Napulj
| Napulj | |
|---|---|
 Kolažni prikaz gradskih znamenitosti | |
 Zastava
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država |  Italija |
| Regija | Kampanija |
| Osnovan | 600. p. n. e. |
| Stanovništvo | |
| Stanovništvo | |
| — | 963.522 |
| — gustina | 8.214,17 st./km2 |
| Aglomeracija | 4.434.136 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 40° 50′ 00″ S; 14° 15′ 00″ I / 40.833333° S; 14.25° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST) |
| Aps. visina | 17 m |
| Površina | 117,3 km2 |
  Napulj Napulj na karti Italije | |
| Ostali podaci | |
| Gradonačelnik | Luiđi De Madžistris |
| Poštanski broj | 80100, 80121-80147 |
| Pozivni broj | 081 |
| Registarska oznaka | NA |
| Veb-sajt | |
| comune.napoli.it | |
Napulj (ital. Napoli, nap. Napule) je treći po veličini grad u Italiji. Napulj je i glavni grad istoimenog Okruga Napulj i glavni grad pokrajine Kampanije u južnoj Italiji. Sa okolnim predgrađima grad ima oko 4,5 miliona stanovnika.
Napulj je širom sveta poznat po nizu posebnosti: obližnjem vulkanu Vezuvu i drevnoj Pompeji, po starom istorijskom jezgru (danas pod zaštitom UNESKOa), kulinarskom specijalitetu pici, kao i po napolitanskoj kriminalnoj organizaciji Kamori.
Poreklo naziva[uredi | uredi izvor]
Današnji naziv grada „Napulj“ ili italijanski „Napoli“ je izveden od dve starogrčke reči „Nea“ i „Polis“ (starogrčki: Νέα Πόλις), što znači „Novi grad“.
Geografija[uredi | uredi izvor]
Napulj se nalazi na prelazu iz središnje ka južnoj Italiji. Grad se smestio u središnjem delu Kampanije. Od prestonice Rima grad je udaljen 225 km jugoistočno.
Reljef[uredi | uredi izvor]
Napulj se razvio u istoimenom Napuljskom zalivu, delu Tirenskog mora. Grad se proteže severnom stranom zaliva i na pokrenutom je terenu. Severno od grada se proteže Flegrejsko pobrđe, a 20ak kilometara istočno uzdiže se čuveni vulkan Vezuv. Grad je poznat i po veoma nezavidnom položaju što se tiče seizmike i vulkanske aktivnosti.
Klima[uredi | uredi izvor]
Klima u Napulju je sredozemna klima. Stoga je su leta duga, suva i topla a zime blage i kišovite.
| Klima Napulja | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Maksimum, °C (°F) | 13,0 (55,4) |
13,5 (56,3) |
15,7 (60,3) |
18,1 (64,6) |
23,0 (73,4) |
26,7 (80,1) |
29,9 (85,8) |
30,3 (86,5) |
26,9 (80,4) |
22,1 (71,8) |
17,1 (62,8) |
14,1 (57,4) |
20,8 (69,4) |
| Prosek, °C (°F) | 8,7 (47,7) |
8,8 (47,8) |
11,1 (52) |
13,2 (55,8) |
17,8 (64) |
21,4 (70,5) |
24,3 (75,7) |
24,7 (76,5) |
21,4 (70,5) |
17,1 (62,8) |
12,4 (54,3) |
9,8 (49,6) |
15,9 (60,6) |
| Minimum, °C (°F) | 4,4 (39,9) |
4,5 (40,1) |
6,3 (43,3) |
8,4 (47,1) |
12,6 (54,7) |
16,2 (61,2) |
18,8 (65,8) |
19,1 (66,4) |
16,0 (60,8) |
12,1 (53,8) |
7,8 (46) |
5,6 (42,1) |
11,0 (51,8) |
| Količina padavina, mm (in) | 104,4 (4,11) |
97,9 (3,854) |
85,7 (3,374) |
75,5 (2,972) |
49,6 (1,953) |
34,1 (1,343) |
24,3 (0,957) |
41,6 (1,638) |
80,3 (3,161) |
129,7 (5,106) |
162,1 (6,382) |
121,4 (4,78) |
1.006,6 (39,63) |
