Mihailo Višević

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Mihailo Višević
Ktitorski portret kralja Mihaila (?) iz crkve svetog Mihaila u Stonu.[a] U knjizi Valentine Babić o freskama Svetog Mihaila u Stonu (Balkanološki insitut SANU-Eparhija zahumsko hercegovačka, 2014) ubedljivo je pokazano da je ktitor crkve Svetog Mihaila bio srpski vladar Stefan Vojislav i da je on sagradio crkvu nešto pre 1050. godine dok je Ston bio prestonica njegove zahumsko-dukljanske države. To mišljenje ponavlja kasnije i zagrebačka istoričarka umetnosti Ivana Tomas. Arhitektura, skulpturalni ukras i freske crkve Svetog Mihaila po svojim stilskim osobenostima pouzdano se mogu datovati u prvu polovinu 11. veka. Ktitorski portret prikazuje kneza Stefana Vojislava.
Periodoko 910-930

Mihailo Višević, poznat i kao Mihailo Zahumski (oko 910 — oko 935), bio je srpski vladar Zahumlja, (lat. Chulmorum) u prvoj polovini X veka. U pisanim izvorima javlja se sa titulama “arhont Zahumlja”, “duks Zahumlja” “duks Slovena”, ali 926. i kao “kralj Slovena”, a obično se pretpostavlja da je imao slovensko zvanje knez.[4] Nije jasno da li je bio vazal vladara Srbije do 924. godine, a posle sloma Srbije možda je bio vazal Bugarske. Izgleda da je njegova snaga značajno porasla upravo od 924. kada je vodio ofanzivnu politiku i proširio 926. godine svoje posede na Apeninsko poluostrvo. Tako je postao jedan od najznačajnijih vladara na Jadranskom moru.

Srpske zemlje u 10. veku

Poreklo Mihaila Viševića[uredi | uredi izvor]

Vladarski rod u Zahumlju vodio je poreklo od Slovena sa Visle. U svom delu „O upravljanju Carstvom“ vizantijski car Konstantin Porfirogenit (912-959) zapisao je :

Pleme patricija i prokonzula Mihaila, sina Višešetinog (Βουσεβούτζη), arhonta Zahumljana, potiče od nekrštenih stanovnika, koji žive na reci Visli (Βίσλα)...

— Konstantin Porfirogenit, vizantijski car

[5] Postoje pretpostavke da pominjanje Visle samo daje precizniju odrednicu porekla Zahumskih Srba, a da Viševići zapravo predstavljaju bočnu liniju Vlastimirovića od kneza Višeslava.

Zahumlje je obuhvatalo deo današnje istočne Hercegovine i deo jugoistočne Hrvatske.[6] O stanovništvu Zahumlja Konstantin 7. zapisao je da ga čine Srbi koji su došli kada i ostali Srbi na Balkansko poluostrvo, a da u 10. veku imaju 5 naseljenih gradova.[7] Samo za Ston nije sporno gde se nalazio i nalazi, a bio je i jedna od prestonica Mihaila Zahumskog.[8]


Mihailova vladavina do 924.[uredi | uredi izvor]

Ne zna se kada je Mihailo rođen, ili tačno kada je stupio na presto, ali se pretpostavlja da je rođen između 880. i 890. godine, a da je vlast preuzeo krajem prve deceniji X veka. U pisanim izvorima Mihailo Višević, prvo se pojavljuje 912. godine, kada je presreo i zarobio Petra Badoarija budućeg mletačkog dužda i sina tadašnjeg dužda Ursa II (912-932), koji se vraćao iz Carigrada. Mihailo je zarobljenika poslao Simeonu Bugarskom (893-927). Tim postupkom Mihailo Zahumski pokazao je koga želi za saveznika između Vizantija i Bugarske, a time je stekao poverenje bugarskog vladara.[9] U Srbiji tada je vladao arhont (knez) Petar Gojniković (892-917), koji je bio i kum Simeona Bugarskog.[10] Nije poznato da li je Mihailo Zahumski bio vazal vladara Srbije Petra Gojnikovića, ili je držao suverenu vlast u Zahumlju 912. a možda je kontrolisao i deo Neretljanske oblasti.[11]

Simeonovo jačanje na Balkanskom poluostrvu, bilo je pretnja za Srbiju i Petra, jer je Simeon mogao, kada završi sukobe sa Vizantijom, krenuti na Srbiju i pretvoriti je u svoju provinciju, kao što su nekoliko decenija ranije neuspešno pokušali njegovi prethodnici.[12] Petar je počeo da pregovara 917. sa dračkim strategom Lavom Rabduhom o stvaranju saveza Vizantije, Srba i Mađara protiv Simeona, a pregovori su vođeni na prostoru Neretljanske oblasti, u delu Srbije koji je bio udaljen od Simeonove Bugarske.[13] Iako je susret Petra i Lava vođen u tajnosti Simeona je o njemu izvestio Mihailo Višević. Rešen da spreči stvaranje ovakve široke koalicije vladar Bugarske iste godine šalje na Petra vojsku koja je sa sobom vodila njegovog brata od strica Pavla Branovića (917-923) kao pretendenta na presto Srbije. Petar se bez borbe predaje i odlazi u zarobljeništvo, a Pavle postaje novi vrhovni arhont (knez) Srba.

Mihailova vladavina posle sloma Srbije 924. godine[uredi | uredi izvor]

Tokom vladavine Pavlove i Zaharijine (923-924) Mihailo je verovatno potpomognut Simeonom proširio svoj uticaj na Neretljansku oblast, pošto se posle sloma Srbije 924. godine pominje kao vrhovni predstavnik odnosno vladar Srba u primorju severno od Dubrovnika. Istorijski izvori ne navode da li je posle pada Srbije nominalno priznao Simeonovu vlast ili eventualno Tomislavovu (910-928) posle njegove pobede nad Simenovim trupama, ali je izvesno da je on nastupao veoma samostalno, čak iako je možda formalno priznavao nečiju vlast. Po nekima on se u savezu sa Tomislavom suprotstavio Simeonovim trupama.

