediteranu, između Sredozemnog i Crnog mora, između Mediterana, Briža i Sauthemptona. Iako su se u te svrhe prvenstveno koristila jedra, vesla su se koristila za ulazak i izlazak iz mnogih trgovačkih luka. Godine 1447, na primer, planirano je da firentinske galije povežu 14 luka na svom putu do Aleksandrije. Postojanje vesala omogućavalo je tim brodovima plovidbu blizu obale gde su mogli da iskorišćavaju kopnene i morske vetrove i priobalne struje kako bi sigurnije i relativno brže putovali. Brojne posade takođe su obezbeđivale zaštitu protiv piraterije. Ovi su brodovi bili vrlo brzi; firentinska velika galija koja je napustila Sauthempton 23. januara 1430. vratila se u svoju luku u Pizi nakon 32 dana. Bile su toliko sigurne da roba na njima često nije bila osigurana. Veličina ovih brodova se tokom ovog perioda povećavala, i na osnovu njih stvoreni su galijasi.

Galije u severnoj Evropi

Za razliku od antičkih mediteranskih galija, na području severne Evrope postoje brojni arheološki ostaci srednjovekovnih severnih galija pronađeni na brodskim grobljima. Najzapanjujućiji nalaz je brod Gokstad. Razvoj vikinških dugih brodova i knarova, srednjovekovnih severnoevropskih klinasto građenih galija, bio je propraćen upotrebom četvrtastih vesala i redova vesala, te su bili veoma slični svojim nordijskim prethodnicima.

U vodama zapadno od Škotske između 1263. i 1500. škotski plemići koristili su galije za ratovanje i prevoz između svojih pomorskih poseda u koje su spadali zapadna obala Škotskog pobrđa, Hebridi, i Antrim u Irskoj. Oni su koristili ove brodove u pomorskim bitkama i tokom napada na dvorce i tvrđave sagrađene uz more. Kao feudalna gospoda, škotski plemići su svakog zemljoposednika obavezivali da im da u službu određen broj i veličinu galija. Na primer, ostrvo Man je trebalo da da šest galija sa 26 vesala, a poluostrvo Slit na ostrvu Skaju trebalo je da da jednu galiju sa 18 vesala.

Urezani prikazi galija na nadgrobnim spomenicima od 1350. pa nadalje dokaz su da su se takvi brodovi gradili u to doba. Od 14. veka napušta se okretno veslo koje zamenjuje krmeno kormilo sa prikladnim ravnim kormilom. Iz dokumenta iz 1624. sama galija je imala 18-24 vesala, birlin 12-18 vesala, a limfada nekoliko manje.

Galijas

Galeas ili galijas, u Turskoj poznat pod nazivom „mahon“, razvio se iz velikih trgovačkih galija.

Pretvoreni za vojnu upotrebu, galijasi su bili viši i veći od običnih, „lakih“, galija. Imali su do 32 vesla sa po pet veslača na svakom. Obično su imali tri jarbola, kao i pramčanu krmenu kućicu. Mnogo je truda uloženo u Mletačkoj republici kako bi se ovi galijasi učinili što bržim i kako bi mogli da se takmiče sa običnim galijama. Topnička paluba obično je prolazila iznad veslačkih glava, ali neke slike pokazuju i suprotan raspored.

Galijasi su obično imali više jedra od pravih galija, te su bili mnogo smrtonosniji; galija uhvaćena na boku bila je potpuno bespomoćna, dok je bočno prilaženje galijasu, kao i linijskom brodu, izložilo napadača topovskoj vatri sa galijasa. Galijasi su predstavljali primer umerenog tipa između galije i pravog ratnog broda. Uprkos tome sagrađeno je relativno malo galijasa — jedan nedostatak bilo je, budući da su se oslanjali na jedra, nemogućnost obezbeđenja položaja broda ispred linije galije — koji su se ipak koristili u bici kod Lepanta 7. oktobra 1571. Njihova vatrena moć doprinela je pobedi hrišćanske mornarice, a nekoliko uspešnih plovnih galijasa bili su u sastavu Španske armade 1588. godine.

Galijasi i galije nastavili su da se koriste u delovima Mediterana sa plićim vodama, manje opasnim vremenom i nestalnim vetrovima (posebno u Mletačkoj republici i Turskoj) dugo vremena nakon što su drugde postali zastareli. Kasnije su „kružne brodove“ i galijase zamenili galijuni i linijski brodovi koji su nastali u severnoj Evropi. Prvi mletački linijski brod sagrađen je 1660. godine.

Galiot i fuste

Fusta iz knjige Jana Hojgena van Linshotena

Galioti ili galiote bili su manji i lakši tipovi galija. Broj vesala varirao je od 18 do 22 na svakoj strani, dok su veći primerci imali 25 vesala sa svake strane.

