Protestantizam u Srbiji

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Protestanti su četvrta po veličini verska grupa u Srbiji, posle pravoslavnih hrišćana, rimokatolika i muslimana. Na popisu iz 2011. godine, u Srbiji je (bez Kosova i Metohije) bilo 71.284 protestanata i oni su činili 1% stanovništva zemlje. Etnički Slovaci čine većinu srpske protestantske zajednice. Neki pripadnici drugih etničkih grupa (Srbi, Romi, Mađari i Nemci) takođe su pristalice različitih oblika protestantskog hrišćanstva.

Najviše protestanata (64.029) nalazi se u pokrajini Vojvodini. Najveći procenat na opštinskom nivou je u opštinama Bački Petrovac i Kovačica, gde apsolutnu ili relativnu većinu stanovništva čine etnički Slovaci (od kojih su većina pristalice protestantskog hrišćanstva). Druga relativno velika protestantska zajednica nalazi se u drugom po veličini srpskom gradu Novom Sadu sa 8.499 protestanata. Izvan Vojvodine, značajna koncentracija protestanata u ostatku zemlje zabeležena je u Leskovcu (2.493) i Beogradu (1.606).

U zemlji postoje različite protestantske grupe, uključujući metodiste, adventiste sedmog dana i evangelističke baptiste. Mnoge od ovih grupa nalaze se u kulturno raznolikoj pokrajini Vojvodini. Pred kraj Drugog svetskog rata, broj protestanata u regionu bio je veći.

Protestantizam (uglavnom u svom nazarenskom obliku) počinje da se širi među Srbima u Vojvodini poslednjih decenija 19. veka.

Ogranci[uredi | uredi izvor]

Hrišćanska Nazarenska zajednica[uredi | uredi izvor]

Molitveni dom Nazarenske hrišćanske zajednice u Novom Sadu. Usluge se obavljaju na srpskom jeziku.

Nazarenski oblik protestantskog hrišćanstva, u Severnoj Americi poznat kao hrišćanska nazarenska crkva, pojavio se među Srbima tokom 1860-ih godina na području Vojvodine, kojom je u to vreme upravljalo Austrijsko carstvo (preimenovano u Austrougarsku 1867. godine). Verska grupa se proširila i na tadašnju Kneževinu Srbiju već 1872. godine.

Zbog privrženosti nenasilju i odbijanju da nose oružje i služe vojsku, Nazarene su proganjale i zatvarale sve tri državne vlasti pod kojima su živeli: pred Prvi svetski rat austrougarska i srpska i posle srpsko-hrvatsko-slovenske (tj. jugoslovenske). Godine 1892, većina od 210 zatvorenika u Pešti koji su bili zatvoreni jer su odbili da nose oružje bili su Srbi iz Bačke.[1]

Tokom poslednje dve decenije 19. veka, u nekoliko (uglavnom srpskih) naselja u Vojvodini formirale su se značajne nazaretske zajednice: Melenci, Dolovo, Mokrin, Lokve, Mramorak, Padina, Debeljača, Bavanište, Banatsko Karlovac, Perlez, Banatsko Novo Selo. Veće nazarenske zajednice bile su prisutne i u nekim većim gradovima regiona, kao što su Sombor, Novi Sad, Pančevo i Veliki Bečkerek. Naselje sa najvećim procentom nazarena u stanovništvu bilo je srpsko selo Nadalj (krajem 19. veka, 250 od ukupno 2.000 seljana su bili Nazareni).[2]

Prema popisu iz 1891. godine, u Kraljevini Ugarskoj (jednom od dva dela Austrougarske) bilo je 6.829 Nazarena, od čega 4.400 Srba (predstavljeni brojevi nisu obuhvatali teritoriju autonomne Kraljevine Hrvatske i Slavonije).[3] Prema nezvaničnoj proceni iz 1897. godine, u Kraljevini Ugarskoj bilo je 9.000–10.000 Srba Nazarena, a u Kraljevini Srbiji i Bosni još 1.000.[4]

Prema policijskom izveštaju iz 1925. godine, u 352 naselja u Bačkoj, Banatu, Sremu i Baranji bilo je 16.652 punoletna Nazarena. Najveći broj njih su bili Srbi (7.971), dok su ostali Slovaci (3.336), Mađari (2.144), Rumuni (1.537), Nemci (986), Hrvati (669), Bugari (44), Česi (4).[5] Prema popisu iz 1953. godine u Jugoslaviji je bilo 15.650 nazarena.[6]

Godine 1924. srpsko-hrvatsko-slovenske vlasti uhapsile su više od 2.000 nazarena koji su odbili da nose oružje.[7] Između 1927. i 1933. godine među nazarenima je bilo 80% Srba koji su bili zatvoreni u jugoslovenskim zatvorima, dok su tokom 1960-ih oko 65% zatočenih nazarena bili Srbi. [8]

