Pnom Pen

Uredi veze
Koordinate: 11° 33′ 00″ S; 104° 55′ 00″ I / 11.55° S; 104.916667° I / 11.55; 104.916667
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Pnom Pen
ភ្នំពេញ
Pnom Pen
Administrativni podaci
Država Kambodža
PokrajinaPnom Pen[1]
Stanovništvo
Stanovništvo‍
 — 2019.2.281.951
 — gustina6.085,2 st./km2
Geografske karakteristike
Koordinate11° 33′ 00″ S; 104° 55′ 00″ I / 11.55° S; 104.916667° I / 11.55; 104.916667
Aps. visina11,9 (minimalno 2) m
Površina375 km2
Pnom Pen na karti Kambodže
Pnom Pen
Pnom Pen
Pnom Pen na karti Kambodže
Ostali podaci
GradonačelnikPa Socheatvong
Pozivni broj023
Veb-sajt
www.phnompenh.gov.kh

Pnom Pen (kmer. ភ្នំពេញ)[2][3][4] je glavni i najveći grad Kambodže. Godine 2006, dostigao je broj od 2 miliona stanovnika. Nalazi se na jugozapadu zemlje, na rekama Tonle Sap, Mekong i Basak.

Ime je dobio od fraze „Vat fanom daun pen“ (hram na brdu bake Pen), koja se odnosila na hram (Vat fanom) sagrađen 1372. na veštačkom brdu visokom 27 m. U hramu se čuva 5 statua Bude. Jedno od starih imena grada je i „Krong čaktomuk“ (Grad sa četiri lica). To ime potiče od oblika reka koje se ukrštaju kod Pnom Pena.

Pnom Pen je nasledio Angkor Tom kao glavni grad kmerske nacije, ali je nekoliko puta napuštan pre nego što ga je 1865. godine ponovo uspostavio kralj Norodom. Grad je ranije funkcionisao kao prerađivački centar, sa tekstilom, farmaceutskim proizvodima, proizvodnjom mašina i mlevenjem pirinča. Međutim, njegova glavna dobra bila su kulturna. Institucije visokog obrazovanja uključivale su Kraljevski univerzitet u Pnom Penu (osnovan 1960. kao Kraljevski kmerski univerzitet), sa školama inženjeringa, likovne umetnosti, tehnologije i poljoprivrednih nauka, od kojih je poslednja u predgrađu Čamkar Daung. U Pnom Penu su se takođe nalazili Kraljevski univerzitet agronomskih nauka i Poljoprivredna škola Prek Lip.[5]

Nekada poznat kao „Biser Azije“, smatran je jednim od najlepših gradova koje su izgradili Francuzi u Indokini 1920-ih.[6] Pnom Pen, zajedno sa Sijem Repom i Sihanukvilom, su značajne globalne i domaće turističke destinacije za Kambodžu. Osnovan 1372. godine, grad je poznat po svojoj istorijskoj arhitekturi i atrakcijama. Postao je nacionalna prestonica 1434. nakon pada Angkora, i ostao je tako do 1497. godine.[7] Povratio je status glavnog grada tokom francuske kolonijalne ere 1865. Postoji niz preživelih zgrada iz kolonijalnog doba razbacanih duž velikih bulevara.

Na obalama reka Tonle Sap, Mekong i Basak, Pnom Pen je dom za više od 2 miliona ljudi, što čini oko 14% stanovništva Kambodže.[8] Oblast šireg Pnom Pena obuhvata obližnji grad Ta Kmau i neke okruge provincije Kandal.[9]

Geografija[uredi | uredi izvor]

Klima[uredi | uredi izvor]

Klima u Pnom Penu je tropska savanska. Temperature su visoke cele godine (18° do 38 °C). Karakteristični su tropski monsuni. Jugozapadni se kreću ka kopnu donoseći vlažan vazduh od maja do oktobra. Severoistočni monsuni najavljuju sušnu sezonu od novembra do marta. Najviše padavina ima u septembru i oktobru, a najmanje u januaru i februaru.

