Katarina Ivanović

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Katarina Ivanović
Katarina Ivanović (autoportret)
Lični podaci
Datum rođenja(1811-05-15)15. maj 1811.
Mesto rođenjaVesprem, Austrijsko carstvo, danas Mađarska
Datum smrti22. septembar 1882.(1882-09-22) (71 god.)
Mesto smrtiStolni Beograd, Austrougarska, danas Mađarska

Katarina Ivanović (Vesprem, 15. maj 1811[1] — Stolni Beograd, 22. septembar 1882) bila je srpska slikarka. Ona je jedna od tri slikarke, uz Minu Karadžić i Poleksiju Todorović, koje su radile u Srbiji tokom XIX stoleća.[2] Njen opus uključuje 38 slika, nekoliko crteža i skica.

Bila je i prva žena koja je u našoj umetničkoj istoriji naslikala neku istorijsku kompoziciju i portret druge žene.[3]

Biografija[uredi | uredi izvor]

Katarina Ivanović je rođena u porodici srpskog građanina i trgovca („kupeca") u Vespremu, u Austrijskom carstvu 1811. godine u dobrostojećoj porodici Ivanović. Po drugom izvoru, došla je na svet u Stolnom Beogradu, i to 1819. godine.[4]

Roditelji su joj bili Lazar — mesni kupec[5] i Marija. Zahvaljujući njihovoj pažnji, razvila se kod nje težnja za obrazovanjem i stvaralaštvom. Sa jedanaest godina već je znala dva strana jezika.[6] Detinjstvo je provela u maloj srpskoj zajednici, u Stolnom Beogradu. Iako je talenat za slikarstvo pokazivala od detinjstva, nije naišla na odobravanje svojih roditelja, koji su smatrali da je njena odluka po merilima tadašnjeg društva bila neprimerena, ali je slikarstvo počela da uči zahvaljujući podršci i novčanoj pomoći tamošnjeg trgovca Đorđa Stankovića (jednog od osnivača Matice srpske), u Pešti u ateljeu Jožefa Peškog i Revaja, gde je nastao i njen prvi poznati slikarski rad — Autoportret.[7] Po drugom izvoru, slikar Peški je bio Čeh po narodnosti, i kod njega je Katarina lepo napredovala.[4] Tokom boravka u Pešti, Katarina se suočavala i sa brojnim problemima koji su predstavljali veliku prepreku za njen stvaralački uspon i dalje usavršavanje. U rasponu od dve godine umrla su joj oba roditelja, pa je ona ostala sama, prepuštena sredini u kojoj se našla. Srećom, krug prijatelja koje je stekla u Pešti, na čelu sa Teodorom Pavlovićem, pomogao joj je da prebrodi teške trenutke i u potpunosti se posveti slikarstvu i umetnosti.

Kasnije je njen dar za likovnu umetnost uočila i mađarska Čaki, poznata mecena umetnosti, koja joj je omogućila da slikarstvo uči u Beču,[8] na Likovnoj akademiji u Beču, gde žene u to doba inače nisu imale pristup, pa je morala da je upiše kao vanredni student.[9] Učila je privatno i kod bečkog slikara Valdmilera.[10] Sima Milutinović Sarajlija je 1837. godine objavio u „Serbskom narodnom listu" pesmu posvećenu Katarini Ivanović, kao „čestitoj i nadobičnoj ljubiteljki krasnoga znanja". Sarajlija je spominje u knjizi o istoriji Srbije 1837. godine u Beču kao obražarku[11] (portretistu). Tokom studija u Beču naslikala je 1839. godine kompoziciju „Srpski Homer" (Homer) — slepog starca guslara. Dalje se usavršavala na Akademiji u Minhenu, gde studira istorijsko slikarstvo skoro dve godine (1845—1846). Tu je 1806. godine započela studiju poznate istorijske kompozicije „Osvajanje Beograda", za čiju inspiraciju je zaslužna knjiga „Istorija srpskog naroda", koju je čitala dok je studirala. Nastavila je svoje usavršavanje i u Parizu, gde je jedno vreme i živela.

Godine 1845. godine je završila istorijsku kompoziciju „Osvajanje Beograda", na kojoj predstavlja scenu haotičnog oslobođenja prestonice, gde se u centru slike nalazi Uzun Mirko Apostolović, jedan od oslobodilaca Beograda, koji sa svojom četom ulazi kroz Sava-kapiju Turcima iza leđa. Sem njega, naslikan je veliki broj drugih likova, što branilaca, što Turaka, a među njima se izdvaja lik žene koja poteže oružje, što je najverovatnije i prvi prikaz žene borca u srpskom slikarstvu.[12]

Posetila je 1842. godine Zagreb i Hrvatsku, i tu provela izvesno vreme.[13] Na poziv Srba, 1846. godine odlazi u Beograd, u kom ostaje godinu dana, živeći kod Sime Milutinovića. Svoj boravak je iskoristila da portretiše mnoge viđene Srbe Beograđane, među kojima i kneginju Ljubicu Obrenović. Tad se, sa svojih 25 godina, probila na srpsku umetničku scenu, gde se srpska štampa posebno osvrtala na autoportret naslikan 1836. u Beču, koji je godinu dana kasnije izložen na Likovnoj akademiji u Beču, gde se odmah izdvojio. Među najuspelije portrete spada „Portret Sime Milutinovića Sarajlije". Vratila se zatim u Peštu, gde je bila veoma popularna. Peštanski Narodni muzej joj otkupljuje portret cara Ferdinanda. Njeni radovi nalazili su se i u zbirci Likovne akademije u Beču. Putovala je po Holandiji i Italiji, gde je mnogo naučila o savremenom slikarstvu.