Na splitskom crkvenom saboru 925. godine Mihailo se spominje odmah posle Tomislava, (lat. Michaeli excellentissimo duci Chulmorum), kao predstavnik Srba iz Zahumlja i Neretljanske oblasti.[14] Na saboru je i pored velikog zalaganja Grgura Ninskog odbačena slovenska služba, a Split postaje crkveno središte kako Hrvatske, tako i severnog dela Srba koji su se nalazili pod uticajem rimskog patrijarha odnosno Pape.

Vrhunac Mihailove vladavine zasigurno predstavlja prelazak Jadranskog mora i osvajanje Siponta 10. jula 926. godine, koji je tada formalno, poput Dubrovnika, priznavao vlast Vizantije, ali je zapravo bio samostalan i pod stalnim pritiskom Arapa i Langobarda. U to vreme u pisanim izvorima Mihailo je „rex Sclavorum” i prema tome bio je prvi vladar Srba sa titulom kralja u pisanim izvorima.[15]

Nedugo posle zauzeća Siponta, on od Vizantije dobija titulu antipata odnosno namesnika, čime mu je priznata vlast nad gradom i nesumnjivi značaj koji je imao na Jadranu u to doba, pošto je zvanično postao namesnik tj. zaštitnik nekih delova Jadrana koje je Vizantija smatrala svojim.

Ne zna se kada je Mihailo umro, ali je izvesno da su značaj i snaga njegove države opali, ako ne krajem njegove vladavine, ono sigurno neposredno posle njegove smrti, jer se Zahumlje i Neretljanska oblast nalaze u sastavu Časlavove (931- oko 960.) obnovljene Srbije sredinom X veka. U prilog ovome ide i činjenica da se naredno središte srpske države posle konačnog sloma prvobitne Srbije na Balkanskom poluostrvu oko 960. godine ne javlja u Zahumlju, već pod svetim Jovanom Vladimirom (oko 995-1015) u Duklji.

Napomene[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Đorđe Janković je pisao da je Stonu postojala u 10. veku episkopska i prestona crkva za Zahumlje, a za neke kamene ukrase iz poznate “crkvice kralja Mihaila” pisao je “Teško je bliže datovati ove reljefe, ali neke ploče deluju kao 10. stoleće, a neki komadi mogu biti stariji.”[1] Takvo pisanje Đ. Jankovića otvorilo je mogućnost da je Crkva Svetog Mihaila u Stonu nastala u 10. veku, a ne u 11. veku. U jednom članku objavljenom 2016. godine Ivana Tomas je pisala da vreme izgradnje vladarske kapele Sv. Mihaila verovatno treba povezati sa prvim važnim zahumskim vladarem u Stonu Mihailom Viševićem, kada je Ston bio upravno i crkveno središte njegove države.[2] Posle, 2018. godine Aleksandar Uzelac u drugom članku je ponovio mišljenje da je mala Crkva Svetog Mihaila u Stonu zadužbina Mihaila Zahumskog iz 10. veka, a ne Mihaila Zetskog iz 11. veka. To mišljenje su prihvatili još neki istoričari, kao Logos, i otvorili pitanje: Da li je u njoj portret kralja Mihaila Zetskog, ili kralja Mihaila Zahumskog?[3]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Janković 2007, str. 122.
  2. ^ Tomas 2016, str. 41.
  3. ^ Logos 2017, str. 32 sa napomenom 93.
  4. ^ Uzelac 2018, str. 6 (236).
  5. ^ VIINJ, II 1959, str. 60.
  6. ^ VIINJ, II 1959, str. 34. Od Raguze [tj. Dubrovnika] počinje arhontija Zahumljana i pruža se do reke Neretve i prema Primorju dopire do Paganije, a planinskom stranom prema severu graniči se sa Hrvatima, a spreda sa Srbijom.
  7. ^ VIINJ, II 1959, str. 60-61. Od navedenih gradova (Ston, Mokriskik, Josli, Galumainik i Dobriskik).
  8. ^ Uzelac 2018, str. 6-7 (236-237).
  9. ^ Uzelac 2018, str. 7-8 (237-238). Nije poznato ni gde je tačno zarobljen sin venecijanskog dužda, niti kako je zarobljenik odveden do Bugarske. Izgleda da je zarobljavanje bilo pre nego je Venecijanac došao do Hrvatske, i 912. mogao je biti zarobljen dok je prolazio pored obale Zahumlja, ili Neretljana. Zarobljeni Venecijanac, mogao je biti odveden preko poseda Petra Gojnikovića u Bugarsku. Vladar Srbije nije mogao nasilno zaustaviti poslanstvo, sa zarobljenikom, koje je išlo iz Zahumlja u Bugarsku 912. i tim postupkom ući u otvoreni sukob sa Simeon Bugarski, koji je tada bio najmoćniji vladara na Balkanskom poluostrvu.
  10. ^ VIINJ, II 1959, str. 53.
  11. ^ Uzelac 2018, str. 8-9 (238-239).
  12. ^ VIINJ, II 1959, str. 50-52.
  13. ^ VIINJ, II 1959, str. 54.
  14. ^ T. Smičiklas, Codex diplomaticus regni Croatiae, Dalmatiae et Slavoniae, Volume I, Zagreb 1874, str. 76,78.
  15. ^ Uzelac 2018, str. 242-245.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Primarni izvori[uredi | uredi izvor]

Naučni radovi[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Михаило_Вишевић&oldid=26217230”