Park prirode Strandža

Koordinate: 42° 0′ 45″ N 27° 36′ 31″ E / 42.01250° S; 27.60861° I / 42.01250; 27.60861
Ovaj članak je dobar. Kliknite ovde za više informacija.
S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Ukoliko ste tražili istoimenu planinu, pogledajte članak Strandža.
Park prirode Strandža
IUCN kategorija V (zaštićeni krajolik/morski pejzaž)
Pogled sa planinskog vrha Papija na park
Mapa sa lokacijom zaštićene oblasti Park prirode Strandža
Mapa sa lokacijom zaštićene oblasti Park prirode Strandža
MestoStrandža, Burgaska oblast  Bugarska
Najbliži gradMalo Trnovo, Ahtopol
Koordinate42° 0′ 45″ N 27° 36′ 31″ E / 42.01250° S; 27.60861° I / 42.01250; 27.60861
Površina1,161 km²
Osnovano25. januara 1995. godine
Upravljačko teloMinistarstvo voda i životne sredine

Park prirode Strandža (bug. Природен парк Странджа) najveće je zaštićeno područje u Bugarskoj koje pokriva teritoriju od 1.161 km² niske planine Strandža na krajnjem jugoistoku zemlje, na granici sa Turskom. Park prirode Strandža osnovan je 25. januara 1995. godine radi zaštite ekosistema i biodiverziteta evropske vrednosti, kao i zbog čuvanja tradicije, kulture, istorije i folklornog nasleđa na ovom prostoru. Nadmorska visina varira od 710 m na vrhu Gradište do 0 m na obali Crnog mora.

Prirodni park se nalazi u provinciji Burgas i obuhvata gradove Malo Trnovo i Ahtopol, kao i nekoliko sela koja se nalaze na njenoj teritoriji. U okviru parka nalazi se pet rezervata prirode: Silkosija, Sredoka, Tisotica, Uzunbodžak i Vitanovo. Silkosija je najstariji rezervat prirode u Bugarskoj, izgrađen 1933. godine, uključen u svetsku mrežu biosfernih rezervi u okviru UNESKO „Čovek i biosfera”.[1] Cela teritorija je deo mreže zaštićenih područja Evropske unije, „Natura 2000”.[2]

Park prirode Strandža spada u dve kategorije, paleoarktičke zone širokolisnih i mešovitih umerenih predela, a to su balkanske mešovite šume i euksinsko-kolhijske širokolisne šume.[3]

Šume zauzimaju 80% teritorije parka, zajedno sa prašumama koje formiraju 30% šumskog područja.[4] U parku postoji veliki broj vrsta kičmenjaka, uključujući i 66 vrsta sisara, 269 vrsta ptica, 24 vrste gmizavaca, 10 vrsta vodozemaca, 41 vrstu slatkovodnih riba, kao i 70 vrsta morske ribe u vodama Crnog mora. Zemljišna fauna beskičmenjaka slabo je istražena i obuhvata 84 bugarskih endemskih vrsta, od kojih su 4 lokalne i 34 reliktne vrste.[5]

Najstariji tragovi čoveka na teritoriji parka datiraju iz neolitskog perioda, 6.000 godina pre nove ere. Sredinom prvog milenijuma pre nove ere Strandžu su naseljavali Tračani. U srednjem veku ovo područje je bilo sporno između Vizantije i Vidinskog carstva. Ovo područje je i posle Oslobođenja Bugarske 1878. godine ostalo u sastavu Otomanskog carstva, što je rezultiralo Ilindanskim ustankom lokalnog bugarskog stanovništva. Region je oslobođen 1912. godine, tokom Prvog balkanskog rata. Bogata istorija ostavila je kulturno nasleđe različitih civilizacija i folklorne tradicije u Bugarskoj, kao što je nestinarstvo, koje uključuje bos ples na uglju, što je ostatak iz paganske prošlosti.[6] Tradicionalna drvena arhitektura iz sredine 17—19. veka očuvana je u selima Braslijan i Kosti, kao i u gradu Malo Trnovo.

Administracija parka[uredi | uredi izvor]

Mapa parka prirode Strandža

Park prirode Strandža osnovan je 25. januara 1995. godine zbog zaštite ekosistema i biodiverziteta, kao i zbog zaštite tradicionalne kulturne, istorije i folklornog nasleđa u regionu. Do 1995. godine zaštita je bila podeljena i park se sastojao od više izolovanih rezervata prirode i zaštićenih područja.

