Pretorija

Uredi veze
Koordinate: 25° 44′ 46″ S 28° 11′ 17″ E / 25.74611° J; 28.18806° I / -25.74611; 28.18806
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Pretorija
Tshwane
Kolaž grada
Kolaž grada
Flag of Pretorija
Zastava		Official seal of Pretorija
Grb
Nadimci: Grad jakarandi, PTA (skraćenica)
Moto: Præstantia Prævaleat Prætoria (Neka Pretorija bude istaknuta u izvrsnosti)
Pretorija na karti Južnoafričke Republike
Pretorija
Pretorija
Koordinate: 25° 44′ 46″ S 28° 11′ 17″ E / 25.74611° J; 28.18806° I / -25.74611; 28.18806
ZemljaJužna Afrika
ProvincijaGauteng
OpštinaGrad Čvane
Uspostavljen1855
Vlada
 • TipGradska opština
 • GradonačelnikStivens Mokgalapa (DA)
Površina[1]
 • Naselje687,54 km2 (265,46 sq mi)
 • Metro6.298 km2 (2,432 sq mi)
Nadmorska visina1.339 m (4.393 ft)
Stanovništvo (2011)[1]
 • Naselje741.651
 • Gustina1,100/km2 (2,800/sq mi)
 • Metro[1]2.921.488
 • Metro gustina460/km2 (1,200/sq mi)
Rasni profil (2011)[1]
 • Crni Afrikanci42,0%
 • Obojeni2,5%
 • Indijci/Azijci1,9%
 • Belci52,5%
 • Drugi1,2%
Maternji jeziks (2011)[1]
 • Afrikans47,7%
 • Engleski16,4%
 • Severni soto8,0%
 • Čvana5,4%
 • Drugi22,5%
Vremenska zona−{SAST}− (UTC+2)
Poštanski kod (ulica)0002
PO box0001
Oblasni kod012
HDIRast 0,75 Visok (2012)[2]
BDPUS$ 75,6 milijardi[3]
BDP po glavi stanovnikaUS$ 23.108[3]
Veb-sajttshwane.gov.za

Pretorija (engl. Pretoria) ili Čvane je grad koji se nalazi u severnom delu pokrajine Gauteng, Južnoafrička Republika. On je jedan od tri glavna grada Južnoafričke Republike koji ima izvršnu vlast, ostali su Kejptaun (zakonodavnu) i Blumfontejn (sudsku).[4] Pretorija je i administrativni centar južnoafričke provincije Gauteng i deo metropolitanskog grada Čvane (aglomeracija od 21 grada) u kom živi 2.345.908 stanovnika.[5]

Njeno originalno ime bilo je Pretoria Philadelphia („Pretoria bratske ljubavi”).[6] Pretoriju u Južnoj Africi zovu Grad jakarandi, zbog brojnih drvoreda sa tropskim zimzelenim drvetom jakaranda.[7]

Geografija[uredi | uredi izvor]

Pretorija je prelazna oblast između Hajvelda i Bušvelda, oko 50 km severno od Johanezburga na severo-istoku JAR. Nalazi se u toploj, dobro zaštićenoj, plodnoj dolini, okružena brdima iz magalijskog brega, 1.370 m iznad nivoa mora. Pokriva površinu od oko 1644 km².[8]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Današnji grad je osnovao Martinus Vesel Pretorijus 1855. godine i nazvao ga po svom ocu Andrisu Pretorijusu, osnivaču Južnoafričke Republike. Pretorija je 14. oktobra 1931. zvanično dobila status grada.[9] Pretorija je ranije imala veoma lošu reputaciju kao „glavni grad Aparthejda u Južnoafričkoj Republici". Međutim, Pretorijina politička reputacija se menja sa inauguracijom Nelsona Mandele kao prvog crnog predsednika Južnoafričke Republike u Union Zgradi u istm gradu. Međutim, ime Pretorija još uvek ima negativnu konotaciju kod nekih Južnoafrikanaca, i zato je predložena promena imena u Tšvane (engl. Tshwane). Ta predložena promena je sporna kod većine stanovnika grada.[10]

Klima[uredi | uredi izvor]

Pretorija
Klimatogram
J
F
M
A
M
J
J
A
S
O
N
D
 
 
136
 
 
29
18
 
 
75
 
 
28
17
 
 
82
 
 
27
16
 
 
51
 
 
24
12
 
 
13
 
 
22
8
 
 
7
 
 
19
5
 
 
3
 
 
20
5
 
 
6
 
 
22
8
 
 
22
 
 
26
12
 
 
71
 
 
27
14
 
 
98
 
 
27
16
 
 
110
 
 
28
17
Prosečne maks. i min. temperature u °C
Ukupne padavine u mm
Izvor: SAWS

Grad ima suptropsku klimu sa dugim, vrućim letima i kratkim hladnim zimama. Prosečna godišnja temperatura je 18,74 °C.[11] Njena nadmorska visina je u proseku 1340 m. Sneg je izuzetno redak događaj, koji se javlja jednom ili dva puta u veku.

