Ivan Ribar

Ukoliko ste tražili naselje u Novom Beogradu, pogledajte članak Dr Ivan Ribar (naselje).

Ukoliko ste tražili njegovog starijeg sina, pogledajte članak Ivo Lola Ribar.

ivan ribar
Ivan Ribar, 1945. godine
Lični podaci
Datum rođenja	(1881-01-21)21. januar 1881.
Mesto rođenja	Vukmanić, kod Karlovca, Austrougarska
Datum smrti	2. februar 1968.(1968-02-02) (87 god.)
Mesto smrti	Zagreb, SR Hrvatska, SFR Jugoslavija
Profesija	pravnik
Porodica
Supružnik	Antonija Ribar (1915—1944) Cata Dujšin-Ribar (1952—1968)
Deca	Ivo Lola i Jurica Ribar
Delovanje
Član KPJ od	novembra 1942.
Učešće u ratovima	Prvi svetski rat Aprilski rat Narodnooslobodilačka borba
Služba	Austrougarska vojska (1914—1915) Jugoslovenska vojska (1941) NOV i PO Jugoslavije (1942—1945)
Čin	poručnik AV u rezervi kapetan JV u rezervi general-major JNA u rezervi
U toku NOB	predsednik AVNOJ-a
Predsednik Ustavotvorne skupštine Kraljevine SHS
Period	23. decembar 1920 — 20. oktobar 1922.
Prethodnik	niko
Naslednik	Edo Lukinić
Predsednik Izvršnog odbora AVNOJ-a
Period	27. novembar 1942 — 29. novembar 1943.
Predsednik AVNOJ-a
Period	29. novembar 1943 — 10. avgust 1945.
Predsednik Privremene narodne skupštine
Period	10. avgust 1945 — 1. decembar 1945.
Predsednik Predsedništva Ustavotvorne skupštine FNRJ
Period	1. decembar 1945 — 31. januar 1946.
Odlikovanja

Ivan Ribar (Vukmanić, kod Karlovca, 21. januar 1881 — Zagreb, 2. februar 1968) bio je doktor prava, hrvatski i jugoslovenski političar iz vremena Austrougarske, Kraljevine SHS i FNR Jugoslavije, učesnik Prvog svetskog rata i Narodnooslobodilačke borbe i junak socijalističkog rada.

Pravo je studirao u Beču, Pragu i Zagrebu. Tokom studija politički se angažovao među hrvatskom nacionalnom omladinom. Nakon diplomiranja, bio je jedan od osnivača Hrvatske napredne demokratske stranke (HNDS), koja je bila deo Hrvatsko-srpske koalicije. Od 1907. živeo je u Đakovu, gde je radio kao advokat i politički delovao. U Zagrebu je 1909. je doktorirao pravo, a 1913. je izabran za zastupnika u Hrvatskom saboru. Bio je delegat u Parlamentu Kraljevine Ugarske u Budimpešti. Borio se protiv germanofilske politike i zalagao se za jedinstvo Hrvata i Srba, kao i stvaranje jugoslovenske države.

Za vreme Prvog svetskog rata, mobilisan je u Austrougarsku vojsku. Najpre se nalazio u istočnoj Bosni, a potom u Galiciji na ruskom frontu. Od 1915. ponovo je učestvovao u radu Hrvatskog sabora, a oktobra 1918. u stvaranju Narodnog veća Slovenaca, Hrvata i Srba. Marta 1919. izabran je za potpredsednika Privremenog narodnog predstavništva Kraljevine SHS. Iste godine pristupio je Jugoslovenskoj demokratskoj stranci (JDS). Nakon prvih izbora, od decembra 1920. do oktobra 1922. bio je predsednik Ustavotvorne skupštine.

Prilikom rascepa u Demokratskoj stranci, podržao je Ljubu Davidovića i njegovu politiku novog „narodnog sporazuma”, a nakon uvođenja Šestojanuarske diktature, 1929. godine, nalazio se u opoziciji. Aktivno se bavio advokaturom i pred sudom branio mnoge poznate komuniste. Bio je društveno aktivan i učestvovao u radu Sokolskog društva. Od 1935. zalagao se za politiku narodnog fronta i vršio političku agitaciju, zbog čega je 1938. isključen iz stranke. Potom je formirao sopstvenu grupu Demokratsku levicu, koja je sarađivala sa levim zemljoradnicima, republikancima i drugim opozicionim strankama i grupama, među kojima i ilegalnom Komunističkom partijom Jugoslavije (KPJ), s obzirom da mu je stariji sin Ivo Lola bio komunista i sekretar Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ). Od 1939. bio je predsednik Društva prijatelja SSSR.

Nakon okupacije Jugoslavije, 1941. ilegalno je boravio u Beogradu do leta 1942. kada se prebacio u Zagreb, odakle je u jesen iste godine otišao u Bosnu, gde je stupio u partizane. Novembra 1942. na Prvom zasedanju Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ) izabran je za predsednika njegovog Izvršnog odbora. Tokom 1943. učestvovao je u borbama na Neretvi i Sutjesci. Novembra 1943. na Drugom zasedanju AVNOJ-a izabran je za njegovog predsednika. Avgusta 1945. postao je predsednik Predsedništva Privremene narodne skupštine. Od januara 1946. do januara 1953. bio je predsednik Prezidijuma Narodne skupštine FNRJ (šef države). Bio je član Predsedništva Socijalističkog saveza radnog naroda Jugoslavije (SSRNJ). Objavio je četiri knjige Zapisa i tri memoarske knjige.

Godine 1961. povukao se iz aktivne politike. Preminuo je 2. februara 1968. godine u vojnoj bolnici u Zagrebu. Sahranjen je na Mirogoju. Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i drugih odlikovanja, među kojima su dva Ordena jugoslovenske zastave sa lentom. Ordenom junaka socijalističkog rada odlikovan je 1961. godine.

U toku Narodnooslobodilačko rata (NOR), u jesen 1943, u razmaku od mesec dana, poginula su mu oba sina — Ivo Lola (1916—1943) i Jurica (1918—1943), a naredne godine i prva supruga Tonica (1882—1944).

Biografija

Rođen je u 21. januara 1881. u selu Vukmaniću, kod Karlovca. Njegov otac Andrija (1853—1940) bio je iz obližnjeg sela Ribari, gde je odrastao u velikoj porodičnoj zadruzi, čiji je starešina bio njegov otac Josip. Posle završene osnovne i srednje škole, pohađao je Učiteljsku školu (preparandiju) u Petrinji, a nakon njenog završetka službovao je u Vukmaniću. Ovde se oženio Emilijom Pintar (1855—1922), zvanom Milka, ćerkom Ivana Pintara, učitelja i upravitelja srednje realke u Rekovcu. U braku su izrodili četvoro dece — Andriju (1879—1951), Ivana, Maricu (1882—1952) i Milana (1894—1984). Osnovnu školu Ivan Ribar je pohađao u rodnom mestu, gde mu je učitelj bio njegov otac. Pored hrvatske, ovu školu pohađala su i deca iz obližnjih srpskih sela, koja su pripadala tadašnjoj opštini Vukmanić. Kako je bio projugoslovenski orijentisan, njegov otac je svoju decu, kao i učenike, učio da su Hrvati i Srbi, dva bratska naroda.

Nakon završene osnovne škole, Ivan i njegov stariji brat, pohađali su gimnaziju u Karlovcu. Kako otac nije imao sredstava da školuje svu decu, oni su tokom školovanja u Karlovcu morali sami zarađivati za život. Radili su razne fizičke poslove i davali dodatne časove slabijim učenicima, iz bogatijih kuća. Kao učenik gimnazije, aktivno se bavio pisanjem — pesama, novela, priči i pripovetki, a interesovao se i za strane jezike. Pored pisanja, aktivno se bavio sportom i gimnastikom. Kako je dobro znao nemački jezik, preplatio se na Reklamnu biblioteku i preko nje čitao značajna dela svetske književnosti. Sa drugim učenicima, učestvovao je u osnivanju literarne i muzičke sekcije, a predavači na ovim sekcijama bili su Svetozar Pribićević, Stjepan Radić, Silvije Strahimir Kranjčević i dr.