| Dani sa padavinama (≥ 1.0 mm) | 9,9 | 9,8 | 9,5 | 8,8 | 5,7 | 4,0 | 2,3 | 3,8 | 5,8 | 8,1 | 10,8 | 10,7 | 89,2 |
| Sunčani sati — mesečni prosek | 114,7 | 127,6 | 158,1 | 189,0 | 244,9 | 279,0 | 313,1 | 294,5 | 234,0 | 189,1 | 126,0 | 105,4 | 2.375,4 |
| Izvor: World Meteorological Organization[1] | |||||||||||||
| Klima Napulja-Kapodičina, okruga na periferiji (altituda: 72 metres (236 feet) iznad nivoa mora.[2]) | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Pokazatelj \ Mesec | Jan. | Feb. | Mar. | Apr. | Maj | Jun | Jul | Avg. | Sep. | Okt. | Nov. | Dec. | God. |
| Apsolutni maksimum, °C (°F) | 21,1 (70) |
22,8 (73) |
27,8 (82) |
27,4 (81,3) |
34,8 (94,6) |
37,4 (99,3) |
39,0 (102,2) |
40,0 (104) |
37,2 (99) |
31,5 (88,7) |
26,0 (78,8) |
24,4 (75,9) |
40 (104) |
| Maksimum, °C (°F) | 13,0 (55,4) |
13,1 (55,6) |
15,6 (60,1) |
17,4 (63,3) |
23,0 (73,4) |
26,5 (79,7) |
29,8 (85,6) |
30,8 (87,4) |
26,8 (80,2) |
22,7 (72,9) |
17,3 (63,1) |
14,3 (57,7) |
20,9 (69,6) |
| Prosek, °C (°F) | 8,7 (47,7) |
8,8 (47,8) |
11,0 (51,8) |
12,9 (55,2) |
17,8 (64) |
21,3 (70,3) |
24,3 (75,7) |
24,9 (76,8) |
21,4 (70,5) |
17,1 (62,8) |
12,5 (54,5) |
9,9 (49,8) |
15,88 (60,57) |
| Minimum, °C (°F) | 4,4 (39,9) |
4,5 (40,1) |
6,3 (43,3) |
8,4 (47,1) |
12,6 (54,7) |
16,2 (61,2) |
18,8 (65,8) |
19,1 (66,4) |
16,0 (60,8) |
12,1 (53,8) |
7,8 (46) |
5,6 (42,1) |
11,0 (51,8) |
| Apsolutni minimum, °C (°F) | −5,6 (21,9) |
−3,8 (25,2) |
−3,6 (25,5) |
0,8 (33,4) |
5,0 (41) |
9,0 (48,2) |
11,2 (52,2) |
11,4 (52,5) |
5,6 (42,1) |
2,6 (36,7) |
−3,4 (25,9) |
−4,6 (23,7) |
−5,6 (21,9) |
| Količina padavina, mm (in) | 92,1 (3,626) |
95,3 (3,752) |
77,9 (3,067) |
98,6 (3,882) |
59,0 (2,323) |
32,8 (1,291) |
28,5 (1,122) |
35,5 (1,398) |
88,9 (3,5) |
135,5 (5,335) |
152,1 (5,988) |
112,0 (4,409) |
1.008,2 (39,693) |
| Dani sa padavinama (≥ 1.0 mm) | 9,3 | 9,1 | 8,6 | 9,3 | 6,1 | 3,3 | 2,4 | 3,7 | 6,1 | 8,5 | 10,2 | 9,9 | 86,5 |
| Relativna vlažnost, % | 75 | 73 | 71 | 70 | 70 | 72 | 70 | 69 | 73 | 74 | 76 | 75 | 72,3 |
| Sunčani sati — mesečni prosek | 114,7 | 127,6 | 158,1 | 189,0 | 244,9 | 279,0 | 313,1 | 294,5 | 234,0 | 189,1 | 126,0 | 105,4 | 2.375,4 |
| Izvor: Servizio Meteorologico[3] and NOAA (1961-1990, humidity)[4] | |||||||||||||
| Jan | Feb | Mar | Apr | Maj | Jun | Jul | Avg | Sep | Okt | Nov | Dec | Godina |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 15 °C (59 °F) | 14 °C (57 °F) | 14 °C (57 °F) | 15 °C (59 °F) | 18 °C (64 °F) | 22 °C (72 °F) | 25 °C (77 °F) | 27 °C (81 °F) | 25 °C (77 °F) | 22 °C (72 °F) | 19 °C (66 °F) | 16 °C (61 °F) | 19,3 °C (66,7 °F) |
Vode[uredi | uredi izvor]
Napulj se razvio u istoimenom Napuljskom zalivu, delu Tirenskog mora. U gradu nema značajnijih kopnenih vodotoka, mada zbog seizmičke aktivnosti područja ima izvora tople i vrele vode.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Napulj su osnovali Grci između VII i VI veka p. n. e. Dobio je ime Nea Polis (grčki Νέα Πόλις), što znači „Novi grad“ i bio je deo Velike Grčke. Okolina grada bila je poprište velikog sukoba tokom Drugog punskog rata.
