Eli Finci

Dodaj veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Eli Finci
Lični podaci
Datum rođenja(1911-03-28)28. mart 1911.
Mesto rođenjaSarajevo, Austrougarska
Datum smrti27. januar 1980.(1980-01-27) (68 god.)
Mesto smrtiBeograd, SFRJ

Eli Finci (Sarajevo, 28. mart 1911 – Beograd, 27. januar 1980) bio je srpski i jugoslovenski književnik jevrejskog porijekla. Pozorišni i književni kritičar, esejist i prevodilac.[1] Pokretač časopisa Brazda (1936) u Sarajevu; u Beogradu urednik lista Borba (1945) i časopisa Književnost (1948–67), direktor Jugoslovenskog dramskog pozorišta (1947–49; 1966–67) i izdavačke kuće »Nolit« (1953). Napisao vrijedne eseje o književnosti i umjetnosti, a najvažniji mu je dio opusa posvećen pozorištu. Djela: Deni Didro (1946), Dva lika (1949), Više i manje od života (I–V, 1955–77).[2]

Biografija[uredi | uredi izvor]

Rođen 1911. u poznatoj sefardskoj porodici u Sarajevu. Klasičnu gimnaziju učio je u rodnom gradu (1921-1929) gde je pristupio naprednom omladinskom pokretu. Jedan je od osnivača naprednog kulturnog udruženja "Kolegijum artistikum". U periodu od 1928. do 1934. godine sarađivao u "Jevrejskom glasu" u kojem je pisao o jevrejskim piscima u književnosti Bosne i Hercegovine. U tom periodu radio je kao profesionalni novinar u "Večernjoj pošti", "Jugoslovenskom listu" i bio je dopisnik "Pravde" iz Sarajeva. Književne i pozorišne kritike objavljivao u listovima: "Zapisi", "Život i rad", "Literarna štampa", "Pregled", "Književna Krajina", "Snaga", "Jugoslovenska pošta", "Valjci", "Literatura", "Umetnost i kritika","Književna kovačnica", "Naša stvarnost" i drugim. Godine 1935.u Sarajevu je pokrenuo i uređivao napredni časopis "Brazda" (1935/1936) u kojem je svoje ideološke radove često potpisivao pseudonimom Florijan Vid i koji je policija zabranila posle četvrtog broja zbog revolucionarnog sadržaja. Bio je i urednik u izdavačkim preduzećima Gece Kona i "Kosmos" (1934-1941).[3]

Učestvovao je u narodnooslobodilačkom ratu (1941-1945).[4] Kao predratni član Komunističke partije Jugoslavije morao je ljeti 1941. pobjeći iz Sarajeva u Split. U Splitu je radio po zadacima Agitpropa. Predavao je na sastancima partijskih organizacija i po odluci Partije održavao vezu s Dobrosavom Jevđevićem. U proljeće 1942. Finci je uhapšen, pa nakon puštanja iz zatvora u junu iste godine odlazi u partizane. Potom na Dinari i u Livnu radi u Agitpropu PK. Bio je prvi urednik lista "Naš glasnik" koji je izlazio u okviru OK Srednja Dalmacija. U oktobru 1942. dolazi za rukovodioca Agitpropa OK Srednje Dalmacije, a po njegovu rasformiranju u februaru 1943. vraća se u Agitprop PK. U IV. ofanzivi nalazi se u IX. dalmatinskoj diviziji. Sa II. dalmatinskom brigadom, u njezinu političkom odjelu, prelazi Drinu, Sandžak i Crnu Goru. Iz II. dalmatinske odlazi u XXIX. hercegovačku diviziju.[5] U selu Uništu pod Dinarom u avgustu 1942. osnovana je kulturno-prosvjetna grupa štaba IV operativne zone. Rukovodioci su bili Eli Finci i Ante Vesanović. Poslije se ekipi priključio Braslav Borozan, pa Silvije Bombardelli i Mira Janjanin.[6]