Prema nezvaničnim istraživanjima koja su sprovedena tokom 1980-ih, u Vojvodini je živelo 15.000 nazarena koji su živeli u 170 zajednica, od kojih su 96 odsto bili Srbi.[8]

Iako su kraj 19. i početak 20. veka bili periodi u kojima je nazarenska verska grupa bila široko rasprostranjena među Srbima, kasniji delovi 20. veka beleže izvesno opadanje nazarenske zajednice. Propadanje zajednice imalo je različite razloge: mnogi članovi zajednice su emigrirali preko okeana i naselili se u Sjedinjenim Državama i Kanadi, neki od Nazarećana koji su prvobitno bili pravoslavnog porekla prešli su nazad u istočno pravoslavno hrišćanstvo, dok su se drugi preobratili u druge protestantske denominacije. Od Prvog svetskog rata najveća protestantska zajednica među Srbima postali su adventisti.[9]

U 2002. godini 1.426 građana Srbije se na popisu izjasnilo kao pripadnici Nazarenske zajednice.[10] Sedište Nazarećanske zajednice u Srbiji je u Novom Sadu.

Hrišćanska adventistička crkva[uredi | uredi izvor]

Hrišćanska adventistička crkva u Novom Sadu; bogosluženja se održavaju na srpskom jeziku.

Hrišćanska adventistička crkva u Srbiji je deo Unije Hrišćanske adventističke crkve Jugoistočne Evrope. Unija je podeljena na 3 provincije i jednu misiju; sedišta pokrajina su u Novom Sadu, Nišu i Sarajevu. U Srbiji ima oko 7.000 aktivnih adventističkih pristalica i 175 adventističkih crkava.[11]

Prvi adventistički misionari na teritoriji današnje Srbije započeli su svoj rad u Vojvodini 1890. godine. Godine 1893. formirano je društvo za prevođenje, štampanje i popularizaciju adventističke književnosti. Literatura je štampana na mađarskom i srpskom jeziku. Prvi adventista koji je propovedao na srpskom jeziku (1901) bio je Petar Todor. Skupio je grupu pristalica u selu Kumane u Banatu 1905. godine. Potom su formirane adventističke zajednice u Titelu, Novom Miloševu i Mokrinu (1906), Kikindi (1907), Beogradu i Novom Kneževcu (1909), Zemunu (1910) itd. Severna adventistička provincija sa središtem u Novom Sadu osnovana je 1911. godine, dok je južna sa centrom u Nišu osnovana 1931. godine.[12]

Hrišćanska adventistička crkva je osnovala i biblijsku školu za slanje pošte, koja je za vreme postojanja Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije imala oko 4.000 učenika na srpsko-hrvatskom (3.000 ćiriličnih i 1.000 latiničnih), i oko 500–1.000 učenika na mađarskom jeziku, slovenačkom i makedonskom po godini.[13]

Reformni pokret adventista sedmog dana[uredi | uredi izvor]

Reformni pokret adventista sedmog dana prisutna je u Srbiji od 1918. godine. Na Vračaru u Beogradu postoji organizaciona jedinica ove zajednice.[14]

Hrišćanska baptistička crkva[uredi | uredi izvor]

Hrišćanska baptistička crkva u Novom Sadu; bogosluženja se održavaju na srpskom jeziku.

U Srbiji postoje dve grupe hrišćanskih baptističkih zajednica: Savez baptističkih crkava u Srbiji sa sedištem u Beogradu, 69 crkava i 1.983 pristaša; i Savez evangelističkih hrišćana-baptista Srbije i Crne Gore sa sedištem u Vrnjačkoj Banji, 17 crkava i 700 pristalica. Prema drugom izvoru, u Srbiji je (od 2002. godine) bilo 1.572 pripadnika Hrišćanske baptističke crkve i 109 pripadnika Nezavisne baptističke crkve.[15]

Protestantska hrišćanska zajednica[uredi | uredi izvor]

Protestantska hrišćanska zajednica ima sedište u Novom Sadu. Osnovano je 1991. godine. Od 2008. godine Protestantska hrišćanska zajednica ima jurisdikciju nad Protestantskom bogoslovijom u Novom Sadu, koja je ranije bila u nadležnosti Saveza baptista Srbije.[16]

Evangelistička metodistička crkva[uredi | uredi izvor]

Evangelička metodistička crkva u Novom Sadu; usluge se obavljaju na srpskom jeziku.

Evangelistička metodistička crkva u Srbiji ima sedište u Novom Sadu. U Srbiji je prisutna od 1898. godine. Godine 1953. u Jugoslaviji je bilo 3.000 odraslih članova ove zajednice i oko 6.000 dece.[17] U Vojvodini se metodistička zajednica pojavila u poