Opština Štrpce

Opština Štrpce
Grb
Osnovni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Kosovski okrug
Sedište	Štrpce
Stanovništvo
Stanovništvo	12.000
Geografske karakteristike
Površina	247,4 km2
Ostali podaci
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Predsednik opštine	Bratislav Nikolić (Srpska lista)
Veb-sajt	https://kk.rks-gov.net/shterpce/sr/

Opština Štrpce (alb. Komuna e Shtërpces) nalazi se na krajnjem jugu Srbije, na granici sa Severnom Makedonijom. Površina opštine je oko 248 km². Obuhvata teritoriju od šesnaest sela Sirinićke župe. Sedište opštine je istoimeno mesto Štrpce. Opština Štrpce je postojala do 1965. godine kada je ukinuta, a ponovo je formirana 1988. godine izdvajanjem naselja iz tadašnje opštine Uroševac (Sl. list SAP Kosova; 05/88).

Na zapadu opštine izvire reka Lepenac. Na Šar-planini se nalazi poznati ski centar Brezovica, a tu je i jedan od pet nacionalnih parkova u Republici Srbiji, nacionalni park Šar-planina.

Geografija

Položaj i prostranstvo

Opština Štrpce na mapi Kosovskog upravnog okruga

Opština Štrpce se velikim delom poklapa sa granicama Sirinićke župe. Opština Štrpce je formirana 10.08. 1988. godine nakon što je ukinuta 31. decembra 1965. i obuhvata površinu od 247,36 km². Teritorija opštine nalazi se u južnom delu Srbije, u autonomnoj pokrajini Kosovu i Metohiji. Smeštena je u južnom delu Kosovskog upravnog okruga. Zahvata ceo sliv reke Lepenca. Župa se nalazi u severoistočnom delu Šar-planine i u obliku je širokog nepravilnog mnogougla.

Štrpce je administrativno središte opštine, nalazi se u centralnom delu opštinske teritorije. Sela su podjednako smeštena na obe obale Lepenca. Sedam je smešteno na levoj a devet na desnoj obali Lepenca. Opština Štrpce se graniči sa severa sa opštinama Uroševac i Suva Reka, istoka Prizrenom, zapada Kačanikom, a na jugu sa Severnom Makedonijom.

Na južnoj strani opština se proteže preko šarskog grebena sa vrhovima Ljuboten (2.498 m), Livadice (2.494 m), Jezerska Čuka (2.604 m) i Bistra (2.651 m). Zapadna granica se od prevoja Bistre spušta na prevoj Prevalac koji Sirinićku župu razdvaja od Sredačke Župe. Severozapadna strana Sirinića se od Ošljaka (2.207 m) proteže preko Kodža Balkana (2.035 m) i planine Žara (1.694 m) koje ga odvajaju od Prizrenskog Podgorja. Severnu granicu župe čine delovi Jezerske planine, Studenica i Kurkulica, odakle se granica na severoistoku spušta preko Grabera prema Brodskoj klisuri na istočnoj strani.

Putni pravci Opštinu Štrpce povezuju sa Prizrenom i Uroševcem, dok saobraćajnice uglavnom prate reku Lepenac.

Panorama Velike Livade

Klima

Pogled na Šar-planinu iz Štrpca

Klima je planinska, ali shodno nadmorskoj visini, podlozi i uticaju vetrova neki delovi župe imaju značajne klimatske razlike. Strane okrenute jugu, kao i niži delovi imaju župsku klimu, a viši delovi alpsku. U većem delu godine preovlađuje pretežno stabilno vreme, bez olujnih vetrova, sa dugim zimama koje nisu oštre i toplim letima sa malom količinom padavina.

Najtopliji mesec je jul sa prosečnom temperaturom od 18 °C, a najhladniji januar sa srednjom temperaturom od -0,3 °C. Ipak postoje razlike između severnog i južnog dela. Zbog izloženosti severcu južni deo je hladniji od severnog. Tako na primer selo Koštanjevo koje se nalazi na južnoj strani i nadmorskoj visini od 1.000 do 1.240 metara zimi je toplije, nego naselje Štrpce koje se nalazi na 900 metara.

Snežni pokrivač se u župi zadržava oko 60 do 210 dana, što zavisi od nadmorske visine i ekspozicije. Sirinićka župa prima i značajnu količinu padavina, npr. Jažince 1.014 mm, a Štrpce 922 mm godišnje.