Studije i početak političke aktivnosti

U višim razredima gimnazije, učio je stenografiju, pa se nakon mature 1899. i položenog državnog ispita iz stenografije i zaposlio kao stenograf pri Hrvatskom saboru u Zagrebu i Dalmatinskom saboru u Zadru. Rad u ovim saborima omogućio mu je da upozna najistaknutije političke ličnosti toga doba, ali i finansijsku podršku da iste godine upiše pravo na Univerzitetu u Beču, gde se priključio grupi nacionalno opredeljenih hrvatskih studenata. Iz Beča je prešao na Univerzitet u Pragu, gde je slušao predavanja profesora Tomaša Masarika, kasnijeg prvog predsednika Čehoslovačke. Masarik, koji je predavao sociologiju, ostavio je na njega veliki uticaj, pa je odlazio da sluša njegova predavanja o realističnoj narodnoj politici i izvan fakulteta. Iz Praga se vratio u Zagreb, gde je nastavio studije, ali i počeo sa političkom aktivnošću. Bio je jedan od agitatora realne narodne politike uperene protiv bana Kuena Hedervarija, koji je od 1883. upravljao Kraljevinom Hrvatskom i Slavonijom i sprovodio prougarsku politiku. Maja 1903. učestvovao je u Zagrebu na masovnim demonstracijama protiv bana, nakon kojih je Hedervari premešten na funkciju premijera Kraljevine Ugarske. Pripadao je hrvatskoj naprednoj omladini i aktivno učestvovao u svim akcijama protiv „mađarona”, ali i „frankovaca”, odnosno članova Čiste stranke prava (ČSP), koju je predvodio Josip Frank i koja se borila protiv ujedinjenja južnoslovenskih naroda. Jedan je od osnivača Hrvatske napredne demokratske stranke (HNDS), koja je nastala juna 1906. ujedinjenjem Hrvatske napredne stranke (HNS) iz Zagreba i Demokratske stranke (DS) iz Splita. Ova stranka bila je deo Hrvatsko-srpske koalicije, stvorene decembra 1905, koja se borila za narodno jedinstvo Hrvata i Srba i protiv vladajuće germanofilske politike.

Nakon diplomiranja na Pravnom fakultetu u Zagrebu, 1904. otišao je na odsluženje jednogodišnjeg vojnog roka u Austrougarsku vojsku. Služio je najpre u Beču, a potom u Rijeci. Po povratku iz vojske 1906, kao član Hrvatsko-srpske koalicije, javno je istupao pred seljacima na političkim zborovima na Kordunu i pozivao ih da glasaju za kandidate ove koalicije na izborima za Sabor. Iz političkih razloga, odbio je činovničku službu u državnom aparatu Austrougarske i otišao u advokate. Nakon završenog pripravničkog staža, postao je samostalni advokat, a po nalogu Hrvatske demokratske napredne stranke, preselio se 1907. u Slavoniju. U Đakovu, sedištu Đakovačko-sremske biskupije, tada je naglo narastao klerikalizam pa je rukovodstvo stranke tamo uputilo Ribara kako bi radio na organizovanju i širenju stranke. Uprkos određenim političkim smetnjama, ubrzo je kao advokat postao popularan u Đakovu i okolini. Pored politike i advokature, bio je aktivan i na prosvetno-kulturnom polju, ali i kao sportista u Sokolu, a kasnije i starešina Sokolskog društva. Jedan od osnivača i prvi predsednik prvog fudbalskog kluba u Đakovu. Takođe, bavio se i novinarstvom i bio glavni urednik Đakovačkih hrvatskih pučkih novina. Pravo je doktorirao je 1909. u Zagrebu.

Politička aktivnost do 1918.

Njegova politička aktivnost u Đakovu bila je veoma živa, posebno od 1910. kada je u ovde došao novi biskup Ivan Krapac, pristalica prougarske politike, koji je podržavao režim bana Nikole Tomašića i aktivno sarađivao sa političarem Lovorom Radičevićem, otvorenim zastupnikom „mađaronske” politike. U Đakovačkim pučkim novinama oštro je napadao Krapca i Radičevića kao eksponente Tomašićevog režima, zbog čega je u listu đakovačkog kapitola nazivan „bezvercem”, „bezbožnikom”, „otpadnikom od crkve” i dr. Uprkos optužbama od crkve, njegov ugled kod naroda je rastao, a njegovi zborovi bili su dobro posećeni. Sa drugim prvacima Hrvatsko-srpske koalicije, tokom 1912. aktivno je učestvovao u borbi protiv reakcionarnog režima bana i kraljevskog komesara Slavka Cuvaja, koji je odmah po dolasku na dužnost raspustio Hrvatski sabor i zaveo apsolutizam. Posle dva neuspešna atentata, Cuvaj je krajem 1912. povučen iz Zagreba, a nova činovnička vlada raspisala je izbore za Hrvatski sabor. Kako bi prilikom izbora za narodnog zastupnika pobedile vladinog kandidata, opozicione stranke u Đakovu su isticale zajedničkog kandidata. Na izborima decembra 1911, opozicioni kandidat bio je Anton Švarcmajer, ali nije uspeo da pobedi vladinog kandidata Lovru Radičevića. Prilikom priprema za nove izbore 1913. Hrvatsko-srpska koalicija je u đakovačkom kotaru za svog kandidata predložila Ivana Ribara, a njegovu kandidaturu podržali su i lokalni odbori Socijaldemokratske stranke Hrvatske i Slavonije (SDSHiS) i Stranke prava (SP). Grupa konzervativaca bila je nezadovoljna izborom zajedničkog kandidata, pa je Švarcmajer otputovao u Zagreb i od barona Vladimira Nikolića Podrinskog dobio podršku da bude zajednički kandidat udruženih opozicionih stranaka u đakovačkom srezu. Imajući podršku naroda, ali i određenih političkih krugova, posebno socijaldemokrata, Ribar se tada, uprkos protivljenju rukovodstva Hrvatsko-srpske koalicije, kandidovao kao nezavisni kandidat. Na izborima, održanim decembra 1913, osvojio je najviše glasova i pobedio i vladinog i opozicionog kandidata.

Kuća u Đakovu u kojoj je 1910—1923. stanovao Ivan Ribar sa porodicom

Nakon izbora za narodnog zastupnika, rukovodstvo Hrvatsko-srpske koalicije prihvatilo ga je kao svog zastupnika, pa je na prvoj sednici sabora 20. decembra 1913. izabran za prvog sekretara predsednika Hrvatskog sabora Bogdana Medakovića. U Saboru je pored funkcije zastupnika i sekretara predsednika, obavljao i dužnosti privremenog saborskog beležnika, člana Odbora za peticije i pritužbe, kao i člana deputacije za obnovu finansijske nagodbe. Sa predsednikom i potpredsednikom Hrvatskog zemaljskog sabora nalazio se početkom 1914. u audijenciji kod cara Franje Josifa. Kao jedan od najmlađih zastupnika, ali i zastupnik koji je nezavisno izabran, nije se u potpunosti saglašavao sa politikom Hrvatsko-srpske koalicije, već je u određenoj dozi zadržao sopstveni politički stav, pa je jedini od zastupnika stao u odbranu progonjene socijalističke štampe prilikom donošenja Zakona o štampi. Kao saborski zastupnik, bio je jedan od delegata koji su Hrvatski zemaljski sabor zastupali u zajedničkom parlamentu Kraljevine Ugarske u Budimpešti, gde je sve do 1918. zastupao političku liniju Hrvatsko-srpske koalicije i jedinstva hrvatskog i srpskog naroda.

Jula 1914, mesec dana nakon atentata na nadvojvodu Franca Ferdinanda u Sarajevu, Austrougarska je objavila rat Kraljevini Srbiji, čim je otpočeo Prvi svetski rat. Odmah potom, zatvoren je Hrvatski sabor, a Ribar je kao rezervni oficir (poručnik) mobilisan u Austrougarsku vojsku. Nalazio se u 78. pukovniji 13. pešačke brigade, koja je bila u sastavu 7. pešadijske divizije iz Osijeka, a formacijski u sastavu 13. hrvatsko-slavonskog korpusa iz Zagreba, odnosno Šeste austrougarske armije, pod komandom Oskara Poćoreka. Na početku rata nalazio se u Mrzoviću, kod Đakova, odakle je 78. pukovnija prebačena u istočnu Bosnu. Tokom napada austrougarskih snaga na Srbiju, raspoređen je u komandi mesta u Kalesiji, kod Zvornika. Ova komanda vodila je kontrolu o vojnim formacijama koje su odlazile na front i konvojima ranjenika evakuisanih u pozadinu, koji su prolazili putem od Brčkog ka Zvorniku i vršila kontrolu lokalnog stanovništva i okoline. Nakon propasti prve austrougarske ofanzive na Srbiju, krajem avgusta 1914, 78. pukovnija se povukla u Srem, a Ribar je tada boravio u Moroviću. Posle neuspeha druge austrougarska ofanziva na Srbiju, u jesen 1914, kao pristalica „ujedinjenja južnoslovenskih naroda i prijatelj Srbije”, kako je okarakterisan od više komande, prebačen je u jedan nemački puk i upućen na Ruski front u severnoj Galiciji. Nedugo potom, februara 1915, njegovi saborci iz 78. pukovnije, sa drugim jedinicama iz 13. hrvatsko-slavonskog korpusa, priključeni su Drugoj austrougarskoj armiji i upućeni u Galiciju, gde su vođene teške borbe sa Ruskom armijom.

Austrougarske vlasti su početkom 1915. odlučile da ponovo otvore Hrvatski sabor, pa je kao zastupnik pozvan da se sa vrati sa fronta. Iz Lavova je preko Budimpešte i Beča stigao u Zagreb, gde je 1. juna 1915. prisustvovao prvom zasedanju sabora nakon duže pauze. U toku velikih bitaka Prvog svetskog rata, sa drugim saborskim zastupnicima potpisao je poziv upućen svim članovima Sokolskog društva da budu inicijatori i borci za ujedinjenje jugoslovenskih naroda. Još u Đakovu, bio je aktivan u društvu „Hrvatski sokol”, koje je osnovano 1906. godine. Sa apotekarom Lujom Šimatom, izabran je 1908. u rukovodstvo Sokolskog društva (Šimat je bio predsednik, a Ribar sekretar). Nakon Šimatove smrti, 1912. njegova supruga Antonija napustila je Đakovo i sa troje male dece prešla u Zagreb, gde se avgusta 1915. udala za Ivana Ribara. Marta 1916. rodio im se prvi sin, koji je na krštenju dobio ime Ivan, ali je ostao upamćen po svojim nadimcima Ivo i Lola.

