Zvečan
| Zvečan | |
|---|---|
 Zvečan | |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Srbija |
| Autonomna pokrajina | Kosovo i Metohija |
| Upravni okrug | Kosovskomitrovački |
| Opština | Zvečan |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — 2011. | 1.297 |
| — gustina | 12,47 st./km2 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 42° 54′ 27″ S; 20° 50′ 25″ I / 42.9075° S; 20.8403° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 545 m |
| Površina | 104 km2 |
.svg)  Zvečan Zvečan na karti Srbije | |
| Poštanski broj | 38227 |
| Pozivni broj | +383 (0)28 |
| Registarska oznaka | KM |
| Veb-sajt | |
| www | |
Zvečan je gradsko naselje i sedište istoimene opštine u Srbiji, koje se nalazi u severnom delu Kosova i Metohije i pripada Kosovskomitrovački upravnom okrugu. Prema proceni iz 2011. godine bilo je 1.297 stanovnika.[1][a]
Atar naselja se nalazi na teritoriji katastarske opštine Zvečan površine 186 ha, po opštinskim podacima 112 ha. Naziv je dobio po staroj utvrdi čiji se ostaci danas uzdižu nedaleko od grada, a za koju se smatra da je jedna od najstarijih tvrđava na ovim prostorima.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Zvečan je bio srednjovekovni grad, sada u ruševinama, na ušću reke Sitnice u Ibar, ali se pretpostavlja da se na tom mestu nalazilo naselje još u praistoriji. Sazidan je na istoimenom kupastom brdu na ulazu u Ibarsku klisuru i dominira dolinom u kojoj su se ukrštali važni karavanski putevi. Sedište nekadašnje Zvečanske župe bila je drevna tvrđava Zvečan. Naselje Zvečan je još u toku 12. veka imalo karakter gradskog naselja poznatog na Balkanu.
Prvi put se pominje u vezi s pograničnim borbama između Raške, kojom je vladao župan Vukan, i Vizantije na Kosovom polju između 1091. i 1094. Postoje zapisi da je Stefan Nemanja, posle pobede nad Vizantincima 1170. kod Pantine, naredio da se molitva za uspešni ishod bitke održi u crkvi Svetog Đorđa u Zvečanu. Tokom vladavine Nemanjića u Zvečanu se nalazio jedan od kraljevskih dvorova. U njemu je 1323. godine sahranjen Konstantin Nemanjić, 1331. godine je u njegovim tamnicama preminuo i njegov brat Stefan Dečanski. Stefan Dušan je 1337. godine upravu poverio mlađem sinu vlastelinke Danice, dok je njegov sin Uroš grad dodelio čelniku Musi, zetu kneza Lazara. Knez Vojislav Vojinović (oko 1355—1363) je 1363. godine zamenio Brvenik na Ibru sa čelnikom Musom i grad se od tog doba nalazi u njegovom posedu odnosno njegovog naslednika velikog župana Nikole Altomanovića (1366—1373). Posle Nikolinog sloma 1373. godine, grad ulazi u sastav države Vuka Brankovića.
Turci osvajaju Zvečan krajem 14. veka i njemu sa prekidom drže jake vojne postave sve do 18. veka, kada definitivno napuštaju tvrđavu i ona je od tada prepuštena zubu vremena.
Razvoj naselja Zvečan na mestu na kom se danas nalazi počinje sa razvojem RMHK „Trepča“. U prostornom smislu, današnje naselje Zvečan se širi u skoro svim pravcima spajajući se sa Mitrovicom i obližnjim naseljima Donje Korilje i Veliko Rudare.
U periodu od 1926. do 1941. godine uporedo sa razvojem RMHK „Trepča“ počelo se sa izgradnjom naselja Zvečan izgradnjom engleske kolonije, teniskog igrališta i objekata za stanovanje stručnjaka koji su došli da rade u Kombinatu. Povećanjem broja stanovnika izgrađena je 1933. godine školska zgrada. Izgrađeni su posle Drugog svetskog rata 1953. godine Radnički dom sa plesnom, bioskopskom salom i kuglanom. Kasnije su izgrađeni hotel, ambulanta sa stacionarom, zgrada pošte, zgrada osnovne škole 1961. godine, zgrada škole učenika u privredi, olimpijski bazen 1968. godine. Posle 1970. godine kada je naselje bilo u sastavu opštine Kosovska Mitrovica malo je izgrađenih objekata. Do osnivanja opštine Zvečan 1990. godine, Zvečan je bio u sastavu opštine Kosovska Mitrovica. U novije vreme izgrađena je nova zgrada Doma zdravlja, nova stambena zgrada sa 24 stana, crkva Svetog Đorđa, zgrada novog dečjeg obdaništa, zgrada Centra za Socijalni rada, rekonstruisana je zgrada stare škole za Višu tehničku školu i započeta izgradnja više stambenih zgrada. U samom naselju Zvečan je: Predškolska ustanova „Lane“, Osnovna škola „Vuk Karadžić“, Srednja škola, Viša tehnička škola Zvečan, izmeštena Viša tehnička škola iz Uroševca, Fakultet umetnosti.