Klima Pretorije (1961–1990. ekstremi 1951–1990)
Pokazatelj \ Mesec .Jan. .Feb. .Mar. .Apr. .Maj. .Jun. .Jul. .Avg. .Sep. .Okt. .Nov. .Dec. .God.
Apsolutni maksimum, °C (°F) 36,2
(97,2) 		36,3
(97,3) 		35,0
(95) 		32,5
(90,5) 		29,4
(84,9) 		26,0
(78,8) 		26,0
(78,8) 		30,0
(86) 		34,0
(93,2) 		36,0
(96,8) 		35,7
(96,3) 		36,0
(96,8) 		36,3
(97,3)
Srednji maksimum, °C (°F) 33,2
(91,8) 		32,1
(89,8) 		31,2
(88,2) 		28,7
(83,7) 		25,9
(78,6) 		23,2
(73,8) 		23,5
(74,3) 		27,1
(80,8) 		31,1
(88) 		32,2
(90) 		32,6
(90,7) 		32,7
(90,9) 		34,3
(93,7)
Maksimum, °C (°F) 28,5
(83,3) 		28,0
(82,4) 		26,9
(80,4) 		24,1
(75,4) 		21,8
(71,2) 		18,9
(66) 		19,5
(67,1) 		22,1
(71,8) 		25,5
(77,9) 		26,6
(79,9) 		27,0
(80,6) 		28,0
(82,4) 		24,7
(76,5)
Prosek, °C (°F) 22,6
(72,7) 		22,1
(71,8) 		21,0
(69,8) 		17,9
(64,2) 		14,7
(58,5) 		11,5
(52,7) 		11,9
(53,4) 		14,7
(58,5) 		18,6
(65,5) 		20,1
(68,2) 		21,0
(69,8) 		21,9
(71,4) 		18,2
(64,8)
Minimum, °C (°F) 17,8
(64) 		17,3
(63,1) 		16,1
(61) 		12,6
(54,7) 		8,2
(46,8) 		4,8
(40,6) 		4,8
(40,6) 		7,6
(45,7) 		11,9
(53,4) 		14,4
(57,9) 		15,8
(60,4) 		16,8
(62,2) 		12,3
(54,1)
Srednji minimum, °C (°F) 14,1
(57,4) 		13,7
(56,7) 		11,8
(53,2) 		7,6
(45,7) 		3,7
(38,7) 		0,7
(33,3) 		0,9
(33,6) 		2,7
(36,9) 		5,8
(42,4) 		8,9
(48) 		10,9
(51,6) 		12,9
(55,2) 		0,1
(32,2)
Apsolutni minimum, °C (°F) 7,5
(45,5) 		10,4
(50,7) 		5,5
(41,9) 		3,3
(37,9) 		−1,5
(29,3) 		−4,5
(23,9) 		−4,5
(23,9) 		−4,0
(24,8) 		−0,5
(31,1) 		3,0
(37,4) 		6,6
(43,9) 		6,5
(43,7) 		−4,5
(23,9)
Količina padavina, mm (in) 135
(5,31) 		76
(2,99) 		79
(3,11) 		54
(2,13) 		13
(0,51) 		7
(0,28) 		3
(0,12) 		5
(0,2) 		20
(0,79) 		73
(2,87) 		100
(3,94) 		108
(4,25) 		673
(26,5)
Dani sa padavinama (≥ 1.0 mm) 10,9 7,8 7,6 5,2 1,8 0,6 0,7 1,4 2,0 6,0 9,5 10,8 64,3
Relativna vlažnost, % 62 63 63 63 56 54 50 45 44 52 59 61 56
Sunčani sati — mesečni prosek 260,8 235,3 253,9 245,8 282,6 270,8 289,1 295,5 284,3 275,2 253,6 271,9 3.218,8
Izvor #1: NOAA,[12] Deutscher Wetterdienst (extremes)[13]
Izvor #2: South African Weather Service[14]

Stanovništvo[uredi | uredi izvor]

Od 2016. godine urbano područje Pretorije ima 2,125 miliona stanovnika. Sam grad ima populaciju koja prelazi 700.000 stanovnika,[15] a gradsko stanovništvo prelazi 2 miliona.[16]

Prema podacima iz 2011. godine, primarna etnička pripadnost bila je bela, od čega je 52,5% stanovništva. Crni Africi činili su 42% stanovništva, a nakon toga obojeni sa 2,5%, indijski ili azijski sa 1,9% i drugi sa 1,2%. Ovo je značajna promjena iz podataka iz 2001. godine, na kojoj su belci bili navedeni kao 67,7% stanovništva, a crni afrikanci čine samo 24,5%. Kada se uzmu u obzir gradske populacije, belci postaju manjina u Pretoriji, iako grad još uvijek ima najveću belu populaciju u sub-Saharskoj Africi.

