Dejvid Lin

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Ser Dejvid Lin
Lični podaci
Datum rođenja(1908-03-25)25. mart 1908.
Mesto rođenjaKrojdon, Sari, Ujedinjeno Kraljevstvo
Datum smrti16. april 1991.(1991-04-16) (83 god.)
Mesto smrtiLajmhaus, London, Ujedinjeno Kraljevstvo
Veza do IMDb-a

Ser Dejvid Lin (engl. Sir David Lean; Krojdon, 25. mart 1908 — London, 16. april 1991) bio je engleski filmski reditelj, producent, scenarista i montažer.[1] Zapamćen je po epskim filmovima „Most na reci Kvaj” (1957), „Lorens od Arabije” (1962), „Doktor Živago” (1965) i „Put za Indiju” (1984). Ekranizovao je dva romana Čarlsa Dikensa „Velika očekivanja” (1946) i „Oliver Tvist” (1948). Poznata je i njegova romantična drama „Kratki susret” iz 1945.[2]

Lin je prvobitno radio u očevoj firmi da bi se 1927. zaposlio u filmskom studiju kao pomoćnik. Tridesetih godina se bavio montažom filmova, a 1942. je započeo rediteljsku karijeru. Njegovi prvi filmovi su bili adaptacije pozorišnih komada Noela Kauarda poput ostvarenja „Ova srećna vrsta” iz 1944. i „Kratak susret” iz 1945. Usledili su filmovi snimljeni po romanima Čarlsa Dikensa „Velika očekivanja” (1946) i „Oliver Tvist“ (1948), u kojima je glavne uloge tumačio Linov dugogodišnji saradnik Alek Ginis. Film „Letnje doba” je njegov prvi film u boji, u potpunosti snimljen u Veneciji 1955. U njemu Ketrin Hepbern glumi sredovečnu Amerikanku koja doživljava romansu na odmoru u Italiji.

"Most na reci Kvaj“, sa Vilijamom Holdenom i Alekom Ginisom je film koji je ostvario najveću zaradu na bioskopskim blagajnama u Sjedinjenim Državama 1958. Osvojio je nekoliko nagrada Američke akademije, uključujući nagrade za najbolji film, režiju i glavnu mušku ulogu. Sledeći film „Lorens od Arabije“ je ponovio uspeh prethodnog i dobio nagrade za najboljeg reditelja i film. Linov najkomercijalniji film je „Doktor Živago“ koji se nalazi na osmom mestu po zaradi u SAD. Njegova kasnija ostvarenja „Rajanova kći” iz 1970. i „Put za Indiju” iz 1984. su takođe osvojila po dve nagrade Američke filmske akademije.

Dejvid Lin je 1973. imenovan za Komandanta Reda Britanskog carstva, a 1984. je dobio titulu viteza[3]. Bio je jedan od osnivača Britanske filmske akademije,[4] a 1947. je postao njen prvi predsednik. Godine 1990. mu je uručena nagrada Američkog filmskog instituta za životno delo. Osvojio je tri nagrade Zlatni globus za najbolju režiju. Njegovih 7 filmova se nalazi na listi 100 najboljih britanskih filmova koju je sačinio Britanski filmski institut.[5][6] Mnogi reditelji, poput Stivena Spilberga,[7] Džordža Lukasa, Stenlija Kjubrika,[8] su naveli Lina i njegove filmove kao najveću inspiraciju za svoj rad.

Bio je u braku šest puta, ima jednog sina i dvoje unučadi, a razvodio se pet puta. Njegov poslednji brak je trajao četiri meseca.

Mladost[uredi | uredi izvor]

Lin je rođen u Krojdonu, okrug Sari (sada deo Londona), kao sin Francisa Vilijama le Blonta Lina i Helene rođene Tangje (nećake Ser Ričarda Trevitika Tangjea). Njegovi roditelji bili su kvekeri i pohađao je kvekersku školu Lejton Park u Redingu, okrug Berkšir. Njegov mlađi brat, Edvard Tangje Lin (1911—1974), osnovao je prvi književni klub Inklings, kada je bio student na Oksfordu. Lin je bio nezainteresovan za školu, sanjive prirode i smatran je „neuspešnim” studentom.[9] Napustio je školu kao tinejdžer da bi se pridružio očevoj računovodstvenoj firmi kao pripravnik. Jedan događaj koji je uticao na njegovu karijeru, u većoj meri nego njegovo formalno obrazovanje, bio je poklon od strica, kada je u uzrastu od deset godina, dobio Brauni kameru. „Obično u to vreme niko nije davao dečacima kamere dok ne bi navršili 16 ili 17 godina. Bio je to veliki kompliment za mene i uspeo sam u tome.” Lin je sam umnožavao i razvijao svoje filmove, i to je bio njegov „veliki hobi”.[10] Kad mu je bilo 16 godina, njegov otac je napustio porodicu i pobegao sa drugom ženom. Lin je kasnije sledio sličan put nakon svog prvog braka i deteta.[9]