Fusta je takođe bila malena galija. Bio je to uski, laki, brzi brod sa plitkim gazom koji je pokretan veslima i jedrom. Sa svake strane fusta je imala 12-15 dvosednih veslačkih klupa, kao i jedan jarbol sa latinskim, odnosno trouglastim jedrom. Fusta je bila omiljeni brod severnoafričkih korsara iz Salea i sa berberske obale. Njena brzina, pokretnost i sposobnost da plovi bez vetra, kao i mogućnost da se njome manerviše u plitkim vodama, činile su je idealnim plovilom za ratovanje i gusarenje.

Poslednje galije

Krma broda Real, prestižne galije Luja XIV

Pogled na zadnji deo galije, verovatno Reda svetog Jovana iz Jerusalima u 1765.

Opadanje upotrebe galija bilo je dugotrajno, počev od razvitka topova, te se polagano nastavilo vekovima kasnije. Oko 1304. godine danska odbrana zahtevala je drugačiji tip broda, pa je galija zamenjena kogom, brodom sa jedrima zaravnjenog dna. Veliki brodovi sa jedrima, kao i sa visokim palubama oduvek su bili vrlo ozbiljni protivnici galijama. Do 413. p. n. e. poražene trireme mogle su da traže zaklon iza trgovačkih brodova. Na Mediteranu opadanje upotrebe galija započelo je između 1595. i 1605. godine. To vreme odgovara jačanju holandskih i engleskih trgovaca. Njihovi brodovi su bili teško naoružani i opremljeni posadom, a zbog svoje plovnosti mogli su istovremeno delovati i kao trgovački i kao piratski brodovi. S druge strane, mletačke galije tokom leta jedva da su se nosile sa gusarima, dok preko zime nisu mogle da im pruže ama baš nikakav otpor.

Zbog niskog nadvođa i nedostatka spremišnih kapaciteta, ratne galije su obično bile izdržljivije, kao i priobalna plovila i plovila kratkog dometa. Kako se broj trgovačkih mornarica povećavao, galije za otvorene vode i zimsko jedrenje izgubile su na značaju pre nego što su u bitkama postale zastarele. Galijasi su se razvili u jedrenjake karake, a kasnije u mediteranske galeone. Galeoni severne Evrope razvijali su se uporedo iz brodova nalik kogi.

Tokom kasnog 15. veka započeo je razvoj manovara, pravog okeanskog ratnog broda koji je na sebi imao napredna jedra koja su omogućavala pričvršćivanje u vetar, a bili su teško naoružani topovima. Manovar je naposletku totalno potisnuo galije iz upotrebe osim u operacijama blizu obale tokom mirnog vremena. Galije su već postale beskorisne s kraja 17. veka kada je kapetan Vilijam Kid odabrao ovaj dizajn za svoj lični brod.

S druge strane, severnoafričke korsarske flote su i dalje koristile galije, te su one na taj način nastavile da igraju značajnu ulogu na Mediteranu sve do 18. veka. Poslednje bitke u kojima su se koristile galije bile su bitka kod Češme, u rusko-turskom ratu 1770. godine i Rusko-švedski rat (1788—1790). Galije su bezuspešno koristili malteški vitezovi tokom Napoleonove opsade Valete 1798. godine.

U Americi, galije su se koristile u bici kod ostrva Valkur 1776. godine, koju je predvodio Benedikt Arnold. Takođe su ih tokom američkog Rata za nezavisnost koristili kitolovci koji su sa svojim brodovima napadali britansko brodovlje duž američke obale. Ove napadačke družine bile su korisne u snabdevanju kontinentalne vojske preko potrebnim namirnicama.

Robovi na galijama

Nasuprot popularnom prikazu okovanih osuđenika prikazanih u filmovima poput Bena Hura, ne postoje dokazi da su antičke mornarice koristile osuđene kriminalce kao veslače, uz mogući izuzetak pojedinačnog primera u ptolemejskom Egiptu.

Pisani izvori pokazuju da su grčke i rimske mornarice uopšteno davale prednost slobodnim ljudima na svojim galijama. Robovi su korišćeni kao veslači samo u izuzetnim okolnostima. U nekim su slučajevima ovi robovi kasnije bivali oslobođeni, dok su u drugim slučajevima otpočinjali službu na brodu kao oslobođenici.

U ranim modernim vremenima postao je običaj među mediteranskim silama da osuđuju kriminalce na veslanje u ratnim državnim galijama, u početku samo u vreme rata. Robovi na galijama živeli su u veoma nezdravim uslovima, te su mnogi umirali čak i kad su bili osuđeni na samo nekoliko godina, čak i kad su preživeli brodolom ili izbegli smrti u bici.

Ratni zarobljenici su se takođe često koristili kao veslači na galijama. Nekoliko poznatih istorijskih ličnosti veslalo je na galijama nakon što ih je neprijatelj zarobio. Među njima bili su osmanski korsar i admiral Turgut-reiz, malteški vitez Žan de la Valet.