Klima Pnom Pena (temperatura: 1988–2013, ekstremi: 1906–2013)
Pokazatelj \ Mesec .Jan. .Feb. .Mar. .Apr. .Maj. .Jun. .Jul. .Avg. .Sep. .Okt. .Nov. .Dec. .God.
Apsolutni maksimum, °C (°F) 36,1
(97) 		38,1
(100,6) 		40,0
(104) 		40,5
(104,9) 		40,0
(104) 		39,2
(102,6) 		37,2
(99) 		37,8
(100) 		35,5
(95,9) 		36,1
(97) 		34,4
(93,9) 		37,2
(99) 		40,5
(104,9)
Maksimum, °C (°F) 31,6
(88,9) 		33,2
(91,8) 		34,6
(94,3) 		35,3
(95,5) 		34,8
(94,6) 		33,8
(92,8) 		32,9
(91,2) 		32,7
(90,9) 		32,2
(90) 		31,4
(88,5) 		31,1
(88) 		30,8
(87,4) 		32,9
(91,2)
Prosek, °C (°F) 26,6
(79,9) 		28,0
(82,4) 		29,4
(84,9) 		30,2
(86,4) 		30,0
(86) 		29,2
(84,6) 		28,7
(83,7) 		28,5
(83,3) 		28,2
(82,8) 		27,2
(81) 		27,1
(80,8) 		26,3
(79,3) 		28,3
(82,9)
Minimum, °C (°F) 21,8
(71,2) 		22,8
(73) 		24,3
(75,7) 		25,5
(77,9) 		25,6
(78,1) 		24,9
(76,8) 		24,8
(76,6) 		24,6
(76,3) 		24,4
(75,9) 		24,2
(75,6) 		23,2
(73,8) 		21,9
(71,4) 		24,0
(75,2)
Apsolutni minimum, °C (°F) 12,8
(55) 		15,2
(59,4) 		19,0
(66,2) 		17,8
(64) 		20,6
(69,1) 		21,2
(70,2) 		20,1
(68,2) 		20,0
(68) 		21,1
(70) 		17,2
(63) 		16,7
(62,1) 		14,4
(57,9) 		12,8
(55)
Količina kiše, mm (in) 12,1
(0,476) 		6,6
(0,26) 		34,8
(1,37) 		78,8
(3,102) 		118,2
(4,654) 		145,0
(5,709) 		162,1
(6,382) 		182,7
(7,193) 		270,9
(10,665) 		248,1
(9,768) 		120,5
(4,744) 		32,1
(1,264) 		1.411,9
(55,587)
Dani sa kišom (≥ 0.1 mm) 1,2 1,1 3,4 6,8 15,9 17,0 18,1 18,3 21,5 19,3 10,2 4,5 137,3
Relativna vlažnost, % 73 71 71 73 77 78 80 81 84 84 78 73 77
Sunčani sati — mesečni prosek 260 226 267 240 202 192 143 174 129 202 213 242 2.490
Izvor #1: Deutscher Wetterdienst[10]
Izvor #2: Danish Meteorological Institute (sun, 1931–1960)[11]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Stupa u Pnom Penu

Pnom Pen je bio prestonica Kmerskog kraljevstva od 1432. do 1505, a onda je napušten 360 godina. Kralj Norodom I je ovde preselio prestonicu 1866. Tada je izgrađena sadašnja kraljevska palata. Francuski kolonijalisti su 1870. pretvorili ovo selo u grad izgradnjom hotela, škola, kasarni, banke, sudova i drugih javnih institucija. Tokom 1920-ih Pnom Pen je bio poznat po nadimku „biser Azije“ jer je bio jedan od najlepših francuskih kolonijalnih gradova u Indokini.[12] Za vreme Vijetnamskog rata grad su preplavile stotine hiljada izbeglica. Crveni Kmeri su zauzeli grad 17. aprila 1975. Dobar deo stanovništva, a naročito oni koji su bili bogatiji i obrazovaniji, isterani su iz grada i naterani da rade na poljoprivrednim imanjima. Režim Pol Pota je pretvorio jednu od gradskih srednjih škola u zatvor i mučilište za političke protivnike. Danas je ova zgrada Muzej genocida. U ovom periodu režim je pobio veliki broj ljudi od 2 miliona mrtvih, a mnogi su umrli od gladi usled neefikasne proizvodnje hrane. Režim Crvenih Kmera su uklonili Vijetnamci 1979.[13] Tada se narod vratio u grad. Uz stranu pomoć Pnom Pen je ponovo izgrađen. Danas je privredni, industrijski, trgovinski, politički i kulturni centar zemlje.

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Pnom Pen u januaru 2018.

Godine 2008. Pnom Pen je imao 2.009.264 stanovnika, što daje gustinu naseljenosti od 5.358 stanovnika po kilometru kvadratnom (površina grada je 375 km²). Godišnje povećanje broja stanovnika je 3,92%.

