Namibija

Uredi veze
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Republika Namibija
Republic of Namibia  (engleski)
Krilatica: Јединство, слобода, правда
(engl. Unity, Liberty, Justice)
Himna: Намибија, земља храбрих
(engl. Namibia, Land of the Brave)
Položaj Namibije
Glavni gradVindhuk
Službeni jezikengleski
Vladavina
 — PotpredsednikNangolo Mbumba
 — Predsednik VladeSara Kugongelva-Amadila
 — Potpredsednik VladeNetumbo Nandi-Ndaitva
Istorija
Nezavisnost21. mart 1990.
Geografija
Površina‍
 — ukupno824.292 km2 (34)
 — voda (%)1.002[1] (0,12%)
Stanovništvo‍
 — 2011.[2]2.113.077 (143)
 — gustina2,56 st./km2
Ekonomija
ValutaNamibijski dolar
 — stoti deo valute‍100 центи‍
Ostale informacije
Vremenska zonaUTC +1
Internet domen‍.na‍
Pozivni broj+264

Namibija (engl. Namibia), ili zvanično Republika Namibija (engl. Republic of Namibia), je država u južnoj Africi, na obalama Atlantskog okeana.[3] Graniči se na Angolom i Zambijom na severu, Bocvanom na istoku i Južnoafričkom Republikom na jugu. Nezavisnost je dobila 1990. godine od Južnoafričke Republike.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Glavni članak: Istorija Namibije

Teritoriju današnje Namibije prvobitno su naseljavala plemena Bušmani, Damara i Mamaka. Evropljani su se u većem broju naselili tek u 19. veku, kada je većina teritorije pripala Nemačkoj kao kolonija Jugozapadna Afrika, a manji deo je bio pod britanskom kontrolom. Južnoafrička Unija je okupirala koloniju nakon pobede nad nemačkim snagama za vreme Prvog svetskog rata, a od 1920. je upravljala teritorijom na osnovu mandata Lige naroda.[4] Po završetku Drugog svetskog rata, Južnoafrička Unija je odbila da vrati mandat Ujedinjenim nacijama i nastavila je da upravlja teritorijom bez međunarodnog priznanja.

Generalna skupština Ujedinjenih nacija je 26. oktobra 1966. opozvale mandat za upravljanje Jugozapadnom Afrikom, a područje je podvrgnuto pod direktnu vrhovnu vlast UN. Međutim, južnoafrička vlada nije priznala tu odluku i pokušala je da pripoji tu regiju. Godine 1966. Jugozapadna narodna afrička organizacija (engl. South-West Africa People's Organisation (SWAPO)) počela je borbu za nezavisnost, a Južnoafrička Republika je tek 1988. godine pristala da povuče svoje snage iz Namibije, u skladu sa mirovnim planom Ujedinjenih nacija za ceo region. Namibija je zvanično proglasila nezavisnost 21. marta 1990,[4] ali joj je luka Valvis Bej vraćena tek 1994. godine.[5]

Politika[uredi | uredi izvor]

Namibija je republika sa polupredsedničkim sistemom vlasti.[6] Predsednik se bira na izborima na mandat od pet godina. Predsednik je po ustavu šef države i vlade.[traži se izvor] Kabinet se sastoji od predsednika, premijera i ministara. Premijera i ministre imenuje predsednik države. SVAPO (engl. South-West Africa People's Organisation (SWAPO)), glavna organizacija koja je predvodila borbu za nezavisnost Namibije, i dalje je najveća politička stranka.

Parlament se sastoji iz gornjeg (engl. National Council) i donjeg doma (engl. National Assembly). Gornji dom ima 26 poslanika (po 2 poslanika iz 13 regija), donji dom ima 78 poslanika (72 se biraju na izborima, dok 6 imenuje predsednik). Poslanici imaju mandat od 5 godina.[7] Donji dom vrši primarnu zakonodavnu vlast, dok gornji dom ima više savetodavnu ulogu.

Najviši pravosudni organ je vrhovni sud, čije sudije imenuje predsednik po predlogu Komisije za pravosudne poslove.