Park je u nadležnosti direkcije, sa sedištem u Malom Trnovu, kao i pod zaštitom Ministarstva životne sredine i vodnih resursa Bugarske.[7][8]

Park je uključen u Međunarodnu uniju za zaštitu prirode, pod kategorijom V. Cela teritorija parka i susednih voda Crnog mora ulaze u Evropsku uniju mreža zaštićenih područja "Natura 2000".

Prirodni park Strandža je uvršćen u spisak BirdLife International,[9] svetske organizacije za zaštitu ptica. Postoje dva informaciona centra za posetioce: u Malom Trnovu i u selu Gramatikovo.[10][11]

Geografija[uredi | uredi izvor]

Pogled na šumu u jesen, duž meandra reke Veleke
Šuma u rezervatu Tisovica

Park prirode Stranca se nalazi u pokrajini Burgas u okviru teritorije dveju opština Malo Trnovo i Carevo, u krajnje jugoistočnom delu Bugarske. Ova oblast obuhvata 7.000 stanovnika, 19 naselja, kao i grad Malo Trnovo i Ahtopol.[12][13] Strandža je najmanje naseljeni region u Bugarskoj, sa 10 stanovnika po km². Površine je 1.161 km² ili oko 1% teritorije Bugarske i najveće je zaštićeno područje u zemlji.[14]

Reljef, geološka struktura i zemljište[uredi | uredi izvor]

Predeo parka je brdovit i pokriven gustim šumama. Park prirode Strandža ima dva jasno definisana grebena — Rezovo sa najvišim vrhom u Velikom Gradištu (710 m) i venac Bosne sa vrhom Papija (502 m).[15] Oko 38% teritorije parka nalazi se na visini 0—20 m, 60% 20—60 m, a samo 2% je iznad 60 m.[15][16]

Teritorija prirodnog parka Strandža se nalazi na mediteranskom području Evrope i ima vlažnije zemljište u poređenju sa ostatkom južne Evrope. Postoji sedam tipova zemljišta u parku zavedenih pod Svetske osnovne baze zemljišnih resursa.[12][14]

Klima[uredi | uredi izvor]

Na klimu parka Strandža dosta utiče blizina Crnog, Egejskog i Mramornog mora i on ima drugačiju klimu od ostatka Bugarske.[16] Region je među najtoplijim u zemlji sa temperaturama koje retko padaju ispod 0 °C tokom zime i rastu iznad 24 °C tokom leta.[17] Prosečna temperatura pada sa porastom nadmorske visine, što stvara uslove za češće i dugotrajnije magle, ređe za sneg i mraz. Zimi česte magle dovode do zaleđivanja šuma na visinama iznad 500 metara.[17]

Vetrovi su pretežno severni, uz obalu duvaju sa severa od novembra do marta, sa istoka od aprila do avgusta, a severoistočni od septembra do oktobra. Morski vetar uzrokuje visoku frekvenciju istočnih vetrova u leto. U unutrašnjosti parka dominantni pravac vetra je više raznolik, a severni vetrovi su najčešći u periodu od januara do marta i u oktobru.[17] Godišnja količina padavina je velika, u nekim područjima iznad 1.000 milimetara godišnje. Obala parka je pod uticajem Mediterana i karakteriše se zimskim maksimumom, dok viši regioni Strandže takođe imaju svoj maksimum u maju ili junu kao rezultat kontinentalne klime.[17] U unutrašnjosti parka je veća količina padavina, pod uticajem hladnih severnih i severoistočnih vetrova. Na severu nema prirodne zaštite, zbog čega često dolazi do drastičnih padova temperature.[17]

Klima Malo Trnovo
Pokazatelj \ Mesec .Jan. .Feb. .Mar. .Apr. .Maj. .Jun. .Jul. .Avg. .Sep. .Okt. .Nov. .Dec. .God.
Maksimum, °C (°F) 5,1
(41,2) 		6,7
(44,1) 		8,1
(46,6) 		15,6
(60,1) 		20,8
(69,4) 		24,6
(76,3) 		27,1
(80,8) 		27,9
(82,2) 		23,5
(74,3) 		17,9
(64,2) 		12,9
(55,2) 		7,9
(46,2) 		16,6
(61,9)
Prosek, °C (°F) 1,4
(34,5) 		2,8
(37) 		4,5
(40,1) 		10,0
(50) 		14,9
(58,8) 		18,6
(65,5) 		20,6
(69,1) 		20,7
(69,3) 		16,6
(61,9) 		12,2
(54) 		8,5
(47,3) 		4,5
(40,1) 		11,3
(52,3)
Minimum, °C (°F) −2,1
(28,2) 		−0,7
(30,7) 		0,7
(33,3) 		5,2
(41,4) 		9,6
(49,3) 		12,5
(54,5) 		13,6
(56,5) 		14,2
(57,6) 		11,0
(51,8) 		7,9
(46,2) 		5,1
(41,2) 		1,1
(34) 		6,5
(43,7)
Količina padavina, mm (in) 120
(4,72) 		91
(3,58) 		74
(2,91) 		65
(2,56) 		64
(2,52) 		64
(2,52) 		40
(1,57) 		34
(1,34) 		62
(2,44) 		102
(4,02) 		121
(4,76) 		131
(5,16) 		968
(38,11)
Izvor: Klimatski vodič Bugarske (merenje temperature 1931–1970; padavine 1931-1985)[18]