Hidrografija

Vodeni tokovi

Sirinićka župa je bogata vodom. Gustu rečnu mrežu čini Lepenac i njegove pritoke. Najveća reka je Lepenac koja nastaje na Kodža Balkana kod sela Sevce na nadmorskoj visini od 1.120 metara, od Tisove i Černičke reke. Maksimalna visina na izvoru Lepenca je 1.934 metara, a najniža 630 metara. Površina sliva Lepenca u Sirinićkoj župi iznosi 241 km², a od Jažinca do Broda prima 12 pritoka: Tisovu reku, Čerenačku reku, Sotački potok, Suvu reku, Blatešticu, Vrbeštičku reku, Muržicu, Miljošticu, Sušićku reku, Vičansku reku, Ropotski potok i Ižansku reku.

Na teritoriji župe konstatovano je 247 izvora. Veliki broj izvora se koristi za vodosnabdevanje, a temperatura vode je od 4–10 stepeni.

Jezera

Štrbačko jezero

Broj jezera u opštini nije tačno utvrđen. Jezera sa Šarske strane, Štrbačko ili Livadičko jezero koje se nalazi na nadmorskoj visini od 2.173 metara i Veliko Jažinačko jezero na 2.170. metara nadmorske visine su veoma bogata vodom.

Štrbačko jezero smešteno je u dubokom cirku, podno vrha „Livadice“ na nadmorskoj visini od 2.173 metra. Udaljeno je oko šest kilometara jugoistočno od Štrpca. Dužina jezera iznosi 220, a širina 124 metra, dok je obim jezera 683 metra. Dubina jezera varira u rasponu od 6,50 do 8,60 metra, u zavisnosti od doba godine. Providno je do samog dna, a vodu dobija od padavina, topljenjem snežnika, kao i od brojnih površinskih i podzemnih izvora.

Veliko Jažinačko jezero je dugačko 150 metara, a široko 87 metara. Ime je dobilo po selu Jažince. Najveći vodostaj jezero ima u maju, junu, oktobru i novembru u vreme kiša, dok je najmanji u avgustu ili septembru. Prema nekim srpskim naučnicima dubina jezera pri visokom vodostaju iznosi 12 metara. I prema prvim i drugim izvorima jezero je najdublje od svih jezera na Šar planini. Dužina obalne linije jezera iznosi oko 500 m. Jezero ima jajčani oblik, a napaja se vodom iz jednog potoka koji ne presušuje i sa nekoliko glečera koji ga okružuju.

Voda planinskih jezera Sirinićke župe odlikuje se niskim temperaturama tokom cele godine, usled velike nadmorske visine, hladnih vetrova, pa zbog toga ona ne služe za kupanje.

Biljni pokrivač i životinjski svet

Mali Šarplaninac slikan u Sevcu

Ogromni vodeni talog, kao i sastav stena koji se sastoji od nepropustljivih stena čini da je biljni svet veoma bujan. Na prostoru od 1.000–-1.200 metara raste bukva, hrast, kitnjak, cer, breza, beli jasen. Od 1.200–-1.700 metara prostire se crnogorični pojas na kome se mogu naći crni bor i beli bor, smrča, kleka, molika. Iznad 1.700 metara zastupljena je prelazna žbunasta vegetacija. U Sirinićkoj župi je 5.585 hektara pod šumom, dok 6.500 hektara čine pašnjaci.

Nekada se planinski masiv Šar-planine odlikovao izuzetnim bogatstvom životinjskog sveta. Međutim, čovek je krčenjem šume potpuno izmenio strukturu šumskih zajednica i doveo do potpunog nestajanja nekih životinjskih vrsta. Takav primer je orao bradan. Životinjski svet opštine Štrpce čine: srna, divokoza, divlja svinja, balkanski ris, kuna zlatica i kuna belica, vidra, dinarska voluharica, veliki tetreb i druge vrste.

Karakteristika Sirinićke župe je i veliki broj pastirskih pasa šarplaninaca. Zastupljeni su šarplaninci svih boja, od bele boje, preko boje meda, žute, sive ili čak i crne boje. Veoma su hrabri i borbeni pa ne prezaju da se suprotstave vuku ili medvedu.

Naselja

Opština Štrpce

Na teritoriji Sirinićke župe nalazi se šesnaest seoskih naselja, sedam na levoj i devet na desnoj obali Lepenca. Na desnoj obali reke Lepenca semeštena su sela Sevce, Jažince, Štrpce, Gotovuša, Drajkovce, Firaja i Brod a na levoj su Vrbeštica, Berevce, Donja Bitinja, Gornja Bitinja, Sušiće, Koštanjevo, Viča i Ižance.