Period kao filmski montažer[uredi | uredi izvor]

Dosađujući se na poslu, Lin provodi svako veče u bioskopu, i 1927. godine, nakon što ga je tetka savetovala da pronađe posao u kojem bi uživao, odlazi u Gomon studio gde radi mesec dana kao pripravnik bez plate. Počeo je kao konobar, da bi bio unapređen u rukovaoca grupe, i ubrzo dobiva mesto trećeg pomoćnika režisera. Do 1930 radio je kao montažer za filmske novosti, uključujući i Gaumont Pictures i Movietone News. Njegov prelazak na filmove počeo je sa filmom Sloboda mora (1934) i Escape me Never (1935).

Montirao je dva filma Gabriela Paskala zasnovana na pozorišnim predstavama Džordža Bernarda Šoa, Pigmalion (1938) i Major Barbara (1941). Takođe je montirao Pauelov i Presbergerov film 49. paralela (1941) i Jedan od naših aviona nedostaje (1942). Nakon ovog poslednjeg filma, Lin je započeo svoju karijeru režije, pošto je već zaključno sa 1942. godinom montirao više od dvadeset igranih filmova. Antoni Sloman je 1999. napisao: „Dejvid Lin, Robert Vajz, Terens Fišer i Doroti Arzner su dokazali da je soba za filmsku montažu jednostavno najbolji temelj za filmsku režiju.”[11] Dejvid Lin je 1968. godine dobio počasno članstvo u Udruženju britanskih filmskih montažera.

Period kao režiser[uredi | uredi izvor]

Njegovo prvo ostvarenje kao režiser je bio film Borimo se na moru (1942) u saradnji sa Noelom Kovardom, a nakon toga je prilagodio nekoliko Kovardovih pozorišnih predstava u uspešne filmove. Među njima su bili Ova sretna rasa (1944), Veseli duh (1945) i Kratki susret (1945).

Zatim slede proslavljene adaptacije romana Čarlsa Dikinsa Velika očekivanja (1946) i Oliver Tvist (1948). Ova dva Dikensova filma su bili prvi u režiji Lina i u glavnoj ulozi Aleka Ginisa, kojeg je Lin smatrao svojom „amuletom”. Ginisov prikaz Fagina bio je kontroverzan u to vreme. Prva projekcija filma u Berlinu tokom februara 1949. uvredila je preživelu jevrejsku zajednicu i dovela je do nereda. Film je izazvalo proteste i u Njujorku, a nakon privatne projekcije, bio je osuđen od strane Lige protiv klevete i Odbora američkih rabina. „Na naše iznenađenje film je optužen za širenje antisemitizma”, napisao je Lin. „Preterano smo uveličali Fagina, a nadali smo se da će biti zabavni jevrejski negativac.”[12] Uslovi koje je postavila cenzura značili su da se puštanje filma u Sjedinjenim Američkim Državama odlaže do jula 1951, nakon čega je trajanje filma smanjeno za osam minuta.[13]

Sledeći film u režiji Lina je Strastveni prijatelji (1949), film koji je bio netipičan za Lina, ali je obeležio njegovu prvu saradnju sa Klodom Rejnsom, koji se kasnije pojavio u filmu Lorens od Arabije. Njegova treća supruga, glumica An Tod pojavljuje se u filmovima Strastveni prijatelji, Madlen (1950) i Zvučni zid (1952). Poslednji od ovih filmova nastao je po scenariju pisca Terensa Retigana i bio je prvi od ukupno tri Linova filma koje je snimio za London Films u vlasništvu producenta Ser Aleksandra Korde. Zatim sledi Hobsonov Izbor (1954), sa Čarlsom Lotonom u glavnoj ulozi, zasnovan na pozorišnom komadu Harolda Brighausa.