Reke[uredi | uredi izvor]

Ušće reke Veleke u Sinemorecu

Strandža je preplavljena gustom mrežom dubokih uvala, tokova i reka. Reke imaju maksimalni protok zimi u periodu od novembra do decembra. Najduža reka parka je reka Veleka, dugačka 147 km. Gornji tok ima kamenito dno i pun je brzaka. Veleka teče kroz selo Zvezdec, a nakon njega dolina reke se širi, nagib smanjuje, protok vode usporava, a reka stvara brojne slapove.[19] Druga najduža reka u parku je Rezovo, čija dužina iznosi 112 km. Ova reka teče istočnim delom parka i predstavlja granicu između Bugarske i Turske. Prema hipotezi, ova reka je povezana sa mitološkim kraljem Resom.[19] Obale reka u parku prekrivene su gustim hrastovim i bukovim šumama. Reka Rezovo je brža i hladnija od Veleke i stoga ima veću populaciju pastrmki.[19] Pritoke reke Veleke su Mladežka reka (40 km), Meči dol (26 km), Katun (15 km), dok je pritoka Rezova reka Delivska (17 km).[19]

Zaštićena područja[uredi | uredi izvor]

Šuma u rezervatu Uzunbodžak

Park prirode Strandža obuhvata pet prirodnih rezervata (Silskosija, Sredoka, Tisovica, Uzunbodžak i Vitanovo), osam spomenika prirode i 14 zaštićenih područja.[14] [11][20] Silkosija je prvi rezervat prirode u Bugarskoj, osnovan 1933. godine. Nalazi se 2 km severno od sela Kosti i 1 km istočno od sela Balgari. Ovde živi 260 vrsta vaskularnih biljaka i drveća, a prosečna starost drveća je 120-130 godina.[21] Sredoka se nalazi u donjem toku reke Meči dol i to je jedini rezervat Strandže na kome se nalazi veliki broj livadskih područja.[21] Tisovica se nalazi u oblasti teškog pristupa duž obale istoimene reke, a na njenom prostoru nalazi se veliki broj spomenika drevne Trakije.[22] Uzunbodžak je uključen u svetsku mrežu biosfernih rezervi u okviru UNESKO programa "Čovek i biosfera" i nalazi se duž granice sa Turskom. Vitanovo se nalazi na grebenu Rezovo, 9 km od Malog Trnova, na nadmorskoj visini od 400 do 600 metara i njegova vegetacija se razlikuje od one u drugim prirodnim rezervatima.[21] Pristup rezervatima prirode je ograničen na istraživačke timove, sa nekoliko turističkih staza. Među najznačajnijim zaštićenim područjima su ušća reka Velek i Silistar, koji se nalazi na obali Crnog mora i ima najveći broj biljnih vrsta po kvadratnom kilometru u Bugarskoj.[14]

Biogeografija[uredi | uredi izvor]

Flora[uredi | uredi izvor]

Biljka Pontic rhododendron, simbol parka prirode

U pogledu biogeografije park spada u oba ekoregiona — balkanske mešovite šume i euksinsko-kolhijske širokolisne šume.[3] Kombinacija klime, specifičnog geografskog položaja, kao i nedostatka snažnog antropogenog uticaja, doprineli su stvaranju 130 različitih staništa, čime je park Strandža dospeo među zaštićena područja u Evropi.[23] Postoji 1.670 vrsta vaskularnih biljaka koje čine 44% od ukupnog broja svih vrsta u Bugarskoj.[24] Vegetacija parka obuhvata mnoge biljne zajednice mediteranskog i submediteranskog tipa.[25] U parku se nalazi veliki broj vrsta biljaka, kao što su: Poa bulbosa, Erica arborea, Ruscus aculeatus, Phillyrea latifolia, Chrysopogon gryllus, Bothriochloa ischaemum, Salix fragilis i mnoge druge.