Berevce Brezovica Brod Viča Vrbeštica Gornja Bitinja Gotovuša Donja Bitinja

Drajkovce Ižance Jažince Koštanjevo Sevce Sušiće Firaja Štrpce

Sedam naselja Sirinićke župe se nalaze na visinama do 850 metara, šest na visinama od 850-1.000, a tri na visini od 1.000–1.250 metara. Sela župe su zbijenog i razbijenog tipa. U zbijena sela spadaju ona sela naseljena Srbima – Jažince, Berevce, Gotovuša i Štrpce, kao i mešovita sela (naseljena Srbima i Albancima) – Donja Bitinja i Drajkovce. Zbijenog tipa je i selo Sušiće iako je na nadmorskoj visini od 1.100 metara. Jedino sela naseljena albanskim stanovništvom, Koštanjevo i Ižance, spadaju u razbijena naselja starovlaškog tipa.

Istorija

Srednji vek

Arheološka istraživanja su otkrila dva utvrđenja, „Zidovnica“ kod Gotovuše i „Gradište“ kod Brezovice. Po mišljenju arheologa oni potiču iz VI veka.

U sastav srpske srednjovekovne države, Sirinićka župa je ušla početkom 13. veka, u vreme Stefana Prvovenčanog. U Sirinićkoj župi, u srednjem veku postojala su dva grada - (na mestu današnjeg sela Vrbeštica-Grčki grad) i Čajlije (turski čajlije=ostaci tvrđave, blizu Brezovice). Prvi, najstariji dosad otkriveni pomen Sirinićke župe nalazi se na jednom jevanđelju iz XIII veka pisanog na pergamentu koje se danas čuva u Nacionalnoj biblioteci u Parizu. Drugi pomen Sirinića potiče iz 1331. godine, radi se o povelji kralja Stefana Dušana, izdatoj u pirgu manastira Hilandara, iz koje se vidi da je Sirinićka župa i ranije bila metoh manastira Hilandara. Istorija Sirinića sve do turskih osvajanja bila je usko povezana sa svetogorskim manastirom. Naziv Sirinić (kao i planina Mlečno) jasno govore da se stanovništvo župe najviše bavilo stočarstvom.

Turska vladavina

U turskom popisu iz 1455. pominju se Štrpce, Sevce, Viča, Gotovuša, Jažince i Vrbeštica. Po turskom popisu iz 1455. godine u Štrpcu je bilo 65 srpskih domaćinstava dok je Gotovuša imala 64. kuće oženjenih i 15 kuća neoženjenih muškaraca. Selo Viča po ovom popisu imalo je 43 kuće. Jažince sredinom XV veka je imalo 29 kuća, a Vrbeštica 53 kuće. Otomanski popisi iz 16. veka pokazuju da u župi u to vreme nema albanskih naselja, već da su sva isključivo srpska. O tome najbolje svedoči popis iz 1455. godine kojim su obuhvaćena sela Prud (Brod) i Koštanjevo. Brod po popisu ima 38, a Koštanjevo 20 kuća, a sva domaćinstva su srpska. Da su Srbi živeli u ovim mestima govori nam ostaci srpske kulture. Pored Broda nalazi se ostaci crkve Svetog Petra koju je po iseljavanju Srba sačuvao albanski rod Đoni. U samom selu postoje i ostaci srpskog groblja koji je sačuvao albanski rod Smailaj, jer na tim grobovima ima i imena njihovih predaka.

Doseljavnja Albanaca u ovaj kraj počinje od sredine 18. veka. Razlozi doseljavanja uglavnom su ekonomske prirode. Njih je privlačilo plodno zemljište Kosova, za razliku od krševite severne Albanije. Islamizacija Srba počela je početkom XIX veka kada su prvo poislamljeni Smailoviti u Brodu i Tošići u Ižancu. Oko 1830. poislamljeni su Asanovići u Sušiću, a prezime su dobili po poislamljenom pretku Asanu. Poslednji koji su prešli u Islam bili su Spasići iz Koštanjeva.

U toku turske vladavine, naselja i privredni život Župe uglavnom stagniraju. Osnovne privredne grane bile su stočarstvo i poljoprivreda i naselja su uglavnom zadržala ruralni karakter, osim Štrpca koji je bio lokalni trgovačko-zanatski centar. Organizovana eksploatacija hromita, početkom ovog veka, imala je za posledicu preobražaj Brezovice od sezonske stočarske naseobine u rudarsko naselje. Nastanak rudarskih kolonija promenio je izgled i uticao na razvoj pre svega Vrbeštice i Štrpca.