Tokom rimskog perioda grad je zadržao grčki jezik i originalne običaje. Posle rimskog perioda prelazi iz ruke u ruku različitih vladara (Vizantija, Lombardi, Normani, nemački Sveti Rimski Carevi, Anžujci, Aragon, Španija, Burboni).
Posle pada Zapadnog rimskog carstva vodio se iscrpljujući Gotski rat između Gota i Vizantije. Vizantija pobeđuje, ali području je trebalo nekoliko vekova da se oporavi od posledica toga rata.
Posle dolaze Langobardi, a u 11. veku Normani pod vodstvom Roberta Gviskara.
Napulj je bio glavni grad Kraljevstva Dve Sicilije, a postao je i glavni grad Napuljske kraljevine. Napulj je bio jedini grad pored Jerusalima, gde je ime kraljevstva bilo isto kao glavni grad.
1224. je osnovan univerzitet.
U 17. veku Napulj je sa svojih 300.000 stanovnika bio drugi po veličini - (posle Pariza) - grad u Evropi. Danas se u gradu mogu naći spomenici svih tih bivših perioda vlasti.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
Prema rezultatima popisa stanovništva 2011. u opštini je živelo 978.399 stanovnika.[6]
| 1931. | 1936. | 1951. | 1961. | 1971. | 1981. | 1991. | 2001. | 2011. |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 831.781 | 865.913 | 1.010.550 | 1.182.815 | 1.226.594 | 1.212.387 | 1.067.365 | 1.004.500 | 978.399 |
2008. godine Napulj je imao nešto preko 960.000 stanovnika, svega 40% više kao na početku 20. veka, ali za 20% manje nego 1970. godine. Opadanje stanovništva tokom proteklih decenija uzrokovano je stalnim preseljenjem stanovništva (mahom mladih porodica) u mirnija predgrađa sa višim kvalitetom života. Ovo se odražava i na gradsko stanovništvo, koje je izuzetno staro i sa niskim prirodnim priraštajem. Treba spomenuti i brojno privremeno stanovništvo u vidu brojne studentske populacije.
Grad danas ima značajan udeo imigrantskog stanovništva, doseljenika iz svih krajeva svega.
Napulj ima veliko gradsko područje sa oko 4,5 miliona stanovnika, Veliki Napulj, i po tome je drugi grad u Italiji, odmah posle Velikog Milana.
Jezik[uredi | uredi izvor]
Pored zvaničnog italijanskog jezika u gradu i okolini se govori i napolitanski jezik, odn. pre lokalno narečje italijanskog jezika. Ovo je veliki ponos gradskog stanovništva.
Privreda[uredi | uredi izvor]
Privreda Napulja zaostaje za veličinom grada. Napulj prati „bauk italijanskog juga“, koji do dan-danas pati o delovanja organizovanog kriminala, velikog stepena kriminaliteta, razvijenosti „sivog tržišta“ i velike podmićenosti činovništva.
I pored toga grad ima razvijenu privredu, mahom vezanu za lučke delatnosti. Grad ima razvijenu prehrambenu industriju i brodogradnju, a u okolini postoje veoma razvijena turistička odredišta (Kapri, Sorento, Vezuv i Pompeja).