Etničke grupe[uredi | uredi izvor]

Čak i od kraja Apartheida, sama Pretorija je imala belu većinu, iako sa sve većom crnom srednjom klasom. Međutim, u opštinama Sošanguve i Ateridževil crnci sačinjavaju skoro celokupnu populaciju. Najveća bela etnička grupa su Afrikaneri, a najveća crna etnička grupa su Severni Soti.

Niža procena za stanovništvo Pretorije uključuje uglavnom bivša područja namenjena belcima, te stoga postoji bela većina. Međutim, uključujući i geografski odvojene opštine povećava se broj stanovnika Pretorije na preko milion i to čini belce manjinom.

Indijcima iz Pretorije je naređeno da se presele iz Pretorije u Laudium 6. juna 1958. godine.[17]

Etnička grupa 2001 populacija 2001% 2011 populacija 2011%
Belci 355.631 67,7% 389.022 52,5%
Crni afrikanci 128.791 24.5% 311.149 42,0%
Obojeni 32.727 6,2% 18.514 2,5%
Indijci ili Azijati 8.238 1,6% 14.298 1,9%
Drugi - - 8.667 1,2%
Ukupno 525.387 100% 741.651 100%

Privreda[uredi | uredi izvor]

Pretorija je važan industrijski centar. Poznat je za teške industrije koje uključuju livenje gvožđa i čelika. Ostala prerađivačka industrija obuhvata automobilsku, gvozdenu i mašinsku opremu. Grad se sastoji od sedišta Južnoafričke korporacije za gvožđe i čelik (ISCOR) koja proizvodi većinu čelika u državi.

Partnerski gradovi[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g d „Main Place Pretoria”. Census 2011. 
  2. ^ „Gauteng's Human Development Index” (PDF). Gauteng City-Region Observatory. 2013. str. 1. Arhivirano iz originala (PDF) 11. 1. 2015. g. Pristupljeno 1. 1. 2015. 
  3. ^ a b „Global city GDP 2011”. Brookings Institution. Arhivirano iz originala 4. 6. 2013. g. Pristupljeno 18. 11. 2014. 
  4. ^ „South Africa: Regions & Towns” (na jeziku: engleski). Citypopulationde. Pristupljeno 10. 1. 2012. 
  5. ^ „Community Survey, 2007: Basic Results Municipalities” (PDF). Statistics South Africa. Arhivirano iz originala (PDF) 25. 8. 2013. g. Pristupljeno 10. 1. 2012. 
  6. ^ „Beeld”. News24.com. Pristupljeno 12. 1. 2012. [mrtva veza]
  7. ^ „South Africa's provinces: Gauteng”. Arhivirano iz originala 22. 6. 2011. g. Pristupljeno 12. 1. 2012. 
  8. ^ Tools, Free Map. „Elevation Finder”. 
  9. ^ „Découvrez l’histoire de l’Afrique du Sud à Pretoria, la capitale | Pretoria | Arts | Attractions | Musées | Culture | Histoire | Nourriture | Abordable | Famille | Gauteng | Culture vibrante (FR)”. www.southafrica.net. Pristupljeno 18. 1. 2022. 
  10. ^ Universalis‎, Encyclopædia. „PRETORIA”. Encyclopædia Universalis (na jeziku: francuski). Pristupljeno 18. 1. 2022. 
  11. ^ GHCN climate data, 30-year climate average 1979–2008, Goddard Institute of Space Studies
  12. ^ „Pretoria Climate Normals 1961−1990”. National Oceanic and Atmospheric Administration. Pristupljeno 8. 10. 2016. 
  13. ^ „Klimatafel von Pretoria (Wetteramt), Transvaal / Südafrika” (PDF). Baseline climate means (1961—1990) from stations all over the world (na jeziku: German). Deutscher Wetterdienst. Pristupljeno 8. 10. 2016. 
  14. ^ „Climate data for Pretoria”. South African Weather Service. jun 2011. Arhivirano iz originala 8. 3. 2010. g. Pristupljeno 6. 3. 2010. 
  15. ^ Population, according to the 2001 Census, of the Pretoria "main place".
  16. ^ Population, according to the 2007 Community Survey Arhivirano 2013-08-25 na sajtu Wayback Machine, of the City of Tshwane Metropolitan Municipality after the 2011 annexation of the Metsweding District Municipality.
  17. ^ tinashe (1. 6. 2012). „Transfer of the Indian community of Pretoria to Laudium ordered.”. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Преторија&oldid=27737694”