Nakon što je 1917. definitivno demobilisan iz vojske, sa porodicom se vratio u Đakovo, gde je obnovio advokatsku kancelariju, koju su tokom rata demolirali „frankovci” i „klerikalci” (preteče ustaša). Ovde se marta 1918. radio njegov mlađi sin Đurica, koji je ostao upamćen po nadimku Jurica. Oktobra 1918, sa drugim prvacima Hrvatsko-srpske koalicije, učestvovao je u stvaranju Narodnog veća Slovenaca, Hrvata i Srba i bio izabran za člana njegovog Centralnog odbora. Narodno veće je 19. oktobra odbacilo manifest cara Karla I o organizaciji monarhije kao savezne trijalističke monarhije i 29. oktobra 1918. prekinulo sve odnose sa Austrougarskom, dok je Hrvatski sabor poništio odnose Kraljevine Hrvatske i Slavonije i Kraljevine Dalmacije sa Kraljevinom Ugarskom i Austrougarskom, čime je nevažećom proglašena Hrvatsko-ugarska nagodba iz 1868. godine. U trenutku opšteg rasula Austrougarske, od pripadnika Hrvatskog domobranstva i bivših austrougarskih vojnika, kao i pripadnika raznih udruženja (najviše Hrvatskog sokola) formirane su tzv. „narodne straže”, čiji je zadatak bio da suzbiju pljačku i anarhiju „zelenokadrovaca” i civila. Kao jedan od uglednijih građana Đakova, Ribar je bio komandant Narodne straže u ovom gradu.

Na čelu Narodne skupštine

Ivan Ribar kao predsednik Ustavotvorne skupštine Kraljevine SHS

Nakon proglašenja Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca, 1. decembra i formiranja prve Vlade, 20. decembra 1918. sazvano je februara 1919. Privremeno narodno predstavništvo Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca, čiji je zadatak bio da kroz zakonodavni rad postavi pravne osnove prve jugoslovenske države i izvrši pripreme za izbor Ustavotvorne skupštine. Na prvoj sednici Privremenog narodnog predstavništva 1. marta 1919. izvršen je izbor njegovog rukovodstva — za predsednika je izabran Dragoljub Draža Pavlović, a za potpredsednike Franc Janković i Ivan Ribar. Kada je aprila 1920. Pavlović umro, Ribar ga je kao prvi potpredsednik zamenjivao sve do septembra 1920. kada je za predsednika izabran Stanojlo Vukčević. Pod njegovim predsednikovanjem donet je Zakon o izboru narodnih poslanika za Ustavotvornu skupštinu.

Sa drugim prvacima Hrvatsko-srpske koalicije učestvovao je početkom 1919. u stvaranju Jugoslovenske demokratske stranke (JDS), u koju su pored stranaka iz Hrvatsko-srpske koalicije ušle — Samostalna radikalna stranka (SRS) i Narodna napredna stranka (NNS). Bio je član Glavnog odbora, a kasnije i potpredsednik, Jugoslovenske demokratske stranke i njen kandidat za narodnog poslanika u osiječkom izbornom okrugu na izborima za Ustavotvornu skupštinu, novembra 1920. godine. Na prvom zasedanju Ustavotvorne skupštine Kraljevine SHS, 23. decembra 1920. izabran je za prvog predsednika Skupštine, dok su za potpredsednike izabrani Miloš Ćosić, Halid beg Hrasnica i Slavko Miletić. Nakon usvajanja Ustava Kraljevine SHS, 28. juna 1921. Ustavotvorna skupština je pretvorena u vanredni saziv Narodne skupštine Kraljevine SHS, koji je funkcionisao do 20. oktobra 1922. kada je vanredni saziv pretvoren u drugi redovni saziv. Prilikom konstituisanja nove skupštine, umesto Ribara za predsednika Narodne skupštine izabran je Edo Lukinić.

U vreme dok se nalazio na čelu Privremenog narodnog predstavništva i Ustavotvorne skupštine, mladu Kraljevinu potresali su brojni politički problemi — Hrvatska pučka seljačka stranka (HPSS) predvođena Stjepanom Radićem protivila se ujedinjenju i zahtevala hrvatsku autonomiju u okviru nove države; u graničnim oblastima sa Italijom, Mađarskom i Albanijom izbijali su sukobi zbog uspostavljanja novih granica; Komunistička partija Jugoslavije (KPJ) borila se za bolje uslove života radnika i drugih socijalnih grupa organizujući brojne štrajkove i preteći socijalističkom revolucijom; izvršeni je atentat na regenta Aleksandra i ubijen ministar Milorad Drašković, nakon čega je zabranjen rad KPJ i dr. Ovo je uticalo da se u periodu od decembra 1920. do decembra 1922. formira ukupno devet vlada, na čijem su se čelu nalazili — Stojan Protić, Ljubomir Davidović, Milenko Vesnić i Nikola Pašić. Usled dobrog rezultata Komunističke partije i Hrvatske pučke seljačke stranke na izborima 1920, novu Vladu morala je da formira demokratsko-radikalska većina, ali zbog unutrašnjih razlika, njihova koalicija nije dugo trajala, pa su novi izbori održani marta 1923. godine. Politički problemi uticali su i na odnose u Jugoslovenskoj demokratskoj stranci (JDS) i stvaranje unutrašnje krize. Sa Ljubom Davidovićem, septembra 1922. prisustvovao je Kongresu javnih radnika u Zagrebu, na kome je tražena revizija Ustava, što je izazvalo probleme u stranci. Glavni izvršni odbor JDS osudio ih je zbog prisustva Kongresu, a Ribar zbog toga nije izabran za predsednika Narodne skupštine, decembra 1922. godine.

Politička aktivnost do 1929.

Kako je zbog političkih obaveza sve više vremena provodio u Beogradu, ovde je 1923. iz Đakova preselio svoju porodicu. Živeli su najpre u Fabrici šećera na Čukarici, a 1928. su se preselili u kuću u Francuskoj ulici 32. U Beogradu je bio predsednik Osmog rejona Jugoslovenske demokratske stranke, a učestvovao je i u radu drugih društvenih organizacija. Kao raniji član Hrvatskog sokola u Đakovu, nakon preseljenja u Beograd postao je član Sokolskog saveza Jugoslavije. Bio je član Uprave i jedno vreme predsednik društva „Soko I”, a kasnije u vreme sve većeg omasovljenja sokolskog pokreta, radio je na formiranju novog sokolskog društva „Soko II” u okolini Saborne crkve. Novo društvo brzo je steklo popularnost i imalo preko hiljadu članova, a važilo je za jedno od najboljih u Jugoslaviji. Sokolske akademije ovog društva bile su veoma popularne, a društvo je među prvima u Beogradu pokrenulo akciju za formiranje terena tzv. „letnjeg vežbališta” na Kalemegdanu. Na čelu „Sokola II” nalazio se sve do 1934, a krajem 1929. protivio se formiranju Sokola Kraljevine Jugoslavije, koji je formiran Zakonom o Sokolu čime je izvršeno nasilno ujedinjenje slovenačkih Orlova, Hrvatskog sokola i Jugoslovenskog sokola. Sokolska organizacija na čijem se čelu nalazio okupljala je dosta studenata i radnika i bila je do te mere opoziciono raspoložena da je odbijala učešće na velikim sokolskim akcijama, kao i učešće na velikom sokolskom sletu u Pragu 1932. godine.

Kuća porodice Ribar u Beogradu, gde su stanovali od 1928. do 1941.

U Jugoslovenskoj demokratskoj stranci zastupao je politiku „narodnog sporazuma” i saradnje sa Hrvatskom republikanskom seljačkom strankom (HRSS), čiji je lider bio Stjepan Radić i protivnik politike koju je vodila Narodna radikalna stranka i njen predsednik Nikola Pašić. Godine 1924. došlo je do teške unutrašnje krize u Demokratskoj stranci oko nerešenog „hrvatskog pitanja” u Jugoslaviji što je rezultiralo istupanjem iz stranke grupe Svetozara Pribićevića i formiranje Samostalne demokratske stranke. Iako je Pribićevića znao još iz Hrvatsko-srpske koalicije, ostao je u stranci i podržao Ljubu Davidovića i njegovu politiku saradnje sa Hrvatskom seljačkom strankom, smatrajući je boljom od Pribićevićeve integralne unitarističke politike. Kada je Pribićević kasnije odustao od centralizma i podržao federalističko uređenje, među prvima je pozdravio njegovu odluku i pozvao ga da se vrati u Demokratsku stranku. Davidović je jula 1924. uspeo da formira Vladu koja je bila prva „prava jugoslovenska vlada” u koju su ušli Anton Korošec i Mehmed Spaho. Ovu vladu podržao je i Stjepan Radić, koji je početkom 1925. bio uhapšen, nakon čega se odrekao republikanizma i ušao u Vladu Nikole Pašića. Radić je februara 1927. ponovo otišao u opoziciju, a juna 1928. je ranjen u atentatu u Narodnoj skupštini, nakon čega je preminuo. Posle atentata u skupštini, Ribar je zahtevao od Demokratske stranke da u znak protesta ne učestvuje u radu parlamenta. Kada je januara 1929. kralj Aleksandar I Karađorđević suspendovao Ustav i uveo tzv. „šestojanuarsku diktaturu” kojom su suspendovane sve političke partije našao se u opoziciji u kojoj je ostao sve do Drugog svetskog rata. Usled izmene izbornih zakona, nakon ukidanja diktature, koji su išli u korist prorežimskih stranaka više nije biran za narodnog poslanika.