Listopadne šume pokrivaju 80% parka, zato što u parku postoji veliki broj rečnih dolina i kraških terena u čijoj blizini ovakvi tipovi šuma najbrže uspevaju.[25] Ovaj procenat listopadnih biljaka uključuje šume orijentalne bukve i vrste kao što su: Fagus orientalis, hrast kitnjak, Quercus hartwissiana, sladun, grab, Fagus orientalis, Rhododendron ponticum, Vaccinium arctostaphylos, lovorvišnja, Ilex colchica, Calluna i mnoge druge vrste.[25] U okviru parka nalazi se 64 reliktnih vrsta, a 6 njih nema na području Evropske unije — strandžanski orah, kavkaska borovnica, Ilex colchica, Daphne pontica, Hypericum androsaemum i H. calycinum[25].

Biljka Rhododendron ponticum je simbol parka i važna reliktna vrsta koja se nalazi samo u parku prirode Strandža i na Pirinejskom poluostrvu.[26]

U parku se nalazi 56 endemskih vrsta biljaka, uključujući lokalne endemske vrste kao što su Veronica turrilliana, Anthemis jordanovii, Silene caliacrae, Lepidotrichum uechtrizianum, bugarske endemske vrste — Pyrus bulgarica, Oenanthe millefolia, Galium bulgaricum, Veronica krumovii i 40 balkanskih endemskih vrsta vrsta biljaka, kao što su Saponaria stranjensis i mnoge druge.[25] U Crvenu knjigu Bugarske zavedeno je 113 vrsta biljaka, uključujući nekoliko vrsta koje se u Bugarskoj mogu naći samo u parku Strandža — Ophrys reinholdii, Verbascum bugulifolium, Sideritis syriaca, Cistus laurifolius i druge.[25]

Fauna[uredi | uredi izvor]

Obični šakal, najčešći predstavnik zveri u parku
Slepa zmija, jedina crvena zmija u Evropi

Park prirode Strandža ima najbogatiju faunu među svim zaštićenim područjima u Bugarskoj. U parku se nalazi 410 vrsta životinja, ne računajući 60 vrsta morskih riba.[5] U parku se nalazi 66 vrsta sisara, a najzastupljenije su srna, crveni jelen, divlja svinja, vuk, obični šakal, riđa lisica, jazavac i kuna belica. Park štiti neke od najvećih i najvažnijih populacija vidre i divlje mačke u Evropi.[5] Kuna zlatica i šareni tvor nisu česte vrste u Strandži. U parku se nalazi 25 vrsta slepih miševa, uključujući dugouhog večernjaka i šumskog slepog miša. U parku živi i 27 vrsta malih sisara, uključujući evropsku vevericu, slepo kuče, Microtus guentheri i tri vrste puhova.[5][24].

Strandža se nalazi na Via Pontici, drugoj najvećoj migracionoj ruti ptica u Evropi. Zalivi duž obale Crnog mora predstavljaju zimsku destinaciju za neke ptice. U parku je nastanjeno 269 vrsta ptica, uključujući populacije od globalnog značaja kao što su planinski detlić, Ficedula semitorquata, senica šljivarka, Ficedula semitorquata i Xippolais olivetorum, kao i populacije od evropskog značaja kao što su: bela kanja, bela roda, crna roda i sova buljina.[5]
U parku je nastanjeno i 24 vrste gmizavaca, od kojih 11 imaju populaciju na prostoru parka od globalnog značaja. Gmizavci nastanjeni u parku su: Platyceps collaris, smuk, slepa zmija, blavor, Mediodactylus kotschy, Emys orbicularis, rečna kornjača, grčka kornjača, šumska kornjača i mnoge druge.[5] Livadski gušter, koji je tipičan za zapadnu Bugarsku i vrlo neobičan stanovnik istoka zemlje, takođe je prisutan u parku.[24] Deset vrsta vodozemaca su zabeležene u parku i to: šumska gatalinka, istočna češnjarka i Triturus karelinii i druge.[5]

Park je jedan od najbogatijih evropskih predela ribom, sa 41 vrstom slatkovodnih i braktičnih vrsta, kao i sa 70 vrsta morskih riba.[5] Vode parka nastanjuju pastrmka, bodorka, Ponticola eurycephalus, Ponticola kessleri, Mesogobius batrachocephalus, Proterorhinus marmoratus, Proterorhinus semilunaris i mnoge druge vrste.[5] Vrste kao što su glavoč okruglak i Sander marinus popisane su u basenima Kaspijskog i Crnog mora.[5]

Kulturno nasleđe[uredi | uredi izvor]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Pogled na tračansko svetilište, nekoliko kilometara severno od parka