Pred kraj života vratila se u Stolni Beograd, gde je živela i radila sve do svoje smrti. U tom periodu stvara uglavnom istorijske kompozicije, žanr-slike i mrtvu prirodu.

Katarina Ivanović je slabo govorila srpski. Bez obzira na to, ona je bila veliki srpski rodoljub[traži se izvor]. Poklonila je 1879. godine Narodnom muzeju Srbije 15 svojih slika i druge retkosti, među kojima je i njen autoportret. Tako da je navodno i njena zasluga što je muzej osnovan. Poznata su dva njena autoportreta koja su dospela u Narodni muzej. Matica srpska joj se takođe obraćala, tražeći njene slike za svoju zbirku. Oduševljen njenom lepotom i njenim intelektom, u ono vreme veoma popularni pesnik Sima Milutinović Sarajlija je 1837. godine Katarini Ivanović posvetio stihove pesme „Trojesestarstvo“, koja je iste godine štampana u Lajpcigu. Te godine o njoj lepo piše i objavljuje autoportret Pavlovićev „Serbski narodni list" u Pešti. Nikada se nije udavala, međutim, poznata je njena velika naklonost prema mnogo starijem Sarajliji.[7]

Godine 1876. postala je počasni član Srpskog učenog društva, i time ujedno prva žena akademik kod Srba. Preminula je u Stolnom Beogradu 22. septembra 1882. godine, gde je i sahranjena. Na inicijativu Društva prijatelja Narodnog muzeja, njeni posmrtni ostaci su 1967. godine premešteni u Aleju narodnih heroja na Novom groblju.[14]

Dela[uredi | uredi izvor]

Katarina Ivanović je uglavnom slikala portrete, istorijske žanr-kompozicije, a s posebnim uspehom je uspela da komponuje mrtvu prirodu. Među njena najpoznatija dela spadaju sledeće kompozicije: Autoportret (1836), Portret mladog muškarca (1837), Grožđe s korpom (1838), Srpski Homer (crtež 1839), Portret Sime Milutinovića Sarajlije (1840), Italijanski vinogradar (1842), Portret kneginje Perside Karađorđević, Portret vojvode Stevana Knićanina, Deca Pavla Stanišića, Beograđanka, Mladi Danić, Dečak sa sokolom, Osvajanje Beograda (1845) i dr. Katarina Ivanović je naslikala ukupno 38 slika.

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Portret Beograđanke M. J. (1846—1847)
    Portret Beograđanke M. J. (1846—1847)
  • Portret Sime Milutinovića Sarajlije
    Portret Sime Milutinovića Sarajlije
  • Italijanski vinogradar (1842)
    Italijanski vinogradar (1842)
  • Starica se moli pred obred (1843—1845)
    Starica se moli pred obred (1843—1845)
  • Osvajanje Beograda, (1806—1845)
    Osvajanje Beograda, (1806—1845)
  • Danilo R. Danić (1846)
    Danilo R. Danić (1846)
  • Portret Stevana Knićanina(1847)
    Portret Stevana Knićanina(1847)
  • Patrijarh carigradski anatemiše raskoš, (1870)
    Patrijarh carigradski anatemiše raskoš, (1870)
  • Mile vesti (1870—1873)
    Mile vesti (1870—1873)

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Ljiljana Čubrić: Katarina Srb-devojka, u godišnjaku „Danica 2011“, str. 326-336, izdaje Vukova zadužbina, Beograd 2010.
  2. ^ Stamenković, Snežana (7. 5. 2012). „Tragični Mačkov kamen”. Večernje Novosti. Pristupljeno 8. 1. 2017. 
  3. ^ „011.info”. 
  4. ^ a b Ivan Kukuljević Sakcinski, navedeno delo
  5. ^ Nikolaj Šimić: "Ikonostas slavnih i hrabrih lic", Budim 1807. godine
  6. ^ "Srpski narod", Beograd 1944. godine
  7. ^ a b "Vreme", Beograd 1940. godine
  8. ^ "Serbskij narodnij list", Budim 1837. godine
  9. ^ „Srbinovski art”. 
  10. ^ "Prosvetni glasnik", Beograd 1942. godine
  11. ^ Simo Milutinović Sarajlija: "Istorija Serbije", Lajpcig 1837.
  12. ^ „Katarina Ivanović”. 
  13. ^ Ivan Kukuljević Sakcinski: "Slovnik umjetnikah jugoslavenskih", Zagreb 1858. godine
  14. ^ „AKS”. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Mihajlović R. i Kusovac N. 1984: Katarina Ivanović (monografija), Beograd: Srpska akademija nauka i umetnosti.
  • Timotijević M., Mihailović R. 2004: Katarina Ivanović : Prva srpska slikarka, Beograd.
  • Čubrić Lj. 2011: Katarina srb-devojka, Beograd: Narodni muzej.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Катарина_Ивановић&oldid=27811693”