U gradu žive uglavnom Kmeri koji predstavljaju 90% populacije. Veće manjinske zajednice su: Kinezi, Vijetnamci, Tajlanđani, Budong i druge. Glavna religija je teravadski budizam. Postoje manje zajednice muslimana i hrišćana.

Glavni jezik je kmerski, a u gradu se često koriste engleski i francuski.

Privreda[uredi | uredi izvor]

Saobraćaj[uredi | uredi izvor]

Znamenitosti[uredi | uredi izvor]

Prestona dvorana u kraljevskoj palati

Najstarija građevina u gradu, Vat fanom, izgrađena je 1373. Najvažnije turističke atrakcije su: Kraljevska palata sa Srebrnom pagodom iz polovine 19. veka, Nacionalni muzej s kraja 19. veka koga su izgradili Francuzi u kmerskom stilu, i Spomenik nezavisnosti izgrađen 1950-ih u tradicionalnom stilu. Iz perioda francuske kolonijalne vlasti u Pnom Penu su ostali bulevari, vile, crkve i pijaca u stilu Art deko.

Od 1950-ih do perioda vlasti Crvenih Kmera grad je doživljavao veliki rast i transformaciju. Mlada nezavisna nacija se trudila da pokaže svoj originalni arhitektonski stil - „Nova kmerska arhitektura“, preko mladih arhitekata obrazovanih u Francuskoj. Njihovo stvaralaštvo se baziralo na kombinovanju evropske postmoderne arhitekture, Bauhausa i tradicionalne arhitekture Angkora. Najznačajniji arhitekt ovog stila bio je Van Molivan.

Spomenici i muzeji posvećeni genocidu počinjenom za vreme Crvenih Kmera su Muzej genocida Tuol Sleng (bivša srednja škola koja je korišćena kao koncentracioni logor) i centar Čoeng Ek. Spomenik vijetnamsko-kambodžanskog prijateljstva podignut je kasnih 1970-ih kada su vijetnamske trupe zbacile režim Crvenih Kmera.

Partnerski gradovi[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „ISO 3166 — Codes for the representation of names of countries and their subdivisions: Cambodia KH”. ISO. Pristupljeno 28. 10. 2018. 
  2. ^ Wells, John (3. 4. 2008). Longman Pronunciation Dictionary (3rd izd.). Pearson Longman. ISBN 978-1-4058-8118-0. 
  3. ^ Oxford Dictionaries. „Phnom Penh | Definition of Phnom Penh in US English by Oxford Dictionaries”. Oxford Dictionaries | English. Oxford University Press. Arhivirano iz originala 6. 6. 2019. g. Pristupljeno 6. 6. 2019. 
  4. ^ Collins English Dictionary. „Phnom Penh definition and meaning”. Collins English Dictionary (na jeziku: engleski). HarperCollins Publishers. Pristupljeno 6. 6. 2019. 
  5. ^ „Phnom Penh | national capital, Cambodia”. Encyclopedia Britannica (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2021-02-05. 
  6. ^ Peace of Angkor Phnom Penh Arhivirano april 16, 2007 na sajtu Wayback Machine. Retrieved July 27, 2007.
  7. ^ „History of Phnom Penh”. phnompenh.gov.kh. Phnom Penh Capital Hall. Pristupljeno 18. 8. 2019. 
  8. ^ „General Population Census of the Kingdom of Cambodia 2019 – Final Results” (PDF). National Institute of Statistics. Ministry of Planning. 26. 1. 2021. Pristupljeno 26. 1. 2021. 
  9. ^ „Facts: Phnom Penh”. Phnom Penh Capital Hall. Pristupljeno 21. 7. 2020. 
  10. ^ „Klimatafel von Phnom Penh / Kambodscha” (PDF). Baseline climate means (1961–1990) from stations all over the world (na jeziku: German). Deutscher Wetterdienst. Pristupljeno 23. 1. 2016. 
  11. ^ Cappelen, John; Jensen, Jens. „Cambodia – Phnom Penh” (PDF). Climate Data for Selected Stations (1931–1960) (na jeziku: Danish). Danish Meteorological Institute. str. 44. Arhivirano iz originala (PDF) 27. 4. 2013. g. Pristupljeno 9. 3. 2013. 
  12. ^ Peace of Angkor Phnom Penh Arhivirano na sajtu Wayback Machine (16. april 2007) Accessed 2007-07-27
  13. ^ Vietnamese take Phnom Penh Arhivirano na sajtu Wayback Machine (29. maj 2009), History Today

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Пном_Пен&oldid=27737492”