Opoziciono delovanje i saradnja sa komunistima

Nekoliko dana nakon uvođenja „šestojanuarske diktature”, januara 1929. započeo je pred sudom prvu odbranu uhapšenih komunista. Kao uspešan advokat, sa Borom Prodanovićem i Vladimirom Simićem, u periodu od 1929. do 1941. pred Državnim sudom za zaštitu države branio je nekoliko desetina optuženih komunista. Neki od njegovih klijenata bili su — Moša Pijade, Ivan Milutinović, Todor Vujasinović, Dušan Knežević, Ignjac Kralj, Kosta Stamenković, Svetozar Vukmanović, Luka Nenezić, Ivan Krndelj, Karlo Mrazović, Dragi Stamenković, Mladen Iveković i dr, kao i njegov sin Ivo Lola Ribar. Borio se protiv policijske torture, vršene u toku istrage, a jednom prilikom je o kršenju zakona i torturi nad zatvorenicima u beogradskoj „Glavnjači”, razgovarao sa ministrom dvora Milanom Antićem. Bio je angažovan u borbi protiv koncentracionih logora, koji su otvarani za internaciju političkih zatvorenika u Višegradu, Lepoglavi i Bileći. Pored policijskih i sudskih organa, proteste protiv postupaka i mučenja u zatvorima, slao je domaćim i inostranim listovima.

Nakon parlamentarnih izbora maja 1935, na kojima je usled lošeg izbornog zakona, vladina lista predvođena Bogoljubom Jevtićem osvojila 82% poslaničkih mandata, a lista udružene opozicije predvođena Vlatkom Mačekom samo 18%, predložio je Jugoslovenskoj demokratskoj stranci da preuzme inicijativu za osnivanje Narodnog fronta, po ugledu na Narodni front u Francuskoj. Kako je Demokratska stranka odbila ovaj predlog, samostalno je sa advokatima Čedom Plećevićem, iz Aranđelovca i Dragoljubom Milovanovićem Benom, iz Kragujevca otpočeo agitaciju po Srbiji za osnivanje Narodnog fronta slobode. Na skupove je sa sobom vodio starijeg sina Ivu Lolu, studenta prve godine Pravnog fakulteta, koji je gledao oca kako javno istupa i pravio svoje prve političke korake. Rukovodstvo Demokratske stranke javno je osudilo njihovu agitaciju, ali pošto se nije mirio sa ovakvom situacijom, sa Čedom Plećevićem, rukovodstvu stranke podneo je memorandum, u kome su obrazložili potrebe za hitno osnivanje Udružene jedinstvene opozicije. Predsednik stranke Ljuba Davidović, bio je bolestan, pa je grupa političara oko njega (Milan Grol, Božidar Vlajić i Radoje Knežević) preuzela vođstvo nad strankom. Pred parlamentarne izbore decembra 1938, održan je kongres Demokratske stranke, ali je njemu bilo onemogućeno da mu prisustvuje. Na kongresu je došlo do sukoba između mlađih političkih snaga, koje su zahtevale okupljanje opozicije, pa i uspostavljanje diplomatskih odnosa sa Sovjetskim Savezom i grupe rukovodilaca okupljenih oko Ljube Davidovića. Na predlog mlađih stranačkih kadrova, za sekretara Demokratske stranke tada je izabran Živorad Žika Popović, profesor iz Šapca. Kako bi suzbila opoziciju u stranci, grupa oko Ljube Davidovića je Ivana Ribara i Dragoslava Smiljanića isključila iz stranke. Zamereno mu je što je za vreme „šestojanuarske diktature” branio komuniste pred sudom i što su mu sinovi Ivo i Jurica komunisti. I pored isključenja iz stranke, nastavio je sa političkim delovanjem. Radio je na jedinstvu i povezivanju svih demokratskih snaga, a osnovao je i političku grupu, koju je nazvao „Demokratska levica“ i bio njen predsednik. Potom se povezao sa Narodnim frontom, koji je osnovan još 1937. na inicijativu ilegalne Komunističke partije Jugoslavije (KPJ).

Josip Broz Tito generalni sekretar KPJ, 1940.

U jesen 1938. Vlada Kraljevine Jugoslavije oduzela je državljanstvo i zabranila povratak u zemlju svim jugoslovenskim dobrovoljcima koji su učestvovali u Španskom građanskom ratu. Frankovo zauzimanje Madrida, marta 1939. označilo je kraj građanskog rata, nakon čega su pripadnici Internacionalnih brigada prešli u Francusku, gde su smešteni u sabirne logore u blizini Marselja. Kako nisu mogli da se vrate u zemlju, jugoslovenski dobrovoljci ostali su „zarobljeni” u logorima na jugu Francuske. Kako bi im pružio pomoć, sa drugim članovima Advokatske komore Beograda, formirao je Koordinacioni odbor od svih komora (advokatske, lekarske, inženjerske...) i drugih sličnih profesionalnih organizacija, sa zadatkom vršenja pritiska na jugoslovensku vladu radi odobrenja njihovog povratka. Uprkos raznim naporima, kao i razgovorima sa Dragišom Cvetkovićem i Vlatkom Mačekom, dozvola za povratak nije dobijena, ali je bilo pojedinačnih uspeha da se nekim dobrovoljcima obezbedi povratak.

Sredinom 1940. nalazio se na čelu grupe jugoslovenskih intelektualaca koji su osnovali Društvo prijatelja Sovjetskog Saveza, koje se pored razvijanja kulturne saradnje, zalagalo i za uspostavljanje diplomatskih odnosa između Kraljevine Jugoslavije i Sovjetskog Saveza. Osnovao je Privremeni odbor, izradio privremena pravila društva, prikupljao potpise i izradu predloga za dobijanje dozvole za osnivanje društva i dr. Pokušaj legalizacije Društva vršen je i posredstvom ličnih veza, preko Mihaila Konstantinovića ministra u Vladi Cvetković-Maček, kao i preko upravnika policije Dragomira Drinčića, koji je tražio znatne izmene pravilnika Društva, kako bi bilo formirano. Članovi Privremenog odbora, čiji je bio predsednik bili su: Siniša Stanković, Antun Augustinčić, Isidora Sekulić, Raša Plaović, Lojze Dolinar, Sreten Stojanović, Pavle Savić, Milovan Đilas, Rodoljub Čolaković, Radovan Zogović, Marko Ristić, Vladislav Ribnikar, Oskar Danon, Moša Pijade, Vladimir Simić, Simo Milošević, Aleksandar Vučo i dr.

Posredstvom sina Lole, koji je bio sekretar Centralnog komiteta Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ), polovinom februara 1941. u Beogradu se prvi put sastao sa generalnim sekretarom KPJ Josipom Brozom Titom i sa njim razgovarao o nastojanjima Vlade Cvetković-Maček da Kraljevinu Jugoslaviju priključi Trojnom paktu, kao i stavovima vođa Udružene opozicije. Posle razgovora sa Titom, sastao se sa Čedom Plećevićem, Dragoslavom Smiljanićem i Vojinom Gajićem i sa njima zaključio da treba da pomognu napore Komunističke partije oko koncentracije svih demokratskih snaga u borbi protiv fašizma. Nakon vojnog puča i obaranja Vlade, 30. marta 1941. ponovo se susreo sa Titom. Ovom sastanku, trebali su da prisustvuju i lideri građanskih stranaka — Dragoslav Smiljanić, Dragoljub Jovanović i Dušan Bogdanović, ali se zbog Jovanovićevog odustajanja i njegovog uticaja na Smiljanića, Tito sastao samo sa Ribarom.

Boravak u Beogradu i odlazak u partizane

Nakon vojnog puča i svrgavanja Vlade Cvetković-Maček, marta 1941. mobilisan je kao rezervni kapetan Jugoslovenske vojske (JV). Ubrzo potom počeo je Aprilski rat, a kapitulacija ga je zatekla u Rogatici, odakle se vratio u okupirani Beograd. Pošto je porodična kuća u Francuskoj ulici bila oštećena u šestoaprilskom bombardovanju, porodica Ribar je iznajmila stan na Dedinju, na uglu Ulice generala Šturma i Bulevara kneza Aleksandra Karađorđevića (u blizini današnjeg stadiona Partizana). Nakon prelaska Josipa Broza Tita, iz Zagreba u Beograd, u toku maja 1941, uspostavio je kontakte sa njim i počeo da radi na uspostavljanju veza sa istaknutim predstavnicima političkih stranaka i grupa, a naročito sa grupom levo orijentisanih demokrata i na njihovom uključivanju u Narodnooslobodilački pokret (NOP).