Moderno doba

Poseta Josipa Broza Brezovici 1975. godine

Teritorija opštine Štrpce je oslobođena od otomanske vlasti u Prvom balkanskom ratu. Međutim u Prvom svetskom ratu okupirana je od strane Bugarske, da bi u periodu između dva svetska rata bila deo Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, a kasnije i Kraljevine Jugoslavije. Od 1941. godine i početka Drugog svetskog rata u Jugoslaviji teritorija opštine Štrpce okupirana je od Bugarske. Kao odmazdu za jednog ubijenog vojnika, Bugari su 28. juna 1944. godine streljali na livadi kod Brezovice 46 ljudi od kojih je bilo dvanaestoro dece. Iste godine je Štrpce oslobođeno od fašističko-nacističke okupacije. Kao deo Srbije, teritorija opštine Štrpce postala je deo Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije.

Rat na Kosovu i Metohiju

Glavni članak: Rat na Kosovu i Metohiji

Rat na Kosovu i Metohiji ostavio je traga i na prostoru opštine Štrpce. Prva žrtva terorista iz Oslobodilačke vojske Kosova bio je Dobrosav Maksimović (65. g.) iz sela Vrbeštica koji je otet 8. juna 1999. godine u blizini svog sela dok je čuvao stoku. Njegovo obezglavnjeno telo je pronađeno dan kasnije. Iz istog sela, godinu dana kasnije, 4. oktobra 2000. godine ubijen je Petar Ivković (62. g.) takođe dok je vodio stoku na ispašu. Izmasakrirano telo je pronađeno kod manastira Sveti Petar. Božidar Markićević iz Sušića kidnapovan je od strane terorista 23. juna 2000. godine, a njegovo telo je pronađeno četiri dana kasnije. Staja Ilić (43. g.) iz Sevca ubijen je 13. februara 2001. kod sela Banjica u opštini Kačanik kada su albanski teroristi pucali na konvoj koji se kretao od Beograda do Štrpca. Iste, 2001. godine, 28. avgusta u blizini svog sela Vrbeštica, nađeno je izrešetano telo Stanojka Stankovića.

Komandir policijske stanice u Kačaniku Bogoljub Staletović (41. g.) iz sela Berevca ubijen je na ulazu u selo Gajre 28. februara 1999. godine, kada je krenuo da prikupi operativne podatke o kidnapovanju Kiki Rize iz istog sela. Policajac Slaviša Jovanović (35. g.) ubijen je na teritoriji opštine Štrpce u selu Firaja 9. maja 1999. godine.

Pripadnici poljsko-ukrajinskog bataljona KFOR-a

Tokom Martovskog pogroma 2004. godine, u Drajkovcu su ubijena dvojica Srba, Dobri Stolić (50. g.) i njegov sin Borko Stolić (22. g.). Oni su ubijeni ispred kuće u Drajkovcu u koju su smešteni nakon što su morali da napuste Uroševac 1999. godine.

Nakon povlačenja srpske vojske sa Kosova i Metohije 1999. godine, u opštini Štrpce njihovo mesto zauzeo je poljsko-ukrajinski bataljon KFOR-a. Oni su bili smešteni u hotelu Breza na Brezovici i bili su zaduženi da osiguraju bezbednost stanovništvu opštine. Sto šezdeset pripadnika ovog bataljona, napustilo je opštinu Štrpce 2010. godine i prešlo je u bazu Bondstil u Uroševcu. Danas nema nijednog pripadnika KFOR-a na teritoriji opštine, a o bezbednosti se brine Kosovska policijska služba (KPS) koju sačinjavaju Srbi i Albanci.

Grb opštine

Srpski grb

„Kosovski grb“

Na grbu Opštine Štrpce nalazi se štit crvene boje, na kojem se propinje srebrni vuk, zlatnih kandži, zuba i jezika, otkinute leve šape stežući zlatni buzdovan u desnoj. Iznad štita je Srebrna bedemska kruna bez merlona.

Ispod štita se nalazi stenovita planinska baza grba, na kojoj stoje držači štita. Na desnoj strani, je Sveti Nikola koji drži Sveto Jevanđelje, a na levoj Car Dušan koji drži žezlo u desnoj i razvijenu povelju u levoj ruci.

Uz držače su postavljeni stegovi. Desno je to srpski narodni steg, a levo steg Opštine, na crvenom polju se nalazi zidna kruna kao sa grba iz koje izrasta polu-vuk kao kod štita. Ispod štita je lenta sa natpisom: SIRINIKЬ – 1331 – ŠTRPCE.