Dokumentovana istorija Strandže datira još od pre nekoliko hiljada godina. Najstariji tragovi naseljavanja su fragmenti keramike pronađeni u Ahtopolu i datiraju iz neolitskog perioda.[27] Sredinom prvog milenijuma pre nove ere, planina je bila naseljena tračanskim plemenima Tinima i Astima, a ovaj predeo bio je deo Odriske kraljevine. Tračani, koji su naseljavali područje Strandža, bili su ozloglašeni zbog svojih piratskih napada.[27] Do drugog veka pre nove ere, moć Odriske kraljevine je oslabila i ona je pristupila Rimskoj republici. Međutim, Odriska kraljevina je zadržala svoju samostalnost do 46. p. n. e, kada je aneksirana od strane Rimskog carstva i formirala provinciju Trakiju.[28] U vreme Rimskog carstva, Strandža je bila prestonica bakra, rudarstva i metalurgije.[29][30] Celokupna teritorija savremenog parka po prvi put je bila uključena u Prvo bugarsko carstvo nakon Vizantijsko-bugarskog rata koji je trajao u periodu 894-896. godine.[31] Strandža je bila sporni region između Bugarske i Vizantije tokom čitavog srednjeg veka. U 14. veku, car Bugarske Jovan Aleksandar dao je utočište monahu Grigoriju Sinaitu i obezbedio sredstva za izgradnju manastira u blizini sela Paprorije u istoimenom zaštićenom prostoru modernog parka, koji je privukao sveštenike iz Bugarske, Vizantije i Srbije.[32] Unutrašnji deo regije je osvojen od strane Osmanskog carstva ubrzo nakon 1369. godine, a obalni gradovi su osvojeni 1453. godine.[27][33] Za vreme vladavine Osmanskog carstva, mnoga sela pružala su pomoć osmanskoj vojsci ili su morala da štite planinske prolaze i zbog toga uživala povoljniji položaj - nisu plaćala poreze, a muškarci su imali pravo da nose oružje. Na teritoriji modernog parka bilo je 17 povlašćenih sela na kojima muslimanima nije bilo dozvoljeno da se naseljavaju.[27] Tokom vremena unutrašnjih nemira Osmanskog carstva (1785–1810) bande su izazvale pustoš u Strandži, što je rezultiralo migracijom hiljada ljudi sa ovih prostora. Druga masovna migracija sa ovih prostora desila se za vreme Ruskog-turskog rata (1828—1829) i mnogi Bugari, koji su bili naseljeni na prostoru Strandže, odbegli su u južne delove Ruske Imperije.[27] Nakon Oslobođenja Bugarske 1878. godine Strandža je ostala izvan granica Bugarske. Godine 1903. u istorijskoj regiji Petrova Niva, Unutrašnja makedonska revolucionarna organizacija diskutovala je o izbijanju pobune protiv Turaka. Ilindanski ustanak buknuo je na prostoru Strandže i Makedonija je u avgustu 1903. godine doživela poraz od strane Osmanskog carstva. Preko 60 sela je spaljeno, a ubijen je veliki broj ljudi.[27][34] Strandža je oslobođena za vreme Prvog balkanskog rata (1912–1913) i pripojena Bugarskoj, nakon Drugog balkanskog rata.[27][35]

Arheološko i arhitektonsko nasleđe[uredi | uredi izvor]

Drvena kuća u selu Braslijan

Bogata istorija Strandže ostavila je važne tragove preko teritorije parka. Tračani su poštovali Boga sunca u bronzano doba i mnoge njihove svetinje od kamena i dolmeni su sačuvani u ovom parku. Jedna od glavnih karakteristika je prisustvo megalitnih struktura.[27] Među najvažnijim spomenicima te epohe je kompleks Miškova Niva, koja se nalazi na jugoistočnoj padini Velikog Gradišta, oko 3 km od Malog Trnova. Kompleks, izgrađen u čast lokalnog šefa i prvog sveštenika, uključivao je utvrđeno zdanje za sveštenike, nekropolu, rudnik i tvrđavu. Tvrđava se nalazi na vrhu Veliko Gradište, najviše tačke parka. Prečnik tvrđave je 100 metara, dok su zidovi 2,5 metra debljine.[36] Ovaj kompleks je bio istaknuto mesto u religioznom životu Tračana koji su nastanjivali ovu regiju.[27][29] Tračanska nekropola pod nazivom Propada nalazi se severozapadno od Malog Trnova i sadrži 40 grobnica od mermernih blokova, na brdu.