Stariji sin Ivo Lola Ribar (1916—1943)

Nakon napada na Sovjetski Savez, 22. juna 1941. okupator i Specijalna policija počeli su sa hapšenjem i progonom svih ljudi koji su od pre rata bili registrovani kao komunisti ili njihovi simpatizeri, zbog čega su Ribar i njegovi sinovi morali preći u ilegalnost. Lola se sklonio u kuću Vladislava Ribnikara, koja se nalazila u blizini, dok se Jurica sklonio u kuću njegove devojke Ivanke Ćuković u Rumunskoj ulici (danas Užička ulica), a kasnije u stan u obližnjoj Maglajskoj ulici. Posle izbijanja oružanog ustanka u Srbiji, kao i stvaranje slobodne teritorije, tokom jula i avgusta, Lola je polovinom septembra 1941, sa Aleksandrom Rankovićem i Ivanom Milutinovićem, napustio Beograd i otišao u zapadnu Srbiju. Ubrzo nakon Lole, Beograd je početkom oktobra napustio i Jurica. Odlaskom njegovih sinova u partizane, postojao je plan da i on, u pratnji sestara Ivanke i Olivere Ćuković, napusti Beograd i ode u oslobođeno Užice, ali je ovaj plan poremetio početak Prve neprijateljske ofanzive.

Pošto mu je boravak u Beogradu, kao poznatom antifašisti bio sve teži, morao je da promeni nekoliko ilegalnih stanova. Između ostalog, boravio je u bolnici Trgovačke omladine; u kući Marka Anafa, u Ulici kraljevića Tomislava na Kotež Neimaru, gde se nalazilo tajno sklonište; kao i stanu svoje poćerke Mire Vučković, u Ulici vojvode Dragomira na Vračaru. Uprkos svim teškoćama, održavao je kontakt sa rukovodećim ličnostima NOP-a u Beogradu, a najviše sa Blagojem Neškovićem, sekretarom Pokrajinskog komiteta KPJ za Srbiju. Pošto su početkom 1942, oko zgrade u kojoj je stanovao, primećeni agenti Specijalne policije, morao je da napusti ovaj stan. Tada je posredstvom Neškovića, smešten u kuću u Činovničkoj koloniji, u blizini Autokomande. Ova kuća u vlasništvu sestre Nade Andrejević, supruge Đorđa Andrejevića Kuna bila je stavljena na raspolaganje KPJ, radi Đorđevog skrivanja. U kući su kao zvanični stanari živeli Nadina sestra Paraskeva Jokić, sa dvoje male dece i sestra i majka Vlajka Begovića. Kun je u suterenu kuće izgradio sklonište, koje je služilo za sakrivanje ilegalaca. Kuća je bila jedna od baza Pokrajinskog komiteta i za nju je znao samo uzak krug ljudi, a Kuna i Ribara posećivao je Blagoje Nešković, koji je stanovao u blizini. Juna 1942. Specijalna policija je tragajući za mužem Paraskeve Jokić, koji je pobegao iz zatvora u Lazarevcu, izvršila pretres kuće, ali nije uspela da otkrije sklonište u kome su se nalazili Kun i Ribar. Za vreme boravka u kući, pripremao se da napusti Beograd, pa je pustio bradu i vežbao da hramlje na jednu nogu, kako ga neko ne bi prepoznao.

Nakon što su obezbeđene lažne isprave, koje je izradio Đorđe Andrejević Kun, kao i organizovan prihvat i veza u Zemunu i Zagrebu, krajem jula 1942. napustio je Beograd. Do Savskog mosta, gde se nalazio granični prelaz između Nedićeve Srbije i Nezavisne Države Hrvatske (NDH) dopratila ga je Brana Perović, dok ga je sa druge strane sačekala Elza Meterli, kurirka Pokrajinskog komiteta, koja ga je odvela do kuće Jelice Babšek, u Ulici cara Dušana u Zemunu, gde ga je čekao sin Lola. U Zemunu su tada, nakon odlaska iz Beograda, boravile Tonica i Božena, ali se Ribar nije susreo sa njima, zbog konspiracije.

Dan nakon prelaska u Zemun, Lola i Ivan su sa lažnim legitimacijama, izdatim od Ministarstva hrvatskog domobranstva, preko Vinkovaca otputovali u Zagreb, gde ih je sačekao Ivan Stevo Krajačić. Potom su autobusom otišli u predgrađe Vrapče, gde su se Ribari smestili u stan Anđele Kopinič, sestre Josipa Kopiniča. Ovde su boravili mesec dana, nakon čega je Krajačić, uz pomoć dvojice domobranskih oficira, koji su bili saradnici Narodnooslobodilačkog pokreta, organizovao njihovo prebacivanje iz okupiranog Zagreba. Početkom septembra, satnik Franjo Balon je poluteretnim kamionom prebacio Stevu Krajačića, Lolu i Ivana Ribara u Gornju Purgariju, gde su prenoćili. Potom su peške otišli u Žumberak, odakle su se u pratnji Žumberačke partizanske čete, prebacili na Kordun, u sedište Glavnog štaba NOP odreda Hrvatske, koji se nalazio u Gornjem Budačkom, kod Slunja. Ovde su se zadržali nekoliko dana i tu je imao susret sa Vladimirom Bakarićem, političkim komesarom Glavnog štaba Hrvatske, koga je pre rata branio pred Sudom za zaštitu države. Potom su preko Plitvičkih jezera, Korenice, Plješevice i Donjeg Lapca i Drvara nastavili put za Vrhovni štab NOP i DV Jugoslavije, koji se nalazio u Mliništu, kod Mrkonjić Grada. U Vrhovni štab su stigli 26. septembra i istog dana ih je primio Vrhovni komandant NOV i POJ Josip Broz Tito.

Formiranje AVNOJ-a i Prvo zasedanje

Nakon dolaska na slobodnu teritoriju, dobio je zadatak da sa Mošom Pijade, Ivanom Milutinovićem, Veselinom Maslešom i sinom Lolom radi na pripremama za konstituisanje Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ), koji je trebao da kao opštenacionalno i opštepartijsko političko predstavništvo naroda Jugoslavije rukovodi radom Narodnooslobodilačkih odbora. Početkom oktobra 1942, sa članovima Vrhovnog štaba i Centralnog komiteta KPJ, prešao je u Bosanski Petrovac, gde je sa grupom saradnika obilazio okolna oslobođena mesta i prisustvovao narodnim zborovima na kojima su formirani Narodnooslobodilački odbori. Tokom boravka u Petrovcu, novembra 1942. na predlog generalnog sekretara KPJ Josipa Broza Tita i članova Politbiroa CK KPJ Ivana Milutinovića i Milovana Đilasa, partijska ćelija Vrhovnog štaba, čiji je sekretar bio sveštenik Vlada Zečević primila ga je u članstvo Komunističke partije Jugoslavije (KPJ).

Prvo zasedanje AVNOJ-a u Bihaću, 1942.

Oslobođenjem Bihaća, koji je postao centar velike slobodne teritorije poznate kao „Bihaćka republika”, intenziviran je rad na organizovanju Prvog zasedanja AVNOJ-a, koje je održano 26. i 27. novembra 1942. godine. Na zasedanju, kojim je predsedavao, pored ustanovljenja AVNOJ-a, kao „revolucionarne skupštine” formiran je i Izvršnog odbora AVNOJ-a, koji je vršio funkciju „revolucionarne vlade” i imao odseke za unutrašnje poslove, privredna, zdravstvena, socijalna, prosvetna, propagandna i verska pitanja. Pored Ribara, koji je izabran za predsednika, Izvršni odbor je imao trojicu potpredsednika — Edvard Kardelj, Nurija Pozderac i Pavle Savić, dok su neki od članova bili: Ivan Milutinović, Veselin Masleša, Simo Milošević, Mile Peruničić, Vlada Zečević i dr.

Tokom decembra 1942. kao gost je prisustvovao Prvoj zemaljskoj konferenciji žena Jugoslavije, u Bihaću i Prvom kongresu antifašističke omladine Jugoslavije, u Bosanskom Petrovcu. Učestvovao je i na nekoliko narodnih zborova održanih u okolini Bihaća i Cazinu. Početkom januara 1943. prisustvovao je svečanom skupu povodom dolaska Vladimira Nazora i Ivana Gorana Kovačića u partizane, kao i smotri jedinica Četvrte krajiške divizije, koju je u Jasenici izvršio Vrhovni komandant NOV i POJ.

U neprijateljskim ofanzivama 1943.

Kada je krajem januara 1943. otpočela operacija „Vajs I”, odnosno prva etapa Četvrte neprijateljske ofanzive, sa članovima Vrhovnog štaba i Izvršnog odbora AVNOJ-a učestvovao je u povlačenju ka dolini Rame. Iako je imao 62 godine, uspešno je podnosio naporne marševe po velikoj hladnoći i napade neprijateljske avijacije. Prisustvovao je 28. februara 1943. sednici Vrhovnog štaba na kojoj je u kritičnom momentu, za spas ranjenika i Centralne bolnice, doneta odluka o protivudaru kod Gornjeg Vakufa. Tada je izvršena podela članova Izvršnog odbora AVNOJ-a, pa su Nurija Pozderac, Ivan Milutinović, Vlada Zečević i Ivan Ribar ostali sa Vrhovnim štabom, a ostali su upućeni u jedinice na nove dužnosti.