Tadašnje paralelne strukture vlasti pod upravom Prištine uvele su novi grb. Na plavoj pozadini nalazi se mapa opštine Štrpce obojena žutom bojom, a u gornjem delu grba uzdižu se snežni vrhovi planine. Ispod grba je lenta na kojoj je napisano ime opštine na srpskom i albanskom jeziku.

Stanovništvo

Deca u župi obučena u narodnu nošnju na praznik Lazareva subota

Teritorija Sirinićke župe od davnina je naseljena Srbima. Po proceni iz 2007. u opštini trenutno živi oko 13.600 stanovnika, među kojima je 9.100 Srba, 4.500 Albanaca i 30 Roma. U opštini živi oko 900 interno raseljenih lica (srpske nacionalnosti), od kojih oko 400 živi u kolektivnim centrima a ostali žive u privatnim kućama. Demografska obeležja su blagi rast ukupnog broja stanovnika, kao i mešoviti nacionalni sastav. Teritorijalni raspored stanovništva izrazito je neuravnotežen. Prema popisu iz 2011. godine Albanaca je 3.757, a Srba 3.148. Međutim popis nije merodavan, jer je veliki broj ljudi bojkotovao popis.

Mesta Berevce, Brezovica, Vrbeštica, Gotovuša, Jažince, Sevce i Štrpce su naseljena Srbima, Brod, Ižance, Koštanjevo i Firaja su naseljena Albancima, dok su Viča, Gornja Bitinja, Donja Bitinja, Drajkovce i Sušiće mešovite sredine.

Tri četvrtine stanovništva Sirinićke župe je doseljeničko. Oni su se doseljavali čak iz veoma udaljenih krajeva. Srbi su naseljavali ove krajeve zato što je sa svih strana župa bila okružena planinama koje nisu bile pogodne za naseljavanje, pa je zbog toga bila zaštićena od upada Arbanasa. Sa zapadne strane je od Albanskog prodora štitila Sredska na koju je bila naslonjena, a preko nje i na Goru. Doseljavanje Albanaca u ovaj kraj počinje od sredine 18. veka, posle Druge seobe Srba 1737. godine. Razlozi doseljavanja uglavnom su ekonomske prirode. Njih je privlačilo plodno zemljište Kosova, za razliku od krševite severne Albanije.

Od osamdesetih godina jedan deo Srba se preselio u užu Srbiju, a u opštini Štrpce su se naselili Srbi koji su 1999. godine izbegli iz Uroševca i Prizrena.

Demografija
Godina popisa	Srbi	%	Albanci	%	Romi	%	Turci	%	Ukupno
1991	8.303	66	4.125	32,8	101	0,8	74	0,58	12.586
1999	9.182	82,4	1.830	16,4	73	0,7	73	0,7	11.145
2001	9.099	66,7	4.500	33	34	0,2	34	0,2	13.633

Opštinska vlast

Posle lokalnih izbora 2017, 15 mesta u opštinskoj skupštini su podeljena na sledeći način :

Partija	O.mesta
Građanska inicijativa srpska (GIS)	6
Samostalna liberalna stranka (SLS)	5
Demokratska partija Kosova (PDK)	2
Partija samoopredeljenja (VV)	1
Demokratska liga Kosova (LDK)	1

Za predsednika opštine izabran je Bratislav Nikolić iz Srpske liste, a zamenik gradonačelnika je Bećir Fejzulahu, iz demokratske partije Kosova.

Predsednik skupštine je Predrag Grbić, nekadašnji odbornik Samostalne liberalne stranke, a sada je nezavisni odbornik.

Privreda

Osnovne grane privrede u opštini su: poljoprivreda, zanatstvo, trgovina, saobraćaj, turizam i ugostiteljstvo.

Poljoprivreda

Ratarstvo

Ratarstvo je zastupljeno na celom prostoru od Jažinca do Broda. Zemljište je plodno od nanosa šarskih reka, uključujući i Lepenac. U nižim predelima se gaji ovas, raž, kukuruz, pšenica, ječam i razno povrće. One uspevaju zbog velikog broja potoka i rečica, pa je moguće navodnjavanje. U višim delovima ratarstvo je slabije razvijeno. Njiva na većim visinama ima u dolini Kaluđerske reke iznad Štrpca na visini od 1.100 metara i u dolini Suve reke kod Jažinca na visini od 1.200 metara. Zbog visine kukuruz i pšenica ne uspevaju, pa se seju ovas i ječam.

Voćarstvo i vinogradarstvo

Voćarstvo je dosta dobro zastupljeno u Sirinićkoj župi. Voćnjaka ima oko svakog sela, čak i na najvišim visinama. Gaje se trešnje, šljive, jabuke, kruške i orasi.