Znamenitosti[uredi | uredi izvor]
Istorijsko jezgro Napulja uvršteno je na Uneskovu listu Svetske baštine. Iako je Napulj jedan od najlepših gradova u Evropi i bogat istorijskim spomenicima, malo je zanemaren od strane masovnog turizma, jer se posećuju obližnji atraktivni lokaliteti. Unutar grada postoje mnoga atraktivna mesta.
U Napulju se nalazi nekoliko poznatih zamkova:
- Novi Zamak je u samom istorijskom centru i na listi je Svetske baštine.
- Zamak del Ovo
- Zamak Kapuano
- Zamak Svetog Elma
U Napulju se nalazi najstarija aktivna opera u Evropi, Teatar San Karlo, koja je osnovana 1737. U Napulju je rođen čuveni Enriko Karuzo.
Znamenitosti blizu Napulja[uredi | uredi izvor]
Blizu Napulja se nalaze ruševine Pompeja i Herkulanuma stradalih 79. prilikom erupcije Vezuva.
U Napuljskom zalivu nalaze se ostrva Kapri, Pročida i Iskija.
Zanimljivosti[uredi | uredi izvor]
- Što se tiče hrane, Napulj se smatra postojbinom pice. Najstarija picerija postoji od 1830.
- U Napulju dejstvuje kriminalna orhganizacija pod nazivom Kamora
- U Napulju se govori napolitanski
- U Napulju je rođen čuveni italijanski oskarovac Paolo Sorentino. Sam grad autor vrlo rado koristi kao scenografiju svojih filmova i romana.
Partnerski gradovi[uredi | uredi izvor]
Galerija[uredi | uredi izvor]
-
Gradska katedrala -
Kraljevski dvor -
Novi Zamak -
Veoma poznata Galerija Umberto I -
Zdanje Napuljskog univerziteta -
Akademija lepih umetnosti -
Trg plebiscita sa Crkvom Franje Paulijanskog
.jpg)
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Weather Information for Naples”. World Meteorological Organization. jun 2011. Arhivirano iz originala 5. 11. 2012. g. Pristupljeno 7. 9. 2012.
- ^ „GeoHack – San Pietro a Patierno”. wmflabs.org. Arhivirano iz originala 16. 9. 2016. g.
- ^ Tabelle climatiche della stazione meteorologica di Napoli-Capodichino Ponente dall'Atlante Climatico 1971–2000 (PDF). Servizio Meteorologico dell'Aeronautica Militare. Retrieved 5 December 2012.
- ^ „Naples (16289) - WMO Weather Station”. NOAA. Pristupljeno 17. 7. 2019.
- ^ Neapolitan Riviera Climate Arhivirano 2014-02-01 na sajtu Wayback Machine – weather2travel.com
- ^ „Statistiche I.Stat”. ISTAT. 28. 12. 2012.
Литература[uredi | uredi izvor]
- Acton, Harold (1956). The Bourbons of Naples (1734–1825). London: Methuen.
- Acton, Harold (1961). The Last Bourbons of Naples (1825–1861). London: Methuen.
- Buttler, Michael; Harling, Kate (март 2008). Paul Mitchell, ур. Naples (Third изд.). Basingstoke, Hampshire, United Kingdom: Automobile Association Developments Limited 2007. ISBN 978-0-7495-5248-0. Приступљено 11. 3. 2010.
- Chaney, Edward (2000). "Inigo Jones in Naples" in The Evolution of the Grand Tour. London: Routledge.
- De Grand, Alexander J. (2001). The hunchback's tailor: Giovanni Giolitti and liberal Italy from the challenge of mass politics to the rise of fascism, 1882–1922, Wesport/London: Praeger, ISBN 0-275-96874-X
- Snowden, Frank M. (1995) Naples in the Time of Cholera, 1884–1911, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN 0-521-48310-7
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Zvanični veb-sajt
- Filmovi i foto galerija Napulja Filmovi i foto galerija
- Napulj - nekad i sad
- Mapa Napulja
- Javni gradski prevoz Arhivirano na sajtu Wayback Machine (2. novembar 2006)
- Univerzitet u Napulju
- Satelitski snimci Arhivirano na sajtu Wayback Machine (1. oktobar 2006)
- Nacionalni arheološki muzej
- Narodna biblioteka u Napulju
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Geografske | |
| Ostale | |
