Livonski krstaški rat
 | Ovaj članak sadrži spisak literature, srodne pisane izvore ili spoljašnje veze, ali njegovi izvori ostaju nejasni, jer nisu uneti u sam tekst. |
| Livonski krstaški rat | |||
|---|---|---|---|
| |||
Livonski krstaški rat predstavlja jedan od Severnih krstaških ratova. Odnosi se na nemačko i dansko osvajanje srednjovekovne Livonije, prostora današnje Letonije i Estonije. Bili su to poslednji prostori Evrope čiji stanovnici nisu bili pokršteni. Na osvojenim područjima formirana je 2. februara 1207. godine Tera Marijana, jedna od državi Svetog rimskog carstva. Direktno podložnom Svetoj stolici, papa Inoćentije III proglasio ju je 1215. godine.
Rat protiv Livonaca i Latgala[uredi | uredi izvor]
Hrišćanstvo je u Letoniju prodrlo u 9. veku sa Šveđanima i 11. veku sa Dancima. Sveti Majnhard je u Livlend (naziv na nemačkom jeziku za Livoniju) stigao 1184. godine sa ciljem pokrštavanja paganskih Livonaca. Dve godine kasnije je postavljen za biskupa. Livonci, koji su plaćali danak istočnoslovenskoj Kneževini Polock, a istovremeno trpeli napade od južnih suseda Semigala, prvobitno su smatrali Nemce saveznicima. Prvi istaknuti Livonac koji je pokršten bio je Kaupo od Turaide (1189). Godine 1193. papa Celestin III pozvao je na krstaški rat protiv pagana u severnoj Evropi. Ova godina se uzima za početak Severnih krstaških ratova. Majnhard nije uspeo izvršiti svoju misiju. Umro je 1196. godine. Zamenio ga je Bertold od Hanovera koji je 1198. godine sa velikim brojem vojnika stigao u Livlend. Međutim, ubrzo je poražen i ubijen.
Nakon ubistva Bertolda, papa Inoćentije III izdaje zlatnu bulu kojom je pozvao na krstaški rat protiv Livonaca. Albert Buksgevden je 1199. godine postavljen za biskupa. Sledeće godine je sa velikom vojskom osvojio Rigu i odredio je za sedište svoje biskupije. Godine 1202. formirao je Livonsko bratstvo mača. Zadatak ovog reda bio je da pruža pomoć misionarima u preobraćanju pagana i da štiti nemačke trgovce. Godine 1206. Kaupo se pobunio zbog sve većeg pritiska Nemaca. Poražen je kod Turaide, nakon čega je ostao hrišćanski saveznik sve do svoje pogibije u bici kod Svetog Mateja 1217. godine.
Godine 1209. Albert je osvojio glavni grad latgalske Kneževine Jersika. Država kralja Visvaldisa predata je Albertu kao darovnica za nadbiskupiju u Rigi. Deo je kralj dobio natrag kao feud.
Rat protiv Estonaca[uredi | uredi izvor]
Godine 1208. krstaši su otpočeli rat i protiv Estonaca koji su tada bili podeljeni u osam većih i sedam manjih županija. U borbama su im pomagali pokršteni Livonci i Latgali. Estonska plemena pružala su žestok otpor, a povremeno su i sama napadala krstaške teritorije. Rat je trajao od 1208. do 1227. godine. U rat se umešala i Novgorodska kneževina koja je pomagala različite strane. Primirje je nakratko bilo uspostavljeno (od 1213. do 1215). Vođa Estonaca bio je Lembitu. Lembitu je 1217. godine poginuo u bici kod Svetog Mateja.
Hrišćanska kraljevstva Danske i Švedske koristila su rat protiv Estonaca da svoje države prošire na istočne obale Baltika. Godine 1218. Albert je zatražio pomoć od danskog kralja Valdemara, ali se kralj umesto toga sporazumeo sa Livonskim redom. Kralj je odneo pobedu u bici kod Lindanisa u Reveliji (1219). Ovoj bici se pripisuje nastanak danske zastave koja je, navodno, pala sa neba i osigurala dancima pobedu. Kralj Jovan I Švedski pokušao se proširiti u pokrajini Ljaene, ali je poražen od Osilaca u bici kod Lihule 1220. godine. Tako je cela severna Estonija pala pod dansku kontrolu. Godine 1224. Livonski red osnovao je svoje sedište u Viljandiju.
Rat protiv Sarema[uredi | uredi izvor]
| Ovaj članak je deo serije članaka o |
| istoriji Letonije |
|---|
 |
Godine 1216. Livonsko bratstvo mača i biskup Teodorih udružili su snage i napali ostrvo Sarema preko zaleđenog mora. Oselijanci su uzvratili pljačkajući teritorije pod nemačkom kontrolom u Letoniji sledećih godina. Godine 1220. švedska vojska pod vođstvom Jovana I Švedskog i biskupa Karla od Linkopinga zarobila je Lihulu u Rotaliji u Zapadnoj Estoniji. Oselijanci su napali švedsku tvrđavu kasnije iste godine i pobili celu posadu, uključujući i biskupa od Linkopinga. Godine 1222. danski kralj Valdemar II pokušao je osvojiti Sarem. Uspostavljao je kamene tvrđave sa snažnom posadom. Uporište je bilo opkoljeno i predalo se nakon pet dana. Danska posada se vratila u Revel ostavljajui Teodorija, Alberta od Rige i druge taoce. Pet godina kasnije Livonsko bratstvo mača, grad Riga i biskup od Rige organizovali su kombinovani napad na Sarem. Oselijanci su službeno prihvatili hrišćanstvo. Kratkotrajan ustanak na Saremu izbio je 1236. godine. Oselijanci su ponovo prihvatili hrišćanstvo 1241. godine. Oselijanci dižu ustanak i ubijaju Nemce na ostrvu 1261. godine. Međutim, ponovo su poraženi i prisiljeni na mir. Novi ustanak izbio je 1343. godine. Ugušen je dve godine kasnije.
Rat protiv Kuronaca i Semigalijanaca[uredi | uredi izvor]
Nakon poraza Estonaca, hrišćani vode rat protiv Semigalijanaca (1219-1290) i Kuronaca (1242-1267). Livonsko bratstvo mača doživelo je poraz u bici kod Saule 1236. i bici kod Durbe 1260. godine. Međutim, Kuronci su 1267. godine savladani. Nakon još jednog poraza u bici kod Garoze 1287. godine, krstaši su pokorili i Semigalijance 1290. godine. Neosvojeni južni delovi njihovih teritorija su pripojeni Velikoj kneževini Litvaniji.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- Urban, William . Livonian Crusade. University Press of America. 1981. ISBN 978-0-8191-1683-3.