Grb Socijalističke Republike Srbije
| Grb SR Srbije | |
|---|---|
.svg) | |
| Detalji | |
| Nosilac |  Socijalistička Republika Srbija  Republika Srbija |
| Autor(i) | Đorđe Andrejević Kun |
| Usvojen | 17. januar 1947. |
| Upotreba | do 17. avgusta 2004, dejure do 19. maja 2009. |
Grb Socijalističke Republike Srbije bio je jedan od simbola suvereniteta Narodne Republike Srbije, Socijalističke Republike Srbije, te kasnije Republike Srbije. Ustanovljen je Ustavom iz 1947. godine[1], a smenjen je Zakonom iz 2009. godine ponovnim uvođenjem grba Kraljevine Srbije za službeni grb Republike Srbije.[2] Ovaj grb Srbije je službeno važio 62 godine, što ga čini najdugovečnijim grbom Srbije u njenoj istoriji. Autor grba bio je slikar Đorđe Andrejević Kun.
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Nakon završetka Drugog svetskog rata, nova socijalistička vlada je redizajnirala grb, po ugledu na Sovjetski Savez i posleratnu istočnu Evropu. U komunističkoj Jugoslaviji, Socijalistička Republika Srbija je imala grb sa suncem, tačkom sa zupčanicima i ocilima bez krsta.
Socijalistički grb je ostao u upotrebi još nakon raspada SFRJ i ukidanja crvene zvezde sa zastave Srbije.
Na referendumu o nacionalnim simbolima,[3] 31. maja 1992, većina[4] je građana bila za zastavu sa crvenom petokrakom, i tradicionalni grb Srbije u obliku crvenog štita s četiri ocila, ali bez dvoglavog orla.[3] Referandum prema pravilima nije uspeo, jer nije izašlo preko 50% upisanih birača (uključujući birače i na Kosovu i Metohiji).
Narodna skupština Republike Srbije je 17. avgusta 2004. donela preporuku o korišćenju grba, zastave i himne Republike Srbije, kojom je preporučeno da se Grb SR Srbije izbaci iz upotrebe, a da se koristi grb uveden Zakon o Grbu Kraljevine Srbije od 16. juna 1882. godine. Parlament je tada usvojio samo preporuku jer je tadašnjim Ustavom (Član 5) procedura za utvrđivanje državnh simbola predviđena raspisivanjem referenduma i usvajanje rezultata dvotrećinskog parlamentarnom većinom.[5] Tek nakon promene Ustava Srbije iz 2006. godine, i donošenja zakon o izgledu i upotrebi grba, zastave i himne Republike Srbije 19. maja 2009. godine, grb SR Srbije je službeno smenjen.
Izgled grba[uredi | uredi izvor]
Pšenica je predstavljala seljake, a zupčanik na dnu je predstavljao radnike. Crvena zvezda na vrhu je predstavljala komunizam, sunce sa zracima je predstavljalo novo jutro. Hrast je tradicionalno sveto drvo za Srbe, pa otuda hrastovo lišće i žirevi. Godine 1804. i 1941. na crvenoj traci predstavljali su Prvi srpski ustanak i početak Narodnooslobodilačke borbe u Srbiji protiv Sila Osovine u Drugom svetskom ratu. Idejno rešenje za grb je dao Đorđe Andrejević Kun.[6] Na grbu se nalazio tradicionalni srpski štit sa četiri ocila, ali bez krsta, pošto je socijalistička vlada bila sekularna.
U Ustavu Srbije grb je definisan različitim opisima. Ustav Narodne Republike Srbije iz 1947. godine o grbu kaže:
Član 4
Državni grb Narodne Republike Srbije predstavlja polje okruženo s jedne strane žitnim klasjem, a s druge strane lisnatim hrastovim grančicama. Žitno klasje i hrastove grančice povezane su dole trakom na kojoj su ispisane godine narodnih ustanaka u Srbiji, 1804 i 1941. Između vrhova žitnog klasja i hrastovih grančica je petokraka zvezda. U polju iznad trake nalazi se sunce, a u sunčevom polju deo zupčanika. Nad sunčevim zracima je štit na kome su pravilno raspoređena četiri ocila.[1]
Ustav Socijalističke Republike Srbije iz 1963. godine o grbu kaže sledeće:
Član 8.