Ustav Namibije iz 1990. godine je prvi afrički ustav u čijem se tekstu spominje važnost očuvanja životne sredine.[8]

Administrativna podela[uredi | uredi izvor]

Država je podeljena na 14 regija i 121 opštinu.[9] Regije su:

Regije Namibije
# Regija Glavni grad Broj stanovnika (2011)[10][11] Površina (km²)[11] Gustina naseljenosti
stan./km²
1 Zambezi Katima Mulilo 90.100 14.785 6,1
2 Erongo Svakopmund 150.400 63.539 2,4
3 Hardap Marijental 79.000 109.781 0,7
4 Karas Kitmanšop 76.000 161.514 0,5
5 Kavango1 Rundu 222.500 48.742 4,6
6 Khomas Vindhuk 340.900 36.964 9,2
7 Kunene Opuvo 88.300 115.260 0,8
8 Ohangvena Enhana 245.100 10.706 22
9 Omaheke Gobabis 70.800 84.981 0,8
10 Omusati Outapi 242.900 26.551 9,1
11 Ošana Ošakati 174.900 8.647 20
12 Ošikoto Omutija 181.600 38.685 4,7
13 Otjozonđupa Otjivarongo 142.400 105.460 1,4

1 Regija Kavango je 2013. podeljena na dve nove regije: Istočni Kavango i Zapadni Kavango.[9]

Geografija[uredi | uredi izvor]

Položaj[uredi | uredi izvor]

Države sa kojima se Namibija graniči su: Angola, Zambija, Bocvana i Južnoafrička Republika. Površina države iznosi 825.615 km².

Geologija i reljef[uredi | uredi izvor]

Mapa Namibije

Reljefom Namibije dominira centralna visoravan sa najvećim vrhom na planini Brandberg (2.606 m). Središnja visoravan graniči na zapadu sa Namibijskom pustinjom, na jugu sa rekom Orandž i pustinjom Kalahari. Na severoistoku se teritorija Namibije sužava u uski Kaprivijev pojas, nazvan po nemačkom kancelaru koji je uspeo dobiti izlaz Nemačke kolonije na reku Zambezi.[12]

Vode[uredi | uredi izvor]

Flora i fauna[uredi | uredi izvor]

Klima[uredi | uredi izvor]

Klima varira, od pustinjske do suptropske. Uglavnom je vruće i suvo, a padavine su retke i neravnomerno raspoređene. Hladna Buenguelska struja, usmerena prema severu, smanjuje količine padavina.

Veći gradovi su Vindhuk, Valvis Bej, Svakopmund, Ošakati i Grutsutein.

Vindhuk
Peščane dine u pustinji

Privreda[uredi | uredi izvor]

Privreda Namibije je uveliko zavisna o vađenju i preradi minerala za izvoz. Rudarstvo čini 8% BDP-a, ali obezbeđuje više od 50% spoljnotrgovinskih prihoda.[1] Namibija je četvrta zemlja u Africi po izvozu nagorivih minerala i peta u svetu po proizvodnji uranijuma.[4] Zahvaljujući bogatim naplavnim nalazištima dijamanata, zemlja je veliko svetsko izvorište dijamantskog dragog kamenja. Namibija proizvodi i velike količine olova, cinka, kositre, srebra i volframa.

Oko 2/5 stanovništva živi od poljoprivrede (uglavnom od nekomercijalne). Namibija ne zadovoljava vlastite potrebe za hranom, pa mora uvoziti. Nestašice hrane u ruralnim oblastima predstavljaju veliki problem tokom sušnih godina.[1]

Iako je BDP po stanovniku mnogo veći od najsiromašnijih afričkih zemalja, većina Namibijaca živi u izrazitom siromaštvu zbog velike stope nezaposlenosti i neravnomerno raspoređenog nacionalnog bogatstva.[4] Namibijska privreda je povezana sa Južnoafričkom.[1]

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Grupa žena iz naroda Herero, Vindhuk, Namibija
Glavni članak: Demografija Namibije

Prema popisu stanovništva i domaćinstava iz 2011. godine, Namibija je imala 2.113.077 stanovnika. U periodu od 2001. do 2011. godine, godišnji prirast stanovništva iznosio je 1,4%, što je pad u odnosu na prethodni desetogodišnji period (1991—2001) kada je iznosio 2,6%.[13] Prema popisu iz 2011, u Namibiji živi 2.104.900 stanovnika.[2] Crnci čine 87%, belci 6%, a melezi 7% stanovništva. Oko 80-90% stanovništva su hrišćani (od toga 50% luterani), dok lokalna verovanja praktikuje oko 10-20% stanovništva.