Vinogradarstva gotovo i da nema. Uglavnom se uzgaja u srpskim selima u nižim predelima i to samo za sopstvene potrebe. Međutim, nekada je u ovim selima vinogradarstvo bilo veoma razvijeno, a o tome svedoče topografski nazivi „Lojzište“ kod Viče ili „Rezbanik“ kod Broda.

Stočarstvo

Stočar vodi ovce na ispašu

Stočarstvo je jedna od najvažnijih privrednih grana. Na Šari ima veliki broj letnjih ispaša između sela i šuma, kao i na proplancima u šumi, naročito na visini od 1.550–1.750 metara. Takođe dovoljno livada ima i oko pritoka u samoj ravni Lepeničke doline. I severni obod raspolaže sa livadama, ali manje nego na Šarskoj strani. Iz tog razloga je na severnoj strani stočarstvo slabije razvijeno, osim sela Vrbeštice i Berevca koje imaju dosta dobro razvijeno stočarstvo.

Nekada su se stočari u ovoj župi kretali u Podgor ili južni deo Kosova. Ta kretanja su sada potpuno prestala. Broj stoke je dosta opao. Stočarstvo je naročito počelo da opada početkom XX veka zbog pljački, kao i tokom balkanskih ratova, Prvog i Drugog svetskog rata i rata na Kosovu devedesetih godina.

Rudarstvo

Na severnim obodima Sirinićke župe ima ruda hroma. Eksploatacija rude je počela 1894. godine kada su otvorena dva rudnika a kasnije još dva u selima Jažince i Vrbeštica. Svi rudnici su bili u vlasništvo solunskog društva Alatini. Rudnici su prestali sa radom za vreme Balkansih ratova i Prvog svetskog rata, da bi nakon Prvog svetskog rata bio obnovljen rad od strane Aseo.a.d. iz Skoplja. Rad je obnovljen samo u rudnicima u Vrbeštici, dok su oni u Jažincu napušteni. Najveću korist od rudnika su imala sela Vrbeštica, Jažince i Sevce iz kojih je jedan deo stanovništva radio u rudniku. Šezdesetih godina 20. veka napušteni su i rudnici u Vrbeštici.

Saobraćaj

Saobraćajnice uglavnom prate reku Lepenac koja ide od sela Sevca, zatim prolazi kroz Brodsku klisuru da bi se u podnožju put račvao u dva pravca, prema Uroševcu i Kačaniku. Sa druge strane, uzvodno, put ide ka Prizrenu.

Bezbednost je za vreme Osmanske vladavine na ovim putevima bila dosta nesigurna, pa su putnici morali da traže pratnju kroz ovu oblast. Krajem XVIII i početkom XIX veka samozvani kosovski gospodari Džinići bili su zaduženi da osiguraju put pa su iz tog razloga, kod sela Drajkovca podigli kulu sa osmatračnicom i puškarnicama. Oni su štitile oblast do Štrpca jer su se Jažince i Sevce tada nalazile u oblasti kojom je rukovodio prizrenski paša.

Turizam

Glavni članak: Nacionalni park Šar-planina

Pogled na Brezovicu zimi

Hotel „Narcis“ na Brezovici

Opština Štrpce ima odlične uslove za razvoj turizma. Ski centar Brezovica poznati turistički centar na severozapadnoj strani planine Šare, jedinstven je sportsko rekreativni kompleks na nadmorskoj visini od 900 do 2.500 metara. Niži delovi odlikuju se pravom župskom klimom, sa prijatnom dnevnom toplotom i svežim noćima, dok u najvišim delovima vlada prava alpska klima, tako da se sneg zadržava i do 280 dana. Prostrane skijaške terene Ineks ski centra Brezovica čini sistem od 5 žičara i 5 ski-liftova, međusobno je povezano 16 km skijaških staza prosečne dužine od po 3.000 metara. Na brezovičkim FIS stazama za slalom, veleslalom, spust i „super Dži“ istovremeno se može oprobati 50.000 skijaša.

Međutim posledice Rata na Kosovu i Metohiji ostavile su posledice. Danas se za potrebe turizma u opštini Štrpce koriste vrlo male površine: hoteli, restorani, odmarališta i prateći turistički objekti, ne zauzimaju više od oko 15 ha. Već nekoliko godina ne rade ni hoteli „Molika“, „Narcis“, „Breza“.

