Ilijaš
Ilijaš | |
|---|---|
 Centar Ilijaša | |
| Administrativni podaci | |
| Država | Bosna i Hercegovina |
| Entitet | Federacija Bosne i Hercegovine |
| Kanton | Kanton Sarajevo |
| Opština | Ilijaš |
| Stanovništvo | |
| — 2013. |  4.921 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 43° 57′ 25″ S; 18° 15′ 57″ I / 43.956922° S; 18.265711° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST) |
  Ilijaš Ilijaš na karti Bosne i Hercegovine | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 71380 |
| Pozivni broj | 033 |
| Veb-sajt | www |
Ilijaš je gradsko naselje i sjedište istoimene opštine koja se nalazi sjeverozapadno od grada Sarajeva, u kantonu Sarajevo, Federacija BiH. U Ilijašu se nalazi srpska pravoslavna crkva Svetog proroka Ilije, koja je sagrađena krajem 19. veka.[1]
Geografija[uredi | uredi izvor]
Geografske osobine predjela koji danas čine opštinu i njihov položaj sa povoljnom klimom, podesnost za zemljoradnju i stočarstvo, rudna i šumska bogatstva uslovili su rano naseljavanje na ovim područjima.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Najstariji tragovi života na ovim prostorima vezani su za doba paleolita, o čemu svjedoči i kompleks Bijambarskih pećina na Crnoriječkoj visoravni.
Između Olova i Vareša, Srednjeg i Čevljanovića, na prostornom platou Crnoriječke visoravni nalaze se bogata rudišta gvožđa, olova, mangana i žive. Na tom prostoru naplaćivana je carina još davne 1384. godine, a ruda je prenošena u Dubrovnik.
Prirodna bogatstva šume, rude, neiskorišteno zemljište i radna snaga, postaju naročito interesantna u doba Austrougarske vladavine kada se podižu i prva industrijska preduzeća, otvara rudnik, grade željezničke pruge.
S prvim godinama okupacije Bosne i Hercegovine od strane Austrougarske pristupa se otvaranju rudnika, pa je tako već 1880. stupio u život rudnik mangana „Bosna“ u Čevljanovićima koji je cijeli niz godina podmirivao potrebe Austrougarske monarhije.
Organizovano školstvo opštine vezano je za posljednje godine Austrougarske vladavine u BiH. Prva škola počela je sa radom 1908. u Čevljanovićima, zvala se "Werkhauss" koju su pohađala djeca rudara rudnika mangana.
U septembru 1914. streljani su sveštenik Tripko Maksimović i 18 seljaka, koji su bili taoci na pruzi Semizovac-Visoko, spomenik im je podignut 1938.[2] (članak u "Politici" govori o 17 živih zakopanih[3])
U avgustu 1939. "Jugočelik" je započeo gradnju fabrike u ovom mestu.[4]
Osmogodišnje škole u Ilijašu i Ivančićima počinju sa radom školske 1955/1956 godine, škola u Ljubini je počela sa radom školske 1960/61, a zatim škole u Šićima, Sirovinama, Vukasovićima, Bioči, Malešićima, Karauli i Visojevici.
U školskoj 1991/92. godini, neposredno pred rat u BiH, nastava osnovnog obrazovanja se izvodila u sljedećim osnovnim školama: O. Š. „27. jul“ Ilijaš, OŠ „Vlado Vuković“ Podlugovi i OŠ „Evgenije Spahić Željko“ u Srednjem i Podlipniku.
Većinski naseljena srpskim stanovništvom, opština je od 1992. do 1996. svojim najvećim dijelom bila pod kontrolom Vojske Republike Srpske. Dejtonskim sporazumom opština je gotovo u cjelini pripala Federaciji BiH, a srpsko stanovništvo se u strahu mahom iselilo i naselilo širom Republike Srpske i drugih zemalja.
Privreda[uredi | uredi izvor]
Šume kao prirodna bogatstva jedne zemlje su od posebnog značaja, jer su u pitanju resursi koji se kako prirodno tako i vještački obnavljaju, predstavljajući materijalnu osnovu za obnovu i dugoročan razvoj.
Na desnoj strani puta Sarajevo – Olovo, u naselju Podlipnik, registrovano je ležište termalne vode i ljekovitog blata. Izvorište se nalazi u izvanrednom prirodnom ambijentu na nadmorskoj visini oko 900 m.
Kompleks Bijambarskih pećina se nalazi na Crnoriječkoj visoravni, na nadmorskoj visini od 950 m, i predstavlja izuzetnu vrijednost sa stanovišta prirodnih nauka. Sastoji se od tri pećine različitih veličina. Srednja pećina je najveća i najatraktivnija. Pećina je sastavljena od četiri zasebne dvorane. Gornja pećina je mnogo manja i sastoji se od samo jedne dvorane koja je bila naseljena još u doba paleolitika. Pećinski kompleks je okružen šumom smrče.