Demografija[uredi | uredi izvor]
Prema popisu iz 1981. godine mesto je bilo većinski naseljeno Srbima. Nakon rata 1999. godine Srbi nisu napuštali Zvečan.
Broj stanovnika na popisima:
 |
| ||||||||||||||||||||||||
Geografija[uredi | uredi izvor]
Lokacija[uredi | uredi izvor]
| Novi Pazar (48 km) | Leposavić (29 km), Raška (60 km), Kraljevo (140 km), Beograd (300 km) | |
| Zubin Potok (22 km) | 
|
Podujevo (47 km) |
| Istok (51 km), Peć (72 km) | Srbica (26 km), Prizren (107 km) | Kosovska Mitrovica (3 km), Vučitrn (16 km), Priština (45 km), Gračanica (49 km) |
Tvrđava Zvečan[uredi | uredi izvor]
Osnova tvrđave prilagođena je konfiguraciji terena i ima nepravilan, izduženi oblik. Sastojala se iz tri dela. Gornji grad se nalazio na samom vrhu brda. Niži pojas se sastojao od bedema ojačanih kulama, a obimni zid je obuhvatao južne padine i podnožje brda. Gornji grad, okružen sa pet kula, čuva ostatke glavne — donžon kule osmougaone osnove, crkve Sv. Đorđa (koju je podigao Stefan Nemanja) i cisterni. Crkva je imala osnovu u obliku sažetog upisanog krsta, manju oltarsku apsidu, kube nad središnjim delom i bila je živopisana. Unutar Donjeg grada postoji nekoliko građevina čija namena nije precizno utvrđena, a na zapadnom kraju nalazio se glavni ulaz u grad.
Osnovna namena grada bila je kontrola Bosanskog, Ibarskog i Metohijskog puta koji su se tu ukrštali, dok je kasnije služio i kao zaštita za rudnik u Trepči.
Putopisac Ami Bue, koji je posetio Zvečan 1840. godine našao je ostatke crkve, dok je Giljferding 1859. godine u gradu video ...ostatke dvorca na dva sprata ozidanog opekom...
Pored toga u severnom delu grada je pronađen podzemni lagum koji se spuštao do izvora u podnožju brda na kome je Zvečan podignut, a pronađeni su ostaci još jednog potencijalnog izlaza iz podzemnih laguma.
Kultura i nauka[uredi | uredi izvor]
U Zvečanu se nalazi Visoka tehnička škola strukovnih studija, a od 2001. godine i Fakultet umetnosti Univerziteta u Prištini. Često se održavaju koncerti i izložbe profesora i studenata Fakulteta umetnosti i predstave Narodnog pozorišta izmeštenog iz Prištine, kao i gostovanja uglednih umetnika iz zemlje i inostranstva. U Zvečanu postoji muzej.