Opština poseduje veliki broj spomenika kulture. Na vrhu Čajlije, iznad ušća Piljevačkog potoka u Lepenac, uočava se grad sa dva pojasa utvrđenja koji potpuno u ruševinama, ali se uočavaju ostaci donžon kule, kao i obrisi drugih građevina. Na najpristupačnijem mestu, sa severne strane prilaz gradu bio je zaštićen kulom. Od nje se pruža bedem, sa još jednom kulom od koje je bio podignut odbrambeni zid koji se spuštao u podnožje brda, prema reci Lepenac.

U selu Gornja Bitinja severozapadno od grobljanske crkve Sv. Đorđa nalazi se kamena ploča vertikalno pobodena u zemlju. Na ploči, sa ornamentom iz 14. veka ispisan je 1592. god. votivni natpis priložnika Nikodima i Prtušina koji crkvi Sv. Đorđa poklanjaju vodenicu, šumu, njivu i livadu.

Crkva Svetog Nikole

U Štrpcu se nalazi crkva svetog Nikole, podignuta 1576/1577. godine, koja se nalaze pod zaštitom Republike Srbije, kao spomenik kulture od izuzetnog značaja Od njega je, posle obnove u XIX veku, ostao samo deo apside i severnog zida, koji pokazuju brižljivo zidanje tesanim kamenom i spolja petostrani oblik oltarske apside. O znatnom kvalitetu prvobitnog živopisa svedoče tek jedna figura đakona u severnom delu oltara i nekoliko fragmenata iz zone sokla. U velikoj obnovi srušen je zapadni zid da bi se crkva produžila, a ostali zidovi su znatno nadvišeni i presvedeni. Crkva je tada dobila i zvonik.

U Donjoj Bitinji nalazi se skromna građevina jednobrodnog, poluobličasto zasvedenog naosa i sa spolja trostranom apsidom posvećena Svetom Teodoru Tironu. Ova Grobljanska crkva Sv. Teodora Tirona zidana je lomljenim kamenom s dosta maltera, ukopana, a pod je pokriven velikim kamenim pločama nepravilnog oblika. Od živopisa, koji je nastao šezdesetih godina XVI veka, sačuvani su samo fragmenti na zapadnom zidu i u oltarskom prostoru, programski svedeni i tipični za doba u kojem su nastali. U crkvi se čuva ikona sa predstavom Vizije proroka Ilije iz 1635/6. godine.

U Gotovuši postoje dve crkve koje su spomenici kulture države Srbije. Prva je crkva posvećena posvećena Svetom Spasu, a poznata je i kao crkva Svetog Dimitrija. Po ktitorskom fresko natpisu koji je delimično sačuvan na zapadnom zidu naosa pokazuje da je crkva prvobitno bila posvećena Svetom Nikoli. To je jednostavna, mala jednobrodna građevina sa spolja trostranom apsidom, zasvedena je poluobličastim svodom i pokrivena dvovodnim krovom sa kamenim pločama. Fragmentarno sačuvani živopis sveden je na scene iz ciklusa Velikih praznika prikazane u dve zone, dekoraciju svoda koju čine frizovi od po deset proročkih poprsja i, u temenu, medaljoni sa likovima Hrista Emanuila, Anđela Velikog saveta, Pantokratora kao i gornji deo kompozicije Vaznesenja. Najpotpunije je očuvano slikarstvo oltarskog prostora, uobičajenog programa.

Crkva Sv. Bogorodice u Gotovuši sagrađena je posle obnove Pećke patrijaršije 1557. god. Današnji oblik crkva je dobila u obnovi iz 1886. god. To je jednobrodna građevina zasvedena poluobličastim svodom. Živopis iz 16. veka sačuvao se samo u oltarskom prostoru.

Na putu Štrpce—Brezovica, na livadi 800 metara od naselja Brezovica nalazi se spomenik za 46 ljudi koji su Bugari streljali 28. juna 1944. kao odmazdu za jednog ubijenog svog vojnika. Među ubijenima je bilo i dvanaestoro dece. U periodu posle 1999. godine spomenik je bio meta napada više puta, ali je svaki put obnovljen da stoji i podseća na strašan zločin protiv Srba u Drugom svetskom ratu.