Strateški sektori jačanja ekonomske osnove opštine Ilijaš su: industrija, turizam i komplementarne usluge, kultura, sport, rekreacija, trgovina, obrazovanje — osnovno obrazovanje. Industrija je pažljivo ekonomski i ekološki profilirana kao održiva — prerada drveta, proizvodnja pića, mašinska industrija, prerada poljoprivrednih proizvoda, itd.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Po poslednjem službenom popisu stanovništva iz 1991. godine, opština Ilijaš (u to vrijeme jedna od prigradskih opština Grada Sarajeva) je imala 25.184 stanovnika, raspoređenih u 77 naseljenih mesta.
| Sastav stanovništva – naselje Ilijaš | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2013.[5] | 1991. | 1981.[6] | 1971.[7] | ||||
| Ukupno | 4 921 (100,0%) | 6 833 (100,0%) | 5 946 (100,0%) | 4 668 (100,0%) | |||
| Bošnjaci | 4 306 (87,50%) | 2 008 (29,39%)1 | 1 395 (23,46%)1 | 1 379 (29,54%)1 | |||
| Hrvati | 190 (3,861%) | 733 (10,73%) | 710 (11,94%) | 737 (15,79%) | |||
| Srbi | 103 (2,093%) | 3 093 (45,27%) | 2 398 (40,33%) | 2 047 (43,85%) | |||
| Bosanci | 96 (1,951%) | – | – | – | |||
| Muslimani | 63 (1,280%) | – | – | – | |||
| Romi | 52 (1,057%) | – | 31 (0,521%) | 2 (0,043%) | |||
| Neizjašnjeni | 42 (0,853%) | – | – | – | |||
| Albanci | 23 (0,467%) | – | 30 (0,505%) | 37 (0,793%) | |||
| Ostali | 18 (0,366%) | 222 (3,249%) | 62 (1,043%) | 74 (1,585%) | |||
| Bosanci i Hercegovci | 16 (0,325%) | – | – | – | |||
| Nepoznato | 5 (0,102%) | – | – | – | |||
| Crnogorci | 3 (0,061%) | – | 79 (1,329%) | 78 (1,671%) | |||
| Jugosloveni | 2 (0,041%) | 777 (11,37%) | 1 230 (20,69%) | 295 (6,320%) | |||
| Slovenci | 1 (0,020%) | – | 6 (0,101%) | 12 (0,257%) | |||
| Ukrajinci | 1 (0,020%) | – | – | – | |||
| Makedonci | – | – | 5 (0,084%) | 7 (0,150%) | |||
- 1 Na popisima od 1971. do 1991. Bošnjaci su popisivani uglavnom kao Muslimani.
Naseljena mjesta[uredi | uredi izvor]
Balibegovići, Banjer, Bokšići, Buljetovina, Čemernica, Četojevići, Donja Bioča, Donja Misoča, Donje Selo, Donji Čevljanovići, Dragoradi, Draževići, Duboki Potok, Duševine, Gajevi, Gajine, Gojanovići, Gornja Bioča, Gornja Misoča, Gornji Čevljanovići, Hadžići, Han Karaula, Han Šići, Homar, Ilijaš, Ivančići, Kadarići, Kamenica, Karaula, Korita, Košare, Kožlje, Krčevine, Krivajevići, Kunosići, Lađevići, Lipnik, Luka, Luka kod Stublina, Lješevo, Ljubina, Ljubnići, Malešići, Medojevići, Moševići, Mrakovo, Nišići, Odžak, Podlipnik, Podlugovi, Popovići, Ribarići, Rudnik Čevljanovići, Solakovići, Sovrle, Srednje, Stomorine, Stubline, Sudići, Šabanci, Taračin Do, Velika Njiva, Vidotina, Vilić, Visojevica, Višnjica, Vladojevići, Vlaškovo, Vrutci, Vukasovići, Zakutnica i Zlotege.
Rođeni u Ilijašu[uredi | uredi izvor]
- Radomir Savić, fudbaler
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ „Srpska pravoslavna crkva - Mitropolija Dabrobosanska”. www.mitropolijadabrobosanska.org. Pristupljeno 24. 1. 2021.
- ^ "Vreme", 16. jun 1938.
- ^ "Politika", 10. jun 1938.
- ^ "Politika", 6. avg. 1939.
- ^ „Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013 – Etnička/nacionalna pripadnost, vjeroispovijest, maternji jezik”. popis.gov.ba. Agencija za statistiku Bosne i Hercegovine. Arhivirano iz originala 7. 4. 2021. g. Pristupljeno 7. 4. 2021.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 22. 10. 2015.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 22. 10. 2015.