Član je ratne redakcije "Oslobođenja" od 1943. godine. Posle rata je najpre bio urednik "Borbe" (1945), pa direktor Državnog izdavačkog zavoda Jugoslavije (1945-1946), direktor "Jugoslovenske knjige" (1946-1948), upravnik Jugoslovenskog dramskog pozorišta (1947-1949), direktor "Nolita" (1953), stalni pozorišni kritičar "Politike" (1952-1965) i ponovo upravnik Jugoslovenskog dramskog pozorišta u Beogradu (1966-1967). Član Udruženja književnika Jugoslavije postao je 1945. Bio je glavni urednik časopisa "Naša književnost" / "Književnost" (1948-1967). Pozorišne i književne kritike objavljivao je u velikom broju časopisa i listova: "Zapisi" (1929-1930), "Život i rad" (1930-1931), "Literaturna štampa" (1930), "Pregled" (1930-1937), "Jugoslovenski list" (1935), "Brazda" (1936, čiji je bio pokretač i urednik), "Naša stvarnost" (1937), "Zadružna zastava" (1939), a posle Drugog svetskog rata: "Borba" (1945-1950), "Naša književnost" (1946), "Književnost" (1948-1960), "Politika" (1953-1975), "Književne novine" (1961), "Delo" (1961), "NIN" (1962, 1968), "Pozorišni život" (1964), "Vjesnik" (1965), "Scena" (1970-1978), "Pozorište" (1971), "Odjek" (1974-1976), "Književna kritika" (1975), "Komunist" (1975)… [3]

Tokom svoje kritičarske aktivnosti, a naročito kad je bio stalni pozorišni recenzent "Politike", Finci je bio najcenjeniji i najčešće osporavani predstavnik naše pozorišne kritike. Pronicljivi opservator zavidne snage, logičan, odgovoran, nedvosmislen i strog u oceni, mnoge pojave u našoj dramskoj literaturi i pozorištu postavio je na pravo mesto. Njegove kritike, u osnovi marksističke, počivale su na osnovnom stavu da se estetika pozorišta ne može izdvojiti iz društvenog života u kojem su i pisci, i reditelji, i glumci, i publika, bez rezerve angažovani. Rediteljima je Finci postavljao visoke zahteve, polazeći od postulata literarnog pozorišta. U osnovi tog stava je njegovo uverenje da reditelj mora da ima osećanje za književnu vrednost i pouzdan ukus. Čak i u "najznačajnijim scenskim bravurama" dužan je da svoju scensku maštu potčini misaonoj i emocionalnoj strukturi dela. Legendarno strog u oceni glumačkih promašaja, Finci je umeo da nađe znalačke reči divljenja za vrhunska glumačka ostvarenja i srdačnu reč dobrodošlice za mlade u čiji je talenat verovao. Od glumaca je zahtevao nalaženje mere između tradicionalne realističke glume i savremenih stilizacija i neophodnu stilsku harmoniju celine – u kojoj bi se svi individualni glumački napori uklapali u zajednički ton predstave. Polaznu tačku u građenju svakog lika video je u traženju autentičnih životnih boja i istinitih ljudskih akcenata ("bez trunke predstavljačkih ambicija") – a kao glavno sredstvo glumca ističe reč, čist, jasan i prirodan govor. Posmatran u celini, Finci je bio kritičar znatne kulture i svestrane obaveštenosti. Marksist, s pristupanjem delu kojem bi često pristajao kvalifikativ "sociološko", on je prolazio kroz sve faze razvoja koje je sam život na našem tlu diktirao. Kad je trebalo, bio je kritičar zadatka – i to su bili njegovi slabiji trenuci. Lucidnog duha, sa smislom za racionalnu, logičnu analizu, on je umeo da bude i emotivan, pokazujući smisao za barokno negovanu poetsku metaforu – i tada je davao puniju meru svoje kritičarske ličnosti. Po samopouzdanju, otvorenosti i "dužini daha" da istraje na nezahvalnom mestu hroničara dnevnog lista – nema mu premca među našim pozorišnim kritičarima posle rata.[3]

Preminuo je 1980. u Beogradu. U njegovu čast jedna ulica u Zemunu i Kragujevcu nazvane su po njemu.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Milisavac, Živan, ur. (1984). Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. str. 197. 
  2. ^ „Finci, Eli”. Hrvatska enciklopedija. Pristupljeno 21. 2. 2020. 
  3. ^ a b v M., P. „Finci Eli”. Enciklopedija Srpskog narodnog pozorišta. Pristupljeno 21. 2. 2020. 
  4. ^ „Vremeplov (28. mart 2011)”. RTS. 28. 3. 2011. Pristupljeno 21. 2. 2020. 
  5. ^ Gizdić, Drago (1959). Dalmacija 1942. Zagreb: IZDAVAČKO ODJELJENJE GLAVNOG ODBORA SAVEZA BORACA HRVATSKE. str. 625. 
  6. ^ Bombardelli, Silvije (1981). „Prilozi izučavanju muzike u NOB”. Mogućnosti. 8/10: 925. 


Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ели_Финци&oldid=27344081”