Nakon borbi na Neretvi, polovinom marta 1943. prešao je Neretvu i u okolini Foče, sa Vrhovnim štabom, boravio skoro čitav april. Početkom maja 1943. prešli su na Žabljak, gde ih je zatekao početak Pete neprijateljske ofanzive, tokom koje je stradalo nekoliko članova Izvršnog odbora AVNOJ-a: Nurija Pozderac, Simo Milošević, Veselin Masleša, kao i pesnik Goran Kovačić. U najtežim danima bitke na Sutjesci, sa Vladimirom Nazorom nalazio se u Štabu Sedme banijske divizijom, čiji su komandant i komesar bili Pavle Jakšić i Đuro Kladarin. Za vreme bitke, susreo se na Zelengori sa sinom Juricom, koji mu je pričao o pogibiji njegovih saboraca na Ljubinom Grobu. U cilju proboja iz neprijateljskog okruženja, partizanske snage su početkom juna 1943. podeljene u dva dela — Prva i Druga divizija činile su severnu, a Treća i Sedma divizija, sa oko dve hiljade ranjenika, južnu grupu. Zadatak severne grupe bio je da se preko Sutjeske i Zelengore probije u pravcu istočne Bosne, a južne grupe da se preko Tare probije u pravcu Sandžaka. Nakon neuspelog proboja preko Tare, južna grupa je krenula ka severnoj. Sedma divizija, sa oko 600 ranjenika, uspela je da se 9. juna poveže sa jedinicama severne grupe, nakon čega se probila iz okruženja.

Ivan Ribar i Josip Broz Tito, u Bogovićima, kod Pala, juna 1943, nakon Titovog ranjavanja na Sutjesci

Vrhovni štab NOV i POJ je nakon proboja na Sutjesci, krajem juna 1943. boravio u istočnoj Bosni. Ovde je oko 20. juna u selu Bogovićima, kod Pala na ulasku u pećinu, Savo Orović napravio čuvenu fotografiju ranjenog Tita u društvu Ivana Ribara. Sa Romanije, Vrhovni štab je otišao u pravcu Olova i Kladnja, a odatle krajem jula 1943. prema Petrovom Polju. Razmatrajući novonastalu vojno-političku situaciju u Evropi, kao i moguću kapitulaciju Italije, Vrhovni štab je polovinom avgusta 1943. u Hrvatsku uputio Sedmu banijsku diviziju i Prvu dalmatinsku brigadu, kao i grupu vojno-političkih rukovodilaca, među kojima su bili — Sreten Žujović, Milovan Đilas, Ivo Lola Ribar, Velimir Terzić, Vlada Zečević, Vladimir Nazor i Ivan Ribar. Put za Liku, vodio ih je preko Drvara, gde su imali susret sa Slavkom Rodićem, komandantom Prvog bosanskog korpusa i Đurom Pucarom Starim, sekretarom Okružnog komiteta KPJ za Bosansku krajinu. U oslobođenom Otočcu, centru slobodne teritorije Like, u kome se nalazilo rukovodstvo ZAVNOH-a, Glavnog štaba Hrvatske i nekoliko članova CK KP Hrvatske, boravio je do polovine septembra 1943. godine. Ovde se susreo sa Antunom Augustinčićem, Svetozarom Ritigom i dr, a izvesno vreme sa Vladom Zečevićem je boravio i na ostrvu Krku.

Drugo zasedanje AVNOJ-a i kraj rata

Nakon kapitulacije Italije, u pratnji Vlade Zečevića, Edvarda Kardelja i Franca Leskošeka, otišao je u Sloveniju. Početkom oktobra 1943. prisustvovao je Kočeskom zboru na kome je formiran Slovenački narodnooslobodilački odbor i izabrani slovenački delegati za AVNOJ. Nakon zasedanja, Ribar i Zečević su se vratili u Liku, gde su polovinom oktobra u Plaškom prisustvovali Drugom zasedanju ZAVNOH-a. Sa grupom od šezdesetak delegata iz Hrvatske i Slovenije, krajem novembra došao je u Jajce, gde se nakon dužeg vremena susreo sa Josipom Brozom Titom i sinom Lolom. Potom je u Mrkonjić Gradu 25. novembra 1943. prisustvovao Prvom zasedanju ZAVNOBIH-a. Nakon povratka u Jajce, Tito mu je saopštio vest o pogibiji njegovih sinova — Ive Lole (1916—1943), koji je stradao od neprijateljske avijacije prilikom polaska vojne misije na Bliski istok i Jurice (1918—1943), koji je stradao u borbama sa četnicima kod Kolašina. Uprkos velikoj ličnoj tragediji, predsedavao je 29. i 30. novembra 1943. Drugim zasedanjem AVNOJ-a. Na zasedanju su donete istorijske odluke za stvaranje Nove Jugoslavije — AVNOJ je konstituisan u zakonodavno i izvršno predstavničko telo Jugoslavije, umesto dotadašnjeg Izvršnog odbora formiran je Nacionalni komitet oslobođenja Jugoslavije (NKOJ), a Vladi Kraljevine Jugoslavije u egzilu i kralju Petru II Karađorđeviću zabranjen je povratak u zemlju do završetka rata. Po završetku zasedanja, prisustvovao je u Jajcu ispraćaju posmrtnih ostataka svog starijeg sina Lole Ribara, koji je sahranjen na tajnoj lokaciji u Gornjem Ribniku.

Desetak dana nakon zasedanja AVNOJ-a, doneta je odluka da deo članova Predsedništva AVNOJ-a i Nacionalnog komiteta oslobođenja Jugoslavije pređe na slobodnu teritoriju Hrvatske i Slovenije i tamo radi na uspostavljanju i učvršćivanju narodne vlasti. U ovoj grupi, pored Ribara bili su: Edvard Kardelj, Moša Pijade, Rodoljub Čolaković, Todor Vujasinović, Vlada Zečević, Marko Vujačić i dr. Preko Vlašića, Glamočkog polja, Drvara i Like, stigli su polovinom januara 1944. u Gorski kotar, gde su se povezali sa Francom Rozmanom, komandantom Glavnog štaba Slovenije. Potom su boravili u Kočevju, centru slobodne teritorije, gde su se nalazili: Izvršni odbor Oslobodilačkog fronta, CK KP Slovenije i Glavni štab. Ovde su prisustvovali Prvom zasedanju SNOO, održanom 19. februara 1944. u Črnomelju, a potom su se preko Žumberka, Pokuplja i Banije, sredinom marta 1944. došli u oslobođeni Drvar, gde je tada boravio Vrhovni štab. Aprila 1944. otišao je u Slunj, gde je prisustvovao sednici Izvršnog odbora levog krila Hrvatske seljačke stranke (HSS), na kojoj je Franjo Gaži, koji se zalagao za otvorenu saradnju sa NOP, odneo prevagu nad Božidarem Magovcem, koji je zagovarao održavanje veza sa Mačekom. Nakon ove sednice Izvršni odbor HSS preimenovan je u Hrvatsku republikansku seljačku stranku. Početkom maja 1944. prisustvovao je u Topuskom Trećem zasedanju ZAVNOH-a. Na slobodnoj teritoriji Hrvatske, ostao je do početka jula 1944. čime je izbegao nemački desant na Drvar. Iz okoline Topuskog, zajedno sa Franom Frolom i Markom Vujačićem, sovjetskim avionom, prebacio se u Bari, a odatle na Vis, gde je učestvovao u razgovorima sa predstavnicima Vlade Kraljevine Jugoslavije u egzilu, sa kojima je prethodno potpisan Viški sporazum. Tokom boravka na Visu, dobio je vest da je u Sremu ubijena njegova supruga Tonica (1882—1944).

Ivan Ribar na Trećem zasedanju ZAVNOH-a u Topuskom, maja 1944.

Zajedno sa delom članova Vrhovnog štaba i NKOJ, predvođenima Aleksandrom Rankovićem, polovinom oktobra 1944. prebacio se u Bari, a odatle avionom na oslobođenu teritoriju zapadne Srbije. Boravio je u Valjevu i Aranđelovcu, a krajem oktobra došao je u oslobođeni Beograd, gde se Predsedništvo AVNOJ-a smestilo u zgradu Narodne skupštine. Kako je njegova kuća u Francuskoj ulici, na Dorćolu bila oštećena u bombardovanju 1941, smestio se u kući u Ulici Andre Nikolića na Senjaku. Početkom novembra 1944. učestvovao je na Velikoj antifašističkoj narodnooslobodilačkoj skupštini Srbije na kojoj je konstituisana Antifašistička skupština narodnog oslobođenja Srbije (ASNOS), a 19. novembra predsedavao je prvom sednicom Predsedništva AVNOJ-a održanom u Beogradu.