Na vrhu brda nalazi se mala kupolasta grobnica slične gradnje kao i Tračka grobnica u Kazanlaku.[37] Još jedan arheološki lokalitet nalazi se u Kamenskoj Barkini, 10 km od Malog Trnova. Stacioniran je na području konglomerata, koji su relativno retki u Strandži. Postoji mnogo krugova urezanih u stenu, povezanih sa kulturom Sunca i pripremom svetog vina.[27][38]

Bilo je oko 60 tračanskih tvrđava u Strandži, od kojih su mnoge korišćeni u srednjem veku. Tvrđave su izgrađene od velikih kamena bez upotrebe maltera. Tragovi tog uporišta mogu se naći u blizini sela Mladežko, Balgari i Brodilovo. Ruina tvrđave sa crkvenim temeljima nalazi se 8 km jugoistočno od sela Zvezdet.[39] Postoje ruševine nekoliko malih vizantijskih zamkova duž obale između reka Veleke i Rezovske.[40] Zamkovi su bili deo odbrambenog sistema koji je izgradio car Justinijan I za borbu protiv Avara.[27][39] Na malom rtu južno od Ahtopola nalaze se ruševine crkve Sv. Janija koje su nekada bile deo većeg monaškog kompleksa. Jedinstveni sačuvani deo objekta je apsida.[27]

Za vreme Otomanskog carstva područje je izolovano, što je uticalo na formiranje lokalnog stila ruralne arhitekture. Drvene kuće napravljene u Strandži nastale su u periodu 17—19. veka.[41] Kuće imaju kamen temeljac, prvi sprat i drveni drugi sprat. Zidovi, podovi i plafoni bili su izgrađeni od hrasta. Važan arhitektonski element je kamin izgrađen u kamenu.[41] Primerci drvenih kuća očuvani su u Malom Trnovu, selima Brašlan i Kosti.[41]

Etnografija i folklor[uredi | uredi izvor]

Nestinari tokom izvođenja rituala u selu Balgari

Istorijski gledano, ovaj region je bio centar bugarske kulture.[42] Strandžu naseljavaju tri etnografske grupe — Rupsi, Tronki i Zagorci.[13]

Strandžani ili Istorični Rupci (nazvani ovako da se razlikuju od Rodopskih rupista, smatraju se najvećom od ove tri grupe naroda. Etimologija imena je vezana za reč ropa ili rupa, što znači „rudnik” u lokalnom dijalektu. Oni su sačuvali neke tragove paganske verske tradicije i obreda iz antike. Govore strandžanskim dijalektom koji je deo Rup dijalekata i sadrži mnogo reči iz staroslovenskog jezika.[13] Tradicionalna sela Rupaca u parku su Balgari, Brašlan, Bela voda, Gramatikovo, Kalovo, Kondolovo, grad Malo Trnovo, Rezovo, Slivarovo, Stoilovo, Vizita, Zabernovo i Zvezdec. Nakon 1913. godine, Rupci koji su naselili teritoriju moderne Tuske, nastanili su se u severnozapadnim regijama Strandže.[13] Njihova glavna zanimanja su bila stočarstvo, posebno uzgoj ovaca, cepanje drva, proizvodnja uglja i rudarstvo.[13]

Drugi po veličini, Tronki, uglavnom naseljavaju područja na severu i zapadno od parka u opštini Sredec. Njihova glavna zanimanja su poljoprivreda, ali i stočarstvo i ovčarstvo.[13]

Zagorci naseljavaju regione severno od parka i smatra se da su migrirali iz severoistočne Bugarske.[13]

Običaji i rituali u Strandži su vezani za određene dane u godini, što se u većini slučajeva podudara s crkvenim praznicima hrišćanskog kalendara. Tradicionalno su podeljeni na leto (počevši od praznika Svetog Đorđa, 6. maja) i na zimski period (počevši od praznika Svetog velikomučenika Dimitrija Solunskog).[40] Najveći festival u Strandži proslavlja se sredinom avgusta u istorijskoj regiji Petrova Niva, povodom obeležavanja Ilindanskog ustanka.[40] Najzastupljenija tradicija u Strandži je nestinarstvo, koja uključuje bos ples na uglju, a osobe koje ga izvode nazivaju se nestinari. Ritual se praktikovao u nekoliko bugarskih i grčkih sela u regionu i prvi put je dokumentovan 1862. godine od strane bugarskog pesnika Petka Slavekova.[6] Neki istoričari pretpostavljaju da nestinarstvo datira iz Trakije.[6] Ritual se obavlja u prazničnim danima Svetog Konstantina i Elene, 3. i 4. juna. Nakon zalaska sunca, pali se velika vatra, oko koje se igra sve dok se ona ne ugasi. Ovaj ples praćen je udarom svetog bubnja i zvukom gajdi. Nakon plesa, stopala nestinara ne pokazuju nikakav trag povreda ili opekotina.[6][43]
U prošlosti, ovi rituali su obavljani u selima Brodilovo, Gramatikovo, Kondolovo, Kosti i Svilarevo, ali danas se nestinarstvo čuva u svojoj autentičnoj formi samo u selu Balgari.[6]