Školstvo

Osnovnoškolsko obrazovanje

Osnovna škola „Šarski odred“ Jažince

Prvi učitelji u Sirinićkoj župi bili su sveštenici i deca su učila da čitaju u manastirima i crkvama. Kao početak školstva može se uzeti 1865. godina, kada je u jednoj maloj zgradi u centru Štrpca otvorena prva škola na prostoru župe u kojoj se nastava odvijala na srpskom jeziku. Škola je imala četiri odeljenja, a prvi učitelj bio je pop Danilo iz Gornje Bitinje. Prvi učitelj sa tim zvanjem bio je Milan Kovačević iz Berevca. Škola nije radila tokom Drugog svetskog rata. Izgradnja nove školske zgrade, sa brojnim učionicama, pomoćnim prostorijama i fiskulturnom salom počela je 1958. godine. Više od trideset godina u njoj se odvijalo osnovnoškolsko obrazovanje, da bi danas u njoj bile smeštene sve srednje škole u Štrpcu. U Sevcu je školstvo počelo 1895, a dve godine kasnije i u Gotovuši. Prva škola u XX veku je otvorena u Jažincu, 1914. godine, a 1928. su otvorene škole u Vrbeštici i Gornjoj Bitinji. Nakon Drugog svetskog rata školu je dobilo i Berevce, ali se škola 1962. spojila sa školom u Štrpcu.

Danas u Štrpcu postoji osnovna škola „Staja Marković“, koja ima izdvojena četvororazredna odeljenja u Sušićiu i Gornjoj Bitinji u koju idu i deca iz Donje Bitinje. U Gornjoj Bitinji postoji i osmorazredna škola koju pohađaju deca albanske nacionalnosti iz Gornje i Donje Bitinje. U Sevcu se nalazi škola „Šarski odred“ koja ima izdvojena osmorazredna odeljenja u Jažincu u koju idu i deca sa Brezovice i u Vrbeštici. U Gotovuši postoji osnovna škola „Rajko Urošević“ i njeno izdvojeno odeljenje četvororazredne škole u Viči koju pohađaju i deca iz Drajkovca. U Firaji je škola „Osman Mani“, a u Brodu „Rasim Cokli“.

Škole na srpskom jeziku uče po planu i programu ministarstva prosvete Srbije, dok škole na albanskom po programu nepriznate države Republike Kosovo.

Srednjoškolsko obrazovanje

Osnovna i srednja škola u Štrpcu

Uz magistralni put, u blizini crkve Svetog Jovana u Štrpcu nalazi se Ekonomsko-trgovinska škola „Jovan Cvijić“. Škola se prvobitno zvala ekonomsko-trgovinska škola, a 1990. godine osnovana je i Gimnazija u Štrpcu. Prema planu i programu imala je društveno-jezički smer i prirodno-matematički. Zbog nedostatka prostorija i kadra nastava se odvijala u prostorijama osnovne škole „Staja Marković“. Ministarstvo Republike Srbije izvršilo je 1994. godine transformaciju srednjih škola u Srbiji, pa je tako i Gimnazija u Štrpcu morala da se transformiše u Ekonomsko-trgovinsku školu „Jovan Cvijić“. U srednjoj školi postoje odeljenja sa sledećim područjima rada: zdravstvo i socijalna zaštita, mašinstvo i obrada metala, elektrotehnika, saobraćaj i gimnazija opšteg tipa.

Sport

Situacija poslednjih godina na Kosovu i Metohiji odrazila se i na sport.

Rukometni klub Štrpce osnovan je 2008. godine. Trenutno se takmiči u Drugoj ligi, grupa Kopaonik. Rukometaši Štrpca sve utakmice igraju kao gosti, jer domaće utakmice igraju na severu Kosova u Zvečanu ili Zubinom Potoku.

Fudbalski klub Brezovica iz Štrpca takmiči se u Kosovskoj okružnoj ligi, petom takmičarskom nivou srpskog fudbala.

U Štrpcu postoji i karate klub Brezovica koji je član karate saveza Kosova i Metohije.

Odbojkaški klub Brezovica je u sezonama 2010/11 i 2012/13 igrao Drugu ligu Zapad, ali je oba puta zauzeo poslednje 10 mesto. Kao i rukometni klub i Brezovica je mečeve igrala na Severu Kosova.

Galerija

• 
  Štrpce
• 
  Jažince
• 
  Brezovica i hotel „Narcis"“
• 
  Brod
• 
  Okolina Štrpca
• 
  Spomenik iz NOB-a na Brezovici
• 
  Ljuboten
• 
  Pogled na Ljuboten
• 
  Brezovica leti
• 
  Brezovica zimi
• 
  Skijaš na Brezovici
• 
  Šara

Literatura

• Urošević, Atanasije (2001). O Kosovu: Antropogeografske studije i drugi spisi. str. 193—194. 

Spoljašnje veze

• Zvaničan sajt opštine Štrpce
• Opština Štrpce na sajtu kancelarije za Kosovo i Metohije