Krajem 1944. i početkom 1945. učestvovao je u pregovorima o formiranju zajedničke vlade, o postavljanju kraljevskih namesnika i popunjavanju AVNOJ-a narodnim poslanicima poslednjeg saziva Narodne skupštine Kraljevine Jugoslavije, koji se u toku rata nisu kompromitovali saradnjom sa okupatorom, kao i borbi za međunarodno priznanje Nove Jugoslavije. Nakon prvobitnog odbijanja da prizna odredbe |Beogradskog sporazuma (sporazum Tito—Šubašić), kralj Petar II Karađorđević je početkom marta 1945. priznao Regentski savet i predao mu vlast, posle čega je 7. marta 1945. formirana Privremena vlada Demokratske Federativne Jugoslavije, sastavljena od članova Nacionalnog komiteta oslobođenja Jugoslavije i Vlade Kraljevine Jugoslavije u egzilu.

U vreme završnih operacija za oslobođenje Jugoslavije, aprila 1945. otišao je u posetu Crnoj Gori. Posetio je tada Podgoricu, Cetinje, Kolašin i selo Trebaljevo, gde je obišao grob mlađeg sina Jurice Ribara. Po oslobođenju Trsta, koji su 2. maja 1945. izvršile jedinice Četvrta armija JA, otišao je u obilazak novooslobođenih krajeva od Zadra do Slovenačkog primorja. Tada je u Ajdovščini 5. maja 1945. prisustvovao sednici Predsedništva Slovenačkog narodnooslobodilačkog veća na kojoj formirana imenovana Narodna vlada Federalne Države Slovenije, za čijeg je predsednika imenovan Boris Kidrič. U Trstu ga je zatekla vest o kapitulaciji Trećeg rajha i završetku Drugog svetskog rata u Evropi.

Politička karijera u FNRJ

Ivan Ribar u svom radnom kabinetu, kao predsednik Prezidijuma Narodne skupštine FNRJ

Tokom leta 1945. učestvovao je u pripremama Trećeg zasedanja AVNOJ-a, koje je održano od 7. do 10. avgusta u Beogradu i na kome je Antifašističko veće narodnog oslobođenja Jugoslavije pretvoreno u Privremenu narodnu skupštinu Demokratske Federativne Jugoslavije. Kao predsednik AVNOJ-a postao je tada predsednik Privremene narodne skupštine. U jesen 1945. u toku predizborne kampanje za Ustavotvornu skupštinu, bio je kandidat za narodnog poslanika u nekoliko izbornih okruga — Šibenik, Karlovac, Jajce i Novi Sad, pa je tokom kapanje obilazio ova područja i govorio na predizbornim zborovima. Na izborima za Ustavotvornu skupštinu 11. novembra 1945. izabran je za narodnog poslanika, a kao predsednik Privremene narodne skupštine otvorio je 29. novembra 1945. konstitutivnu sednicu Ustavotvorne skupštine, na kojoj je usvojena Deklaracija o proglašenju Federativne Narodne Republike Jugoslavija čime je ukinuta monarhija i proglašena republika. Na sednici Ustavotvorne skupštine 1. decembra 1945. izabrano je Predsedništvo Ustavotvorne skupštine na čelu sa Ribarom. Predsedništvo je imalo ukupno 35 članova, a njegovo rukovodstvo, pored predsednika, činila su šestorica potpredsednika — Dimitar Vlahov, Marko Vujačić, Filip Lakuš, Moša Pijade, Đuro Pucar Stari i Josip Rus i sekretar Mile Peruničić. Nakon usvajanja Ustava FNRJ 31. januara 1946. Predsedništvo Ustavotvorne skupštine preimenovano je u Prezidijum Narodne skupštine FNRJ, koji je u skoro neizmenjenom sastavu, bilo kolektivni šef države sve do njegovog ukidanja 14. januara 1953. kada je donošenjem Ustavnog zakona uvedena funkcija predsednika Republike, na koju je izabran Josip Broz Tito.

Kao nominalni šef države, obavljao je čitav niz dužnosti od dodele odlikovanja do primanja akreditiva diplomatskih predstavnika stranih država. Organizovao je svečane prijeme u ime Prezidijuma Narodne skupštine, prisustvovao je prvomajskim i vojnim paradama, kao i partijskim, sindikalnim i boračkim kongresima. Novembra 1952. nalazio se na čelu jugoslovenske delegacije koja je prisustvovala sahrani britanskog kralja Džordža VI. Uprkos svim obavezama, dva puta nedeljno je primao građane, koji su dolazili sa različitim molbama. Često je putovao po zemlji i obilazio manje gradove i sela, a najčešće je odlazio u Karlovac i Šibenik. Posebno je održavao odnose sa omladinom, studentima, mladim radnicima, srednjoškolcima i pionirima, koji su ga često posećivali. Odlazio je u pozorište i na koncerte, a sa velikom pažnjom je pratio kulturni život, pošto se družio sa dosta umetnika, među kojima su bili — Zlatko Baloković, Antun Augustinčić, Miroslav Krleža i dr.

Ribar sa potpredsednicima Prezidijuma Narodne skupštine FNRJ na prijemu kod Josipa Broza Tita

Za narodnog poslanika Narodne skupštine FNRJ biran je na izborima novembra 1945, marta 1950. i novembra 1953, dok je za narodnog poslanika Narodnog sabora NR Hrvatske biran januara 1947, decembra 1950. i decembra 1953. godine. Nakon ukidanja Prezidijum Narodne skupštine FNRJ, januara 1953. penzionisan je u 72. godini, ali je u političkom životu FNR Jugoslavije i NR Hrvatske ostao aktivan kao član Glavnog odbora Socijalističkog saveza radnog naroda Hrvatske i Saveznog odbora Socijalističkog saveza radnog naroda Jugoslavije (SSRNJ). Iz aktivnog političkog života povukao se januara 1961, nakon 80. rođendana. Do smrti je učestvovao na svim kongresima Saveza komunista Jugoslavije (SKJ) i Saveza komunista Hrvatske, SSRN Jugoslavije i SSRN Hrvatske i drugih društveno-političkih organizacija, kao i obeležavanjima značajnih jubileja iz Narodnooslobodilačkog rata (NOR). Aktivno je učestvovao u radu raznih društvenih organizacija. Bio je dugogodišnji predsednik Saveza filatelista Jugoslavije (SFJ), predsednik Upravnog odbora Društva prijatelja likovnih umetnosti Zagreba, kao i član Saveza esperantista i dr.

Do penzionisanja 1953. živeo je u Beogradu, nakon čega se sa drugom suprugom Catom Dujišin preselio u Zagreb. Poslednje godine života uglavnom je provodio u Zagrebu, Karlovcu i Stromorskoj, na Šolti, gde je imao vikendicu. Tokom letovanja 1963. imao je blaži srčani udar, ali se oporavio. Poslednji, 87. rođendan, proslavio je u Karlovcu, gde je boravio čitavog januara 1968. i gde mu je 1. februara pozlilo, nakon čega je prebačen na Interno odeljenje vojne bolnice u Zagrebu, u kojoj je preminuo 2. februara 1968. godine u 14 časova. Prema poslednjoj želji, njegovi posmrtni ostaci su kremirani na Novom groblju u Beogradu, a urna sa pepelom je potom preneta u Zagreb i uz najviše državne počasti 5. februara 1968. položena na groblju Mirogoj, odmah pored groba Vladimira Nazora. Govore na sahrani Ivana Ribara održali su — Blažo Jovanović, Jakov Blažević, Lidija Benčić, akademik Ivan Jurković, Vladimir Pezo i Milentije Popović, predsednik Savezne skupštine.

Porodica

Glavni članak: Porodica Ribar

Ivan Ribar se avgusta 1915. u Zagrebu oženio Antonijom Tonicom Šimat (1882—1944), udovicom apotekara Luje Šimata, sa kojim je sarađivao u Sokolskom društvu u Đakovu. Iz prvog braka, Tonica je imala troje dece — sina Žarka (1902—1975) i ćerke Boženu (1906—1977) i Miru (1909—1982), a u braku sa Ribarom je dobila dvojicu sinova.

Najstariji sin Ivan Ivo Ribar, poznatiji kao Lola, rođen je aprila 1916. u Zagrebu. Godine 1917. porodica se preselila u Đakovo, gde se marta 1918. rodio mlađi sin Đurica Ribar, poznatiji kao Jurica. Nakon završetka Prvog svetskog rata i aktivnijeg učešća Ivana Ribara u političkom životu Jugoslavije, porodica se 1923. preselila u Beograd. Živeli su najpre u Fabrici šećera na Čukarici, a 1928. su se preselili u kuću u Francuskoj ulici. Ova kuća danas je poznata kao kuća porodice Ribar. Ribarovi sinovi pohađali su Osnovnu školu „Kralj Petar Prvi”, kod Saborne crkve, koja je od 1952. do 1993. nosila naziv Osnovna škola „Braća Ribar”.

Braća Ribar — Ivo Lola i Jurica sa majkom Tonicom, oko 1935.