Međunarodna ostvarenja[uredi | uredi izvor]

Film Letnje doba (1955) označio je novi preokret za Lina. Iako je bio delomično finansiran od strane Amerikanaca, ipak je pripao Kordinom London Filmsu. U glavnoj ulozi se pojavljuje Ketrin Hepbern kao američka žena srednjih godina koja doživljava romansu za vreme odmora u Veneciji. Film je bio u potpunosti sniman na lokaciji.

Filmografija[uredi | uredi izvor]

Filmovi koje je
God. Srpski naziv Izvorni naziv
1942. In Which We Serve
1944. This Happy Breed
1945. Blithe Spirit
1945. Kratki susret Brief Encounter
1946. Velika očekivanja Great Expectations
1948. Oliver Tvist Oliver Twist
1949. The Passionate Friends
1950. Madeleine
1952. The Sound Barrier
1954. Hobson's Choice
1955. Letnje doba Summertime
1957. Most na reci Kvaj The Bridge on the River Kwai
1962. Lorens od Arabije Lawrence of Arabia
1965. Doktor Živago Доктор Живаго
1970. Ryan's Daughter
1984. A Passage to India

Референце[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Bergan, Ronald (2006). Film. London: Doring Kindersley. стр. 321. ISBN 978-1-4053-1280-6. 
  2. ^ Roland, Bergan Film 2006 Doring Kindersley ISBN 978-1-4053-1280-6 pp. 321
  3. ^ „Biography”. Internet Archive : Wayback Machine. Arhivirano iz originala 10. 08. 2005. g. Pristupljeno 20. 1. 2019. 
  4. ^ The directors’ top ten directors Arhivirano na sajtu Wayback Machine (29. septembar 2018). Bfi.org.uk
  5. ^ The BFI 100: 1–10. Bfi.org.uk
  6. ^ The BFI 100: 11–20 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. jun 2004). Bfi.org.uk
  7. ^ Indiana Jones' Influences: Inspirations. TheRaider.net.
  8. ^ The Kubrick Site FAQ. Visual-memory.co.uk.
  9. ^ a b „Sandra Cooke: 'I always liked asking about his other women”. Arhivirano iz originala 21. 09. 2010. g. Pristupljeno 27. 03. 2019. 
  10. ^ the Guardian, April 171991
  11. ^ Sloman, Tony (1999). "Obituary: Harold Kress", The Independent
  12. ^ Beyond the Epic: The Life and Films of David Lean, University Press of Kentucky, 2006, pp. 135–36
  13. ^ Phillips, str. 139

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Bergan, Ronald (2006). Film. London: Doring Kindersley. str. 321. ISBN 978-1-4053-1280-6. 
  • Alain Silver and James Ursini, David Lean and his Films, Silman-James, 1992.
  • Kevin Brownlow, David Lean, Faber & Faber, 1997.
  • Silverman, Stephen M., David Lean, Harry N. Abrams, 1989.
  • Santas, Constantine, The Epics Films of David Lean, Scarecrow Press, 2011
  • Turner, Adrian The Making of David Lean's Lawrence of Arabia (Dragon's World, Limpsfield UK, 1994)
  • Turner, Adrian Robert Bolt: Scenes from two lives (Hutchinson, London 1998)
  • Williams, Melanie (2014). David Lean. Manchester University Press. 
  • Morris, L. Robert and Lawrence Raskin, Lawrence of Arabia: the 30th Anniversary Pictorial History, Anchor Books, Doubleday, 1992
  • „Sir David Lean - Obituary”. Daily Telegraph. 17. 4. 1991. Arhivirano iz originala 21. 04. 2014. g. Pristupljeno 22. 6. 2014.  Unsigned obituary of Lean.
  • Lane, Anthony (31. 3. 2008). „Master and Commander: Remembering David Lean”. The New Yorker. Pristupljeno 22. 6. 2014.  Lane's appreciation of Lean on his centennial
  • Silver, Alain (februar 2004). „David Lean”. Senses of Cinema (30). Pristupljeno 22. 6. 2014.  Silver's essay on Lean's career compiled as part of the Senses of Cinema Great Directors series.
  • Thomson, David (9. 5. 2008). „Unhealed wounds”. Pristupljeno 22. 6. 2014.  Thomson's appreciation of Lean on the occasion of his centennial.
  • Constantine Santas, "The Epic Films of David Lean." Scarecrow Press, Lanham, Maryland, 2012. IBSN 978-08108-2.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Dejvid Lin na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Дејвид_Лин&oldid=27559221”