Pretnje i problemi očuvanja[uredi | uredi izvor]

Glavna pretnja za park potiče od nekontrolisanog razvoja turizma, koji uništava bugarske obale Crnog mora od početka devedesetih godina prošlog veka. Do sada je ipak obala parka prirode Strandža ostala skoro netaknuta.[42] Najznačajniji primer je slučaj hotelskog kompleksa Zlatna perla u blizini sela Varvara čija je izgradnja počela 2006. godine uz podršku opštine Carevo, bez ekološke procene.[35] Tek nakon protesta, gradnja je proglašena nelegalnom kasnije te godine, ali gradonačelnik opštine Carevo i investitor su se obratili Vrhovnom sudu Bugarske. U junu 2007. godine Sud je ukinuo zaštićeni status park prirode Strandža.[35][44] Nakon masovnih protesta ispred Narodnog sobranja Republike Bugarske usvojeni su zakoni kojim se zabranjuje pravo žalbe na odluke suda o osnivanju zaštićenih područja.[35] Sud je 2008. godine proglasio hotelski kompleks Zlatna perla nezakonitim, a 2012. godine gradnja je obustavljena.[45][35][46]

Galerija[uredi | uredi izvor]

  • Zalazak sunca nad Ahtopolom
    Zalazak sunca nad Ahtopolom
  • Hrastova šuma u parku
    Hrastova šuma u parku
  • Put kroz park
    Put kroz park
  • Plaža Varvara
    Plaža Varvara
  • Vodopad Dokuzak
    Vodopad Dokuzak
  • Ušće reke Rezovo, granica Bugarske i Turske
    Ušće reke Rezovo, granica Bugarske i Turske
  • Park i reka Veleka u pozadini
    Park i reka Veleka u pozadini
  • Rezervat prirode Vitanovo
    Rezervat prirode Vitanovo