Stariji sin Lola studirao je pravo u Parizu i Ženevi, a diplomirao je u Beogradu. Tokom studija prihvatio je komunističke ideje i priključio se revolucionarnom studentskom pokretu i postao 1937. postao rukovodilac Saveza komunističke omladine Jugoslavije (SKOJ). Mlađi sin Jurica, takođe je studirao pravo, ali se dosta zanimao za slikarstvo i pohađao slikarsku školu Jovana Bijelića. Poslednji put na okupu, porodica Ribar bila je u vreme izbijanja Drugog svetskog rata u Jugoslaviji.

Njihova kuća u Francuskoj ulici stradala je u bombardovanju Beograda, aprila 1941. pa su se na početku okupacije preselili u jedan stan na Dedinju. Kako je ubrzo počelo hapšenje i progon komunista, morali su u ilegalnost. Lola i Jurica su u jesen 1941. otišli u partizane, a ostatak porodice je ostao u okupiranom Beogradu. U toku 1942. Tonica i njena ćerka Božena prešle su u Zemun, gde su se skrivale, a Ivan je uz Lolinu pomoć uspeo da napusti Beograd i preko Zagreba ode u partizane. U toku rata u Beogradu je od strane Gestapoa hapšena Tonicina ćerka Mira Vučković.

U jesen 1943. stradala su oba Ribareva sina. Početkom oktobra 1943. u borbama protiv četnika kod Kolašina, kao član Politodela Četvrte proleterske crnogorske brigade, poginuo je Jurica Ribar. Krajem novembra 1943. prilikom napada nemačke avijacije na avion, kojim je trebao da otputuje u Bari, poginuo je Lola Ribar. Poginuo je kao nesuđeni šef prve vojne misije NOVJ pri Savezničkom štabu za Bliski istok. Vest o smrti sinova Ribar je saznao neposredno pred početak Drugog zasedanja AVNOJ-a.

Nakon odlaska iz Zemuna, Tonica i Božena boravile su na oslobođenoj teritoriji Srema. Najpre u Karlovčiću i Jakovu, a potom u Kupinovu, gde ih je zatekla nemačka blokada jula 1944. godine. Prilikom hapšenja od strane folksdojčera, Tonica je streljana, a Božena odvedena u Banjički logor.

Posle rata, posmrtni ostaci Jurice i Tonice Ribar sahranjeni su na Novom groblju u Beogradu, a posmrtni ostaci Lole Ribara u Grobnici narodnih heroja na Kalemegdanu. Do kraja života, Ivan Ribar je održavao dobre odnose sa decom svoje prve supruge, a posebno sa njenim ćerkama Boženom i Mirom, koje su živele u Beogradu.

Godine 1952. oženio se slikarkom Katarinom Catom Dujšin (1897—1994), udovicom glumca Dubravka Dujšina. Sa Catom, koju je površno poznavao još od pre rata, ponovo se susreo 1947. prilikom njenog dolaska u Beograd, radi izrade portreta Josipa Broza Tita, Moše Pijade i Ivana Ribara. Nakon zbližavanja i venčanja, Ribar i Cata su do njegovog penzionisanja 1953. živeli u Beogradu, a potom su se preselili u Zagreb, u njen stan u Demetrovoj ulici. Povremeno su živeli u Karlovcu, gde su imali kuću, kao i u Stomorskoj na Šolti, gde su imali vikendicu. Nakon smrti Cate Dujšin-Ribar, njen stan je poklonjen Muzeju grada Zagreba, gde se danas nalazi Memorijalna zbirka dr Ivana Ribara i Cate Dujšin.

Odlikovanja i priznanja

Za politički i državnički rad odlikovan je sa više odlikovanja, među kojima se pored odlikovanja iz Kraljevine Jugoslavije i Federativne Narodne Republike Jugoslavije, nalaze i strana odlikovanja — poljska, albanska i druga.

Orden junaka socijalističkog rada

Među odlikovanjima FNR i SFR Jugoslavije nalaze se:

• Orden junaka socijalističkog rada, odlikovan 1961.
• Orden narodnog oslobođenja, odlikovan 1945.
• Orden jugoslovenske zastave prvog reda (prvi put), odlikovan 1951.
• Orden jugoslovenske zastave prvog reda (drugi put)
• Orden zasluge za narod prvog reda
• Orden bratstva i jedinstva prvog reda, odlikovan 1947. i
• Orden za hrabrost

Godine 1950, na predlog maršala Tita unapređen je u čin rezervnog general-majora JNA. Pre toga je u Austrougarskoj vojsci imao čin rezervnog poručnika, a u Jugoslovenskoj vojsci čin rezervnog sudskog kapetana.

Bio je počasni građanin Karlovca, Bihaća, Đakova, Šibenika, Glamoča i Kaknja.

Nasleđe

U Domu Narodne skupštine Republike Srbije nakon 1947. godine podignuta je bista Ivanu Ribaru kao jednom od predsednika Skupštine, te drugim predsednicima ovog tela — Moši Pijade, Milentiju Popoviću i Edvardu Kardelju, kao i predsedniku Josipu Brozu Titu. Ribarova, te biste druge trojice predsednika Skupštine, su dela vajara Antuna Augustinčića, Borisa Kalina, Nikole Jankovića i Zdenka Kalina.

U Republici Srbiji njegovo ime nose ulice u Beogradu, Vranju, Novom Sadu i Užicu. Naselje izgrađeno krajem 1980-ih i početkom 1990-ih na prostoru novobeogradskih blokova 71 i 72, neposredno uz Ulicu Ivana Ribara nosi naziv naselje Dr Ivan Ribar.

Njegovo ime nosile su — Osnovna škola „Momčilo Nastasijević” iz Gornjeg Milanovca, od 1969. do 1993; Osnovna škola „Milan Rakić” iz Novog Beograda; Osnovna škola „Retkovec” u Zagrebu, od 1968. do 1991, kao i Gimnazija u Karlovcu, od 1968. do 1990. godine.

Rodna kuća Ivana Ribara u Vukmaniću, kod Karlovca bila je nakon Drugog svetskog rata pretvorena u spomen-muzej, a ispred kuće je postavljena spomen-bista Ivana Ribara. U toku rata u Hrvatskoj, spomen-bista je uništena, a nakon rata hrvatske vlasti su ukinule muzej i ispred zgrade postavile spomen-bistu Franje Tuđmana.

Foto-galerija

• 
  Sa sinom Lolom i Mošom Pijade u Jajcu, 1943.
• 
  Ivan Ribar
• 
  Mlađi sin Jurica Ribar (1918—1943)
• 
  Ivan Ribar, 1968.
• 
  Spomen-ploča na kući u Đakovu
• 
  Kuća u Zagrebu u kojoj je stanovao
• 
  Grob na Mirogoju

Vidite još

• Jurica Ribar
• Ivo Lola Ribar
• Porodica Ribar
• Kuća porodice Ribar

Literatura

• Ko je ko u Jugoslaviji — biografski podaci o jugoslovenskim savremenicima. Beograd: Sedma sila. 1957.  COBISS.SR 4864263
• Mladenović, Stanko (1975). Pop Vlada Zečević. Beograd: Rad.  COBISS.SR 117476103
• Vujošević, Ubavka (1977). Tito u Beogradu 1926—1944. Beograd: Muzej grada Beograda.  COBISS.SR 50415879
• Stanišić, Mihailo (1999). Ekspanzionizam Hrvata i rastrojstvo Srba. Službeni list SRJ. str. 369. ISBN 86-355-0429-1. 
• Zasedanje Ustavodajne skupščine (na jeziku: slovenački). Ljubljana: Komunist. 1977. 
• Mala enciklopedija Prosveta tom III. Beograd: Prosveta. 1978.  COBISS.SR 446215
• Petričević, Jozo (1978). Ivo Lolo Ribar ponos pokoljenjima. Beograd: Mladost.  COBISS.SR 50314503
• Leksikon Narodnooslobodilačkog rata i revolucije u Jugoslaviji 1941—1945. tom II. Beograd—Ljubljana: Narodna knjiga—Partizanska knjiga. 1980.  COBISS.SR 49300743
• Petričević, Jozo (1981). Ivan Ribar u zapisima suvremenika. Zagreb: Globus.  COBISS.SR 51840007
• Petričević, Jozo (1987). Jurica Ribar — slikar i revolucionar. Zagreb: Radničke novine.  COBISS.SR 60763916
• Karović, Selim (1987). Titove ratne staze 1941—1945. Čakovec: Zrinski.  COBISS.SR 33023495
• Grupa autora (2002). Rušenje antifašističkih spomenika u Hrvatskoj 1990—2000: II izdanje s dodatkom. Zagreb: Savez antifašističkih boraca Hrvatske. Архивирано из оригинала 07. 01. 2018. г. Приступљено 15. 03. 2018.  COBISS.SR 1024552333
• Dom Narodne skupštine: Umetničke vrednosti: 1936 — 2016. = The National Assembly : Artwork / [dizajn Konstantin I. Petrović] (na jeziku: srpski i engleski). Beograd: Služba Narodne skupštine Republike Srbije. 2016.  COBISS.SR 512405606

Spoljašnje veze

• „Ribar, Ivan, biografija u Enciklopediji Hrvatske”. enciklopedija.hr. n.d. 
• „Ivan Ribar biografija na sajtu gimnazije u Karlovcu”. gimnazija-karlovac.hr. n.d.