Manastir Krupa

Manastir Krupa
Osnovni podaci
Jurisdikcija	Srpska pravoslavna crkva
Eparhija	Eparhija dalmatinska
Osnivanje	1317.
Osnivač	Stefan Uroš II Milutin
Upravnik	iguman Pajsije Budimir
Lokacija
Mesto	Velebit, Bukovica, Krupa (Obrovac)
Država	Hrvatska
Koordinate	44° 11′ 31.3″ N 15° 53′ 14.4″ E
Manastir Krupa Manastir Krupa na karti Hrvatske

Manastir Krupa se nalazi u sjevernoj Dalmaciji, kod Obrovca u Hrvatskoj. Pripada Eparhiji dalmatinskoj Srpske pravoslavne crkve.

Položaj i prošlost

Smješten je podno Velebita, pored istoimene rijeke, nedaleko od naselja Krupa. To je jedan od tri istorijska srpska manastira u Dalmaciji, pored manastira Krke i Dragovića. Sagrađen je u vrijeme kralja Milutina, 1317. Predanje kaže da su mu temelje postavili monasi iz Manastira Krupa na Vrbasu.

Prvi put od utemeljenja obnavljan je u vrijeme cara Dušana, 1345. godine. O tome svjedoči zapis na svodu manastirske crkve. Srpski kraljevi Milutin, njegov sin Stefan Dečanski, kao i unuk Stefan Dušan, izdavali su manastiru darovnice u vidu zemljišta za izdržavanje, a kasnije su to i Turci potvrđivali fermanima iz Istanbula. Manastir je darivala i mati Angelina, srpska despotica, negde 1494. godine.

U mletačko-turskim ratovima manastir Krupa je teško stradao u više navrata, a posebno 1502. i 1620. U 20. vijeku desilo se isto u dva navrata: 1941. i 1995.

Velika i temeljna popravka manastira izvršena je 1855. godine, i to uz pomoć Rusije, Srbije i Austrije. Austrijska vlada je uslovila obnovu zahtjevom da manastirski prozori moraju biti izvedeni u gotskom stilu.

Manastirska riznica

Manastir Krupa čuva vrijedna duhovna i kulturna svjedočanstva, uprkos čestim pustošenjima u prošlosti. Šezdesetih godina 20. vijeka otkrivene su freske u manastirskoj crkvi i to one koje je 1622. godine freskopisao hilandarski monah Georgije Mitrofanović, isti onaj inok koji je oslikao Hilandarsku trpezariju. U Krupi su čuvane ikone italo-kritske škole, rad Jovana Apake. Čuva se i čestica moštiju Sv. Jeroteja. Tu je i kivot iz manastira Rmnja koji je donesen u Krupu u toku bosansko-hercegovačkog ustanka 1875. godine. Manastirska riznica čuvala je i tri antiminsa: jedan je jerusalimskog patrijarha Teodosija, drugi patrijarha Arsenija IV Šakabente iz 1743. i treći je Krupski iz 1739. godine. U manastirskom arhivu čuvana su i 22 turska fermana, od kojih je zanimljiv onaj koji se odnosi na zaštitu manastira Krke, a izdao ga turski sultan Mustafa II.

Brojne bogoslužbene knjige, utvari i druge vrednosti, za manastir je pribavio krupski arhimandrit, veliki putnik i značajni srpski pisac Gerasim Zelić. Inače, manastir Krupa je prihvaćao brojne velikane srpske književnosti. U njemu je izvjesno vrijeme boravio i Dositej Obradović. Simo Matavulj je u manastiru boravio četiri godine i, prema sopstvenom iskazu, tu naučio skrivene ljepote srpskog jezika.

Na saboru o Velikoj Gospojini, okupi se i preko šest hiljada ljudi.

Galerija

• 
  Ikonostas
• 
  Freske
• 
  Natpis

Vidi još

• Spisak manastira Srpske pravoslavne crkve

Literatura

• Veselinović, Rajko (1982). „Umetnost u Srba severne Dalmacije u XVIII stoleću: Prilog istoriji srpske umetnosti u XVIII veku”. Zbornik za likovne umetnosti. 18: 199—214. 
• Veselinović, Rajko (1986). „Srbi u Dalmaciji”. Istorija srpskog naroda. 4 (2). Beograd: Srpska književna zadruga. str. 7—66. 
• Latinović, Goran (2020). „Stradanje Srpske pravoslavne crkve za vrijeme Jugoslovenskog rata (1991-1995)”. Osam vekova autokefalije Srpske pravoslavne crkve. 1. Beograd: Pravoslavni bogoslovski fakultet. str. 471—489. 
• Orlović, Snježana (2008). Manastir Krupa: Monografija. Beograd-Šibenik: Istina. 
• Mileusnić, Slobodan (1997). Duhovni genocid: Pregled porušenih, oštećenih i obesvećenih crkava, manastira i drugih crkvenih objekata u ratu 1991-1995 (1997). Beograd: Muzej Srpske pravoslavne crkve. 

Spoljašnje veze

• Radio televizija Republike Srpske: Manastir Krupa u Dalmaciji 16. oktobar 2010. (jezik: srpski)
• Nacionalna Revija br.2011: Na kraju neopisive samoće, Ljiljana Dugalić i NR Pres, Pristupljeno 15. 2. 2013.
• Pravoslavlje br. 1093: Šestopedesetgodišnji jubilej manastira Krupe u Dalmaciji, Dr Dušan Kašić, Pristupljeno 15. 2. 2013.
• O manastiru na sajtu Manastiri-Crkve
• Oko Magazin: Krupa - najstariji manastir i najlepši most u Dalmaciji