Grb Socijalističke Republike Srbije prestavlja polje okruženo s jedne strane žutim klasjem, a s druge strane lisnatim hrastovim grančicama.
Žitno klasje i hrastove grančice povezane su dole trakom na kojoj su ispisane godine ustanka srpskog naroda 1804. i godina početka narodnooslobodilačkog rata i socijalističke revolucije 1941. Između vrhova žitnog klasja i hrastovih grančica je petokraka zvezda. U polju iznad trake nalazi se lik sunca, a u sunčevom polju deo zupčanika. Nad sunčevim zracima je stit na kome su pravilno raspoređena četiri ocila.[7]
Ustav Socijalističke Republike Srbije iz 1974. o grbu kaže sledeće:
Član 5.
Grb Socijalističke Republike Srbije prestavlja polje sa jedne strane žitnim klasjem a sa druge strane lisnatim hrastovim grančicama .
Žitno klasje i hrastove grančice povezane su sa dole trakom nakojoj su ispisane godina ustanka srpskog narodau 1804. i godina početka narodnooslobodilačkog rata i socijalističke revolucije 1941. Između vrhova žitnog klasja i hrastovih grančica je petokraka zvezda. U polju iznad trake nalazi se lik sunca, a u sunčanom polju deo zupčanika. Nad sunčanim zracima je štit na kome su pravilno raspoređena četiri ocila.[8]
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Državni grb NR Srbije, 1947. -
Grb SR Srbije, 1967. -
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Ustavotvorna skupština Narodne Republike Srbije (17. januar 1947) Ustav Narodne Republike Srbije[mrtva veza], [b. m. : b. i, b. g.], pp. 8. od pp. 108 COBISS.SR 517650071
- ^ „zakon o izgledu grba i upotrebi grba, zastave i himne Republike Srbije”. Služebeni glasnik Republike Srbije – br. 36/2009. Narodna Skupština Republike Srbije – JP „Službeni glasnik“. 11. 05. 2009. – važeći od: 2009-05-19. Pristupljeno 28. 03. 2012. Proverite vrednost paramet(a)ra za datum:
|date=(pomoć) - ^ a b Skrozza, Tamara; Grjičić, Nebojša (13. 02. 2003). „Simboli Državne zajednice Srbija i Crna Gora : Plavo i plaveno na Paragvajski način”. Novine Vreme – broj 632. Izdavač: Np "Vreme" d.o.o. Arhivirano iz originala 10. 02. 2012. g. Pristupljeno 26. 06. 2009.
- ^ „Svi naši referendumi”. Radio Televizija Vojvodine. 06. 03. 2008. Pristupljeno 26. 06. 2009.
- ^ „Bože pravde“ čeka Ustav Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. septembar 2009), Večernje novosti, 24. jul 2006.
- ^ Kruna vodi republiku Arhivirano na sajtu Wayback Machine (4. septembar 2009), Večernje novosti, 27. jun 2006.
- ^ Narodna skupština Socijalističke Republike Srbije (9. april 1963) Ustav Socijalističke Republike Srbije[mrtva veza], [beograd : savremena administracija, 1963.], pp. 14. i 15. COBISS.SR 61978887
- ^ Skupština Socijalističke Republike Srbije (25. februar 1974) Ustav Socijalističke Republike Srbije[mrtva veza], [Beograd : Službeni list SFRJ, 1974.], pp. 28. COBISS.SR 88239367
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Merenik, Lidija (2013). Politički prostori umtenosti 1929—1950 : borbeni realizam i socijalistički realizam : 20. decembar 2013 — 20. februar 2014 [katalog izložbe]. Novi Sad: Galerija likovne umetnosti poklon zbirka Rajka Mamuzića. str. 1—9. COBISS.SR 282221319
.svg){kind=small}