Namibija ima vrlo slabu gustinu naseljenosti, druga je na svijetu najrjeđe naseljena država među svim suverenim državama svijeta, odmah poslije Mongolije.[14] Većina stanovništva zemlje je narod Ovambo koji spada u grupu Bantu naroda, a koji sačinjavaju oko polovinu stanovništva. Ovambo uglavnom žive na sjeveru Namibije, međutim danas naseljavaju gotovo sve gradove u zemlji. Druge etničke grupe su Herero i Himba, koji govore veoma sličnim jezicima, dok narodi Damara i Nama pričaju istim kliktavim jezikom poznatim kao kojkoj jezik.

Pored većinskog Bantu stanovništva, ovdje žive i veće grupe kojsanskih naroda (poput Nama i Bušmana), koji su potomci prvobitnih stanovnika južne Afrike. U Namibiji žive i brojni potomci izbeglica iz Angole. Takođe, tu žive i dve manje grupe stanovništva miješane rase mulata i takozvanih Bastarda, koji zajedno sačinjavaju oko 6,6% ukupnog stanovništva zemlje. Broj mulata u odnosu na Bastarde je oko dva naprema jedan. Postoji i manja kineska zajednica u Namibiji.[15]

Belci (najveći broj njih je portugalskog, holandskog, njemačkog, britanskog i francuskog porekla) čine oko 6,4% ukupnog stanovništva Namibije; oni čine drugu po veličini populaciju evropskog porekla u podsaharskoj Africi, i u pogledu učešća u ukupnom stanovništvu države i pogledu ukupnog broja stanovnika, samo ih u Južnoafričkoj Republici ima više.[16] Većina bijelaca u Namibiji i gotovo svi mješanci i mulati govore afrikanerski jezik, te dele sličnu kulturu, religiju i poreklo poput belaca i meleza u JAR. Manji deo belaca (oko 30 hiljada) vode poreklo direktno od nemačkih kolonista, a zadržali su svoje nemačke kulturne i obrazovne institucije. Gotovo svi portugalski naseljenici došli su u Namibiju iz ranije portugalske kolonije Angole.[17] Po popisu stanovništva iz 1960. godine u Jugozapadnoj Africi (današnjoj Namibiji) živelo je 526.004 stanovnika, od čega je bilo 73.464 belaca (14%).[18]

Namibija vrši popis stanovništva svakih deset godina. Nakon sticanja nezavisnosti, prvi popis stanovništva i domaćinstava je održan 1991. godine, dok su naredni održavani 2001. i 2011. godine.[19] Za prikupljanje podataka o broju stanovnika, koristila se metoda da se računao svaki stanovnik Namibije na dan zakazanog popisa, bez obzira gde se ta osoba nalazila. Takva metoda se naziva još i de facto metoda.[20] Za potrebe numeracije i organizovanja popisa, država je podijeljena na 4.042 popisna područja. Ova područja se ne preklapaju sa administrativnim granicama radi dobijanja pouzdanijih podataka za potrebe izbornih spiskova.[21]

Poput mnogih država Podsaharske Afrike, Namibija ima veliki procenat radno-sposobnog stanovništva koji su HIV pozitivni, ili su oboleli od side. Poslednjih godina je načinjen značajan napredak u borbi protiv ove bolesti. Lečenje je obezbeđeno za oko 90% zaraženih, a broj novih infekcija je smanjen za 60%.[22] Prema proceni iz 2011, oko 13,4% odraslog stanovništva Namibije je bilo HIV pozitivno, što i dalje svrstava Namibiju među 10 država sa najvećom prevalencom HIV pozitivnih na svetu.[23]

