Prvi skadarski rat
| Prvi skadarski rat | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Pogled na Skadarsku tvrđavu | |||||||||||
| |||||||||||
| Sukobljene strane | |||||||||||
| Zeta Balšića | Mletačka republika | ||||||||||
| Komandanti i vođe | |||||||||||
| Balša III |
Marin Karavela Frančesko Bembo | ||||||||||
Prvi skadarski rat je vođen oko Skadra i gradova u Zetskom primorju između Balše III Balšića (1403—1421) i Mletačke republike. Otpočeo je u januaru 1405. godine pobunom lokalnog stanovništva protiv mletačke vlasti, a okončan je u novembru 1412. godine mirovnim ugovorom kojim je stanje vraćeno na ono od pre početka rata.
Povod za rat bilo je nastojanje Balše III da povrati gradove koje je njegov otac Đurađ II (1385—1403), predao Mlečanima 1396. godine za naknadu od 1.000 dukata godišnje i obaćanje da će mu pružiti vojnu pomoć, u slučaju Otomanskog napada. Zbog ovih poseda su Mlečani i Balša kasnije ponovo vodili rat (tzv. Drugi skadarski rat).
Tokom prve faze rata, Balša je uspeo da iskoristi pobunu stanovništva i ovlada gradovima oko Skadra, ali je već tokom leta izgubio Budvu, Bar, Ulcinj i Drivast. Rat je nastavljen bez većih borbi i osvajanja, do samog kraja, kada je Balša uspeo da povrati Bar (1412).
Tok rata[uredi | uredi izvor]
Početkom 1405. godine izbila je velika pobuna lokalnog stanovništva u Skadarskom kraju protiv mletačke vlasti. Razlog za nju ležao je u bahatom i osionom ponašanju mletačke vlasti, koje se manifestovalo konfiskovanjem imanja koja su potom deljena mletačkim pristalicama, uskraćivanjem prava pravoslavnim crkvama na prostoru pod vrhovnom vlašću Venecije i nizom drugih zloupotreba vlasti[1]. U ovaj sukob se uključio Balša III (1403—1421) koji je nastojao da povrati gradove koje je njegov otac, Đurađ II Stracimirović, svojevremeno ustupio Mlečanima (1396)[a], da bi se zaštitio od otomanske najezde[2]. On je uspeo da iskoristi pobunu i preuzmu kontrolu nad delom gradova oko Skadra.
Mletački odgovor je usledio početkom leta iste godine, kada je u taj deo Jadrana upućen kapetan Marin Karavela, koji je uspeo da dopremi pojačanja mletačkom garnizonu u Skadru. Pored toga, on je dobio cilj da se poveže sa Balšinim protivnicima i pokuša da ih privuče na mletačku stranu u ratu. Karavela je poveo pregovore i sa primorskim gradovim koji su priznavali Balšinu vlast i uspeo je da, služeći se i raznim obećanjima, postigne da oni priznaju mletačku vlast. Na taj način, Mlečani su zadobili Budvu, Bar i Ulcinj, a nešto kasnije je Balša izgubio i Drivast[1].
Takav razvoj situacije je naveo Balšu da pomoć u borbama zatraži od Sulejmana[2], a pomagao mu je i knez Vuk Lazarević[1]. Mlečani su, sa druge strane, poklonima u novcu i posedima privlačili saveznike na svoju stranu, ali im nije pošlo za rukom da na njihovu stranu pređu Đuraševići (tokom 1406. i 1407. godine). Bez obzira na to, vođenje rata je nastavljeno bez većih bitaka i jasnog pobednika.
U ovom periodu započeli su i pregovori oko sklapanja mira, a u njih se kao posrednik uključio i srpski despot Stefan. On je prvo u maju 1406. godine posredovao kod Mlečana, zatim i u junu 1407. godine tokom pregovora kod Bara, kada je zajedno sa sestrom Marom i Nikitom Topijom trebalo da garantuje da će Balša ispuniti obaveze, ali mir nije sklopljen jer su Mlečani pristali da vrate samo Budvu. Nova runda pregovora je dovela do sklapanja mirovnog ugovora u junu 1408. godine. Prema njegovin odredbama, Balša je trebalo da prizna Mlečanima Ulcinj i Bar, dok je trebalo da oni njemu vrate obalu od Luštice do granica Marije Ratačke, sa Budvom, Paštrovićima i solanama. Bez obzira na potpise obe strane i garancije jemaca, ovaj ugovor nije realizovan i konflikt je nastavljen.
Početkom 1409. godine, Kotorani su ponovo pokušali da se stave pod vrhovnu vlast Venecije, zbog straha da bi se grad našao pod direktnim pritiskom Balše, ukoliko on ovlada Lušticom, što je predviđao ugovor iz juna 1408. godine. Pored toga, Mlečani su u junu sklopili mir sa Sulejmanom, kojim su se oni obavezali da mu plaćaju harač, a on je njima priznao posede u Zetskom primorju. Međutim, prelomni momenat tokom 1409. godine odigrao se u julu, kada su Mlečani za 100.000 dukata od Vladislava Napuljskog otkupili njegova prava na Dalmaciju, čime su došli u direktan sukob sa ugarskim kraljem Žigmundom Luksemburškim (1387—1437), kome je Vladislav sporio pravo na ugarski presto.
Nova runda pregovora je započeta tokom 1409. godine, kada je Balšina majka Jelena pregovarala u Veneciji o miru. Mirovni ugovor nije sklopljen, ali je u oktobru zaključeno primirje na godinu dana. Međutim i taj dogovor je pre kraja godine prestao da važi, na mletačko nastojanje[1].
Žigmund je u jesen 1411. godine otpočeo rat protiv Mletačke republike, a krajem godine se Balšina majka Jelena preudala za Sandalja Hranića, koji je polagao pravo na grad Kotor, koji je u to doba pregovarao sa Mlečanima o priznavanju njihove vrhovne vlasti. U ovakvom razvoju situacije, Mlečani su pristali na pregovore i u aprilu 1412. godine su u Veneciju stigli predstavnici Balše i njegovog novog očuha, koji je posredovao u pregovorima. U isto vreme on je opseo Bar, da bi izvršio dodatni pritisak na Mlečane. Posle predaje Bara Balši, Mlečani su pristali na sklapanje mira u novembru 1412. godine. Prema njegovim odredbama, obe strane su se usaglasile da se stanje vrati na ono pre početka ratnih sukoba odnosno da Mlečani vrate Balši Budvu i Ulcinj, kao i da nastave da mu isplaćuju godišnju rentu od 1.000 dukata[1].
Napomene[uredi | uredi izvor]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d Grupa autora (1982). Istorija srpskog naroda II. Beograd.
- ^ a b Veselinović, Andrija; Ljušić, Radoš (2001). Srpske dinastije. Novi Sad: Plantoneum. ISBN 86-83639-01-0.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Božić, Ivan (1970). „Doba Balšića (drugi deo)”. Istorija Crne Gore (PDF). knj. 2, sv. 2. Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 49—133.
- Božić, Ivan (1970). „Zeta u Despotovini”. Istorija Crne Gore (PDF). knj. 2, sv. 2. Titograd: Redakcija za istoriju Crne Gore. str. 135—275.
- Božić, Ivan (1979). Nemirno Pomorje XV veka. Beograd: Srpska književna zadruga.
- Grupa autora (1982). Istorija srpskog naroda II. Beograd.