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Ouzounboudjak Biosphere Reserve”. Official Site of UNESCO. Pristupljeno 14. 2. 2015. 
  2. ^ „Strandzha”. Information System on the Protected Areas under Natura 2000. Arhivirano iz originala 02. 04. 2015. g. Pristupljeno 14. 2. 2015. 
  3. ^ a b „Ecoregions of Bulgaria”. Pristupljeno 14. 2. 2015. 
  4. ^ „Strandzha Nature Park: Introduction”. Official Site of Strandzha Nature Park. Pristupljeno 4. 7. 2015. 
  5. ^ a b v g d đ e ž z i „Strandzha Nature Park: Fauna”. Official Site of Strandzha Nature Park. Pristupljeno 4. 7. 2015. 
  6. ^ a b v g d „Nestinarstvo”. UNESCO Intangible Cultural Heritage. Pristupljeno 1. 3. 2015. 
  7. ^ „Strandzha Nature Park: Organization Structure and Administration”. Official Site of Strandzha Nature Park. Pristupljeno 4. 7. 2015. 
  8. ^ IUCN 2005, str. 11
  9. ^ „Strandzha”. BirdLife International. Arhivirano iz originala 02. 04. 2015. g. Pristupljeno 22. 2. 2015. 
  10. ^ „Strandzha Nature Park: Information Centre”. Official Site of Strandzha Nature Park. Pristupljeno 4. 7. 2015. 
  11. ^ a b „Strandzha Nature Park”. Official Tourism Portal of Bulgaria. Arhivirano iz originala 02. 04. 2015. g. Pristupljeno 25. 2. 2015. 
  12. ^ a b „20 Years Strandzha Nature Park”. Bulgarian Foundation Biodiversity. Pristupljeno 28. 2. 2015. 
  13. ^ a b v g d đ e „Strandzha Nature Park: Ethnographic Aspect and Population”. Official Site of Strandzha Nature Park. Pristupljeno 4. 7. 2015. 
  14. ^ a b v g „Strandzha Nature Park: Protected Areas”. Official Site of Strandzha Nature Park. Pristupljeno 4. 7. 2015. 
  15. ^ a b „Strandzha Nature Park: Relieve”. Official Site of Strandzha Nature Park. Pristupljeno 4. 7. 2015. 
  16. ^ a b Donchev & Karakashev 2004, str. 122
  17. ^ a b v g d „Strandzha Nature Park: Geographic Location and Climate”. Official Site of Strandzha Nature Park. Pristupljeno 4. 7. 2015. 
  18. ^ Klimatski podaci za Malo Trnovo * temperature: Kichukova, M (1983). Climate Guide of Bulgaria. Sofia, Bulgaria: National Institute of Meteorology and Hydrology, Bulgarian Academy of Sciences. 
  19. ^ a b v g „Strandzha Nature Park: Rivers”. Official Site of Strandzha Nature Park. Pristupljeno 4. 7. 2015. 
  20. ^ „Strandzha Nature Park: Nature Landmarks”. Official Site of Strandzha Nature Park. Pristupljeno 4. 7. 2015. 
  21. ^ a b v „Strandzha Nature Park: Reserves”. Official Site of Strandzha Nature Park. Pristupljeno 4. 7. 2015. 
  22. ^ „Strandzha Nature Park: Soils”. Official Site of Strandzha Nature Park. Pristupljeno 4. 7. 2015. 
  23. ^ „Strandzha Nature Park: Habitats”. Official Site of Strandzha Nature Park. Pristupljeno 4. 7. 2015. 
  24. ^ a b v „Strandzha”. Bulgarian Greenbelt. Arhivirano iz originala 02. 04. 2015. g. Pristupljeno 25. 2. 2015. 
  25. ^ a b v g d đ „Strandzha Nature Park: Flora and Vegetation”. Official Site of Strandzha Nature Park. Pristupljeno 4. 7. 2015. 
  26. ^ „Rhododendron ponticum”. Germplasm Resources Information Network (GRIN). ARS, USDA. Pristupljeno 25. 2. 2015. 
  27. ^ a b v g d đ e ž z i j k „Strandzha Nature Park: History”. Official Site of Strandzha Nature Park. Pristupljeno 4. 7. 2015. 
  28. ^ Soustal 1991, str. 59–60
  29. ^ a b „Mishkova Niva”. The Roch-cut Sacred Places of the Thracians and Other Paleo-Balkan and Anatolian Peoples. Pristupljeno 28. 2. 2015. 
  30. ^ Kazhdan 1991, str. 1916–1917
  31. ^ Zlatarski 1972, str. 320
  32. ^ Bozhilov & Gyuzelev 1999, str. 619
  33. ^ Bozhilov & Gyuzelev 1999, str. 602–603
  34. ^ Khadziev, Georgi (1992), Down with the Sultan, Long live the Balkan Federation!, Arhivirano iz originala 18. 09. 2012. g., Pristupljeno 28. 2. 2015  An excerpt from the book "National Liberation and Libertarian Federalism", translated by Will Firth.
  35. ^ a b v g d „The Strandzha Precedent”. WWF Bulgaria. Arhivirano iz originala 06. 07. 2015. g. Pristupljeno 4. 7. 2015. 
  36. ^ „Thracian Tomb in Mishkova Niva”. Official Site of Malko Tarnovo Municipality. Arhivirano iz originala 02. 04. 2015. g. Pristupljeno 28. 2. 2015. 
  37. ^ „Propada Domed Tomb”. Official Site of Malko Tarnovo Municipality. Arhivirano iz originala 02. 04. 2015. g. Pristupljeno 28. 2. 2015. 
  38. ^ „Kamaka Thracian Sanctuary”. Official Site of Malko Tarnovo Municipality. Arhivirano iz originala 02. 04. 2015. g. Pristupljeno 28. 2. 2015. 
  39. ^ a b „Roman Roads, Fortresses and Mines”. Official Site of Malko Tarnovo Municipality. Arhivirano iz originala 09. 07. 2015. g. Pristupljeno 28. 2. 2015. 
  40. ^ a b v „Customs and Rites in Strandzha”. Official Site of Malko Tarnovo Municipality. Arhivirano iz originala 02. 04. 2015. g. Pristupljeno 28. 2. 2015. 
  41. ^ a b v „Strandzhan Architecture”. Official Site of Malko Tarnovo Municipality. Arhivirano iz originala 02. 04. 2015. g. Pristupljeno 28. 2. 2015. 
  42. ^ a b IUCN 2005, str. 12
  43. ^ „Nestinarstvo”. Official Site of Malko Tarnovo Municipality. Arhivirano iz originala 02. 04. 2015. g. Pristupljeno 1. 3. 2015. 
  44. ^ „A three-member panel of the Supreme Administrative Court proclaims null and void Order № 30/24.01.1995 of the Minister of Environment declaring Strandzha Nature Park”. Arhivirano iz originala 05. 07. 2015. g. Pristupljeno 4. 7. 2015. 
  45. ^ „Golden Pearl - End or New Beginning?”. Capital. Pristupljeno 4. 7. 2015. 
  46. ^ „Strandzha Nature Park: Documents”. Official Site of Strandzha Nature Park. Pristupljeno 4. 07. 2015. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Park prirode Strandža na Vikimedijinoj ostavi.

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Парк_природе_Странџа&oldid=27720842”