Engleski je službeni jezik. Polovina Namibijaca govori Ovambo (Oshiwambo) kao prvi jezik, a veoma je zastupljen i afrikanerski, koji je bio zvanični jezik za vreme južnoafričke uprave. Iako je službeni jezik engleski, većina belog stanovništva govori ili afrikanerski ili nemački, oba jezika su bila službena do 1990. kada je Namibija dobila nezavisnost. Portugalski jezik govori jedan deo crnog stanovništva iz Angole. U Namibiji se takođe govori više od 11 domorodačkih jezika, a mnogi stanovnici govore dva ili tri jezika.[24]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g The World Factbook: Namibia Arhivirano na sajtu Wayback Machine (23. април 2020), Central Intelligence Agency, приступљено на дан 13. 10. 2013.
  2. ^ а б Census Projected Population Архивирано на сајту Wayback Machine (10. april 2013), www.gov.na
  3. ^ „United Nations Statistics Division - Standard Country and Area Codes Classifications”. Arhivirano iz originala 13. 07. 2011. g. Pristupljeno 10. 04. 2014. 
  4. ^ a b v g Namibija, Proleksis enciklopedija, pristupljeno na dan 14. 10. 2013.
  5. ^ Walvis Bay celebrates 10 years re-integration into Namibia, afrol News, pristupljeno na dan 14. 10. 2013.
  6. ^ Elgi, Robert: The Politics of Semi-Presidentialism Arhivirano na sajtu Wayback Machine (17. oktobar 2013), pristupljeno na dan 14. 10. 2013.
  7. ^ Legislative Branch Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. novembar 2013), grnnet.gov.na, pristupljeno na dan 14. 10. 2013.
  8. ^ Namibia, World Wildlife Fund, pristupljeno na dan 14. 10. 2013.
  9. ^ a b Caprivi is no more Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. oktobar 2013), The Namibian, pristupljeno na dan 14. 10. 2013.
  10. ^ Smit, Nico (12. 04. 2012). „Namibia’s population hits 2,1 million”. The Namibian. [mrtva veza]
  11. ^ a b „Namibia's Population by Region”. Election Watch. Institute for Public Policy Research (1): 3. 2013. 
  12. ^ Jacobs, Frank (05. 12. 2011). „A Few Salient Points”. New York Times. Pristupljeno 14. 10. 2013. 
  13. ^ Duddy, Jo Maré (28. 03. 2013). „Census gives snapshot of Namibia’s population”. The Namibian. Arhivirano iz originala 13. 04. 2013. g. Pristupljeno 08. 12. 2013. 
  14. ^ Department of Economic and Social Affairs Population Division (2009). „World Population Prospects, Table A.1” (PDF). 2008 revision. Ujedinjeni narodi. Pristupljeno 12. 03. 2009. 
  15. ^ China and Africa: Stronger Economic Ties Mean More Migration, autor: Malia Politzer, Migration Information Source, august 2008.
  16. ^ Agency, Central Intelligence (2009). „Namibia”. The World Factbook. Arhivirano iz originala 23. 04. 2020. g. Pristupljeno 23. 01. 2010. 
  17. ^ Flight from Angola, The Economist (16.8.1975)
  18. ^ Lalita Prasad Singh (1980). The United Nations and Namibia. East African Publishing House. 
  19. ^ „Census Summary Results”. National Planning Commission of Namibia. Arhivirano iz originala 11. 01. 2012. g. Pristupljeno 21. 02. 2012. 
  20. ^ Kapitako, Alvine (08. 08. 2011). „Namibia: 2011 Census Officially Launched”. New Era. via allafrica.com. 
  21. ^ „Methodology”. National Planning Commission of Namibia. Arhivirano iz originala 11. 01. 2012. g. Pristupljeno 21. 02. 2012. 
  22. ^ „Borba protiv side daje rezultate”. 24 sata. Arhivirano iz originala 14. 10. 2013. g. Pristupljeno 14. 10. 2013. 
  23. ^ „Top 10 Countries, Adult HIV Prevalence Percent, 2011”. Kaiser Family Foundation. Pristupljeno 14. 10. 2013. 
  24. ^ „Languages Spoken in Namibia”. grnnet.gov.na. Arhivirano iz originala 30. 06. 2013. g. Pristupljeno 14. 10. 2013. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Lalita Prasad Singh (1980). The United Nations and Namibia. East African Publishing House. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Намибија&oldid=27735332”