U Zvečanu se održava godišnji međunarodni festival „Nort Siti džez i bluz festival“ (North City Jazz & Blues Festival), na kome su gostovali mnogi eminentni muzičari iz Srbije i sveta[4][5][6][7][8][9][10], kao i međunarodna likovna kolonija „Sokolica”[11][12] i festival dečje pesme „Cvrkuti sa Ibra“.[13] Godine 2007. Nevena Božović, pobednica festivala „Cvrkuti sa Ibra“ predstavljala je Srbiju na izboru za Dečiju pesmu Evrovizije, održanom u Holandiji, gde je zauzela treće mesto. [14]
Saobraćaj[uredi | uredi izvor]
Ulice u samom naselju Zvečan nisu u najboljem stanju, jer je njihovo održavanje minimalno. Utvrđeno je da oko 30% ulica u gradu nije asfaltirano.[15]
Poznate ličnosti[uredi | uredi izvor]
- Bogdan Radenković, jedan od osnivača tajnog društva ,,Ujedinjenje ili smrt" i koordinator srpskog pokreta u Makedoniji i Staroj Srbiji
- Isa Boljetinac, kačak i jedan od vođa Albanskog ustanka
- Milica Jeftimijević Lilić, srpska književnica, urednica i kritičar
- Zoran Krivokapić, srpski hirurg i univerzitetski profesor
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Železnička stanica u Zvečanu -
Topionica olova u Zvečanu sa 306 m visokim dimnjakom -
Pogled na Zvečan sa tvrđave -
Reka Ibar na toku kroz Zvečan. -
Panorama Zvečana viđena sa puta ka istoimenoj tvrđavi. -
Panorama Zvečana viđena sa puta ka istoimenoj tvrđavi. -
Panorama Zvečana viđena sa puta ka istoimenoj tvrđavi. -
Panorama Zvečana viđena sa staze ka istoimenoj tvrđavi. -
Panorama Zvečana viđena sa istoimene trvđave. -
Panorama Zvečana viđena sa istoimene trvđave. -
Crkva u izgradnji posvećena Svetom kralju Stefanu Dečanskom u naselju Sunčana dolina. -
Panorama Sunčane doline, naselja u izgradnji. -
Brdo sa krstom, iznad crkve Svetog Velikomučenika Dimitrija. -
Crkva Svetog Velikomučenika Dimitrija.
.jpg)
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Popis iz 2011. na Kosovu i Metohiji su sproveli organi samoproglašene Republike Kosovo. Ovaj popis je bio bojkotovan od strane velikog broja Srba, tako da je realan broj Srba na Kosmetu znatno veći od onog iskazanog u zvaničnim rezultatima ovog popisa.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Uporedni pregled broja stanovnika na Kosovu i Metohiji 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991 i 2011. godine pop-stat.mashke.org
- ^ Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981. godine pod2.stat.gov.rs
- ^ Savezni zavod za statistiku i evidenciju FNRJ i SFRJ: Popis stanovništva 1948, 1953, 1961, 1971, 1981. i 1991. godine.
- ^ „Vreme br. 853”. Arhivirano iz originala 20. 8. 2017. g. Pristupljeno 29. 8. 2018.
- ^ Kosovska Mitrovica Live
- ^ Glas javnosti, 13. jun 2005.
- ^ „Asocijacija medija, maj 2007.”. Arhivirano iz originala 10. 10. 2008. g. Pristupljeno 29. 8. 2018.
- ^ „Telekom”. 16. 5. 2007. Arhivirano iz originala 28. 9. 2007. g. Pristupljeno 22. 8. 2007.
- ^ Trident
- ^ Glas javnosti, 5 jun 2003.
- ^ „Vesti.rs, 23. avgust 2008”. Vesti.rs. Pristupljeno 19. 9. 2011.
- ^ „Krstarica”. Pristupljeno 29. 8. 2009.[mrtva veza]
- ^ Dečiji festival „Cvrkuti sa Ibra“: Najbolje u mini i tini kategoriji Milica Miljković i Mina Jakšić Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. mart 2018) kosmitrovica.rs
- ^ Dečija pesma Evrovizije: Nevena Božović treća mondo.rs
- ^ Opština Zvečan: Opšti podaci Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. mart 2014), Pristupljeno 25. 1. 2013.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Samardžić, Radovan (1983). Istorija srpskog naroda (knj. 6, sv. 1): Od Berlinskog kongresa do Ujedinjenja 1878-1918. Srpska književna zadruga.
- Ćirković, Sima (1995). Srbi u srednjem veku. Beograd: Idea.
- Ćirković, Sima (2004). Srbi među evropskim narodima. Beograd: Equilibrium.
- Jagodić, Miloš (2009). Srpsko-albanski odnosi u Kosovskom vilajetu (1878—1912). Beograd: Zavod za udžbenike.
- Jagodić, Miloš (2010). Uređenje oslobođenih oblasti Srbije 1912—1914: Pravni okvir. Beograd: Istorijski institut.
- Jagodić, Miloš (2013). Novi krajevi Srbije (1912—1915). Beograd: Filozofski fakultet.
- Janjić, Dragana (2014). „Razlozi ustanovljenja Zvečanske episkopije (The Causes for the Foundation of the Diocese of Zvečan)” (PDF). Zbornik radova Filozofskog fakulteta u Prištini (knj. 44, sv. 2): 147—162.
- Šabanović, Hazim (1959). Bosanski pašaluk: Postanak i upravna podjela. Sarajevo: Naučno društvo Bosne i Hercegovine.