Preživeli primerci

Originalni primerci

Među inventarom Pomorskog muzeja u Istanbulu nalazi se i galija kadirgu, što je turski naziv za galiju, koja potiče iz perioda vladavine Mehmeda IV. Ovaj brod je bio lična sultanova galija koja je služila toj svrsi sve do 1839. godine. Ona je verovatno jedina sačuvana galija na svetu, doduše bez jarbola. Duga je 37 m, široka 5,7 m, ima gaz od 2 m, teži oko 140 tona i ima 48 vesala koja su pokretala 144 veslača.

Rekonstrukcije

Godine 1971. rekonstruisan je Real, zastavni brod Huan od Austrije, koji je uzeo učešća u bici kod Lepanta 1571. Nalazi se u pomorskom muzeju u Barseloni. Dug 60 m, širok 6,2 m, ima gaz od 2,1 m, prazan teži 239 tona, pokretalo ga je 290 veslača a prenosilo 400 članova posade i vojnika koji su se borili kod Lepanta. Ova galija je bila u pogledu sadržaja veća od tipičnih galija toga vremena.

Arheološki ostaci

Godine 1965. u jezeru Garda u Italiji pronađeni su ostaci male mletačke galije koja je potonula 1509. godine. Brod je izgoreo i samo je ostao donji deo trupa.

Sredinom devedesetih, u Venecijanskom zalivu blizu ostrva San Marko de Bočalama, pronađena je još jedna potonula galija. Iako je veoma dobro očuvana, nije se preduzelo njeno vađenje iz mora zbog velike cene poduhvata.

Literatura

• Casson, Lionel (1966). Galley Slaves. Transactions and Proceedings of the American Philological Association. str. 35—44. 
• Sargent, Rachel L. (1927). The Use of Slaves by the Athenians in Warfare. Classical Philology. str. 264—279. 
• Casson, Lionel (1995). Ships and seamanship in the ancient world. Baltimore: Johns Hopkins University Press. str. 325—326. 
• Tenenti, Alberto (1967). Piracy and the Decline of Venice 1580-1615. 
• Bass, George Fletcher (1972). A history of seafaring; based on underwater archaeology. New York: Walker. str. 191. 
• Mallett, Michael E., (1967). The Florentine Galleys in the Fifteenth Century. Oxford, UK: Oxford University Press. 
• Roper, Lyndal; Pryor, John H. (1992). Geography, technology, and war: studies in the maritime history of the Mediterranean, 649-1571. Cambridge, UK: Cambridge University Press. 
• Gardiner, Robert; Morrison, John (1995). The age of the galley: Mediterranean oared vessels since pre-classical times. London: Conway Maritime Press. 
• Casson, Lionel (1991). The ancient mariners: seafarers and sea fighters of the Mediterranean in ancient times. Princeton, N.J: Princeton University Press. 
• Rankov, N. B.; Morrison, J. Ian; Coates, J. A. G. (2000). The Athenian trireme: the history and reconstruction of an ancient Greek warship. Cambridge, UK: Cambridge University Press. 
• George F. Bass, ur., A History of Seafaring, Thames & Hudson, 1972.
• L. Basch & H. Frost, Još jedna punska olupina blizu Sicilije: njen proboj International journal of Nautical Archaeology sv. 4.2, 201-228, 1975.
• Bicheno, Hugh (2004). Crescent and Cross: The Battle of Lepanto 1571. Phoenix Paperback, London. ISBN 978-1-84212-753-7. 
• H. Frost i sar. Lilybaeum dodatak Notizae Scavi d'Anichita 8th ser vol 30 1981 (1971)
• Lavery, Brian (2001). Maritime Scotland. B T Batsford Ltd. ISBN 978-0-7134-8520-2. 
• Michael E. Mallett, The Florentine Galleys in the Fifteenth Century, Oxford, 1967.
• J. S. Morrison i sar., The Athenian Trireme 2000 2. izdanje Cambridge University Press
• John H. Pryor Geography, Technology and War, Cambridge University Press, 1988.
• Alberto Tenenti, Piracy and the Decline of Venice 1580-1615, engleski prevod 1967.
• William Ledyard Rodgers, admiral, Naval Warfare Under Oars: 4th to 16th Centuries, Naval Institute Press, 1940.
• Bamford, Paul W. (1973). Fighting ships and prisons; the Mediterranean galleys of France in the age of Louis XIV. Minneapolis: University of Minnesota Press. 

Spoljašnje veze

• Rafael Rebolo Gómez - "The Carthaginian navy" - Treballs del Museu Arqueologic d'Eivissa e Formentera (jezik: španski)
• "Some Engineering Concepts applied to Ancient Greek Trireme Warships", John Coates, University of Oxford, The 18th Jenkin Lecture, 1 October 2005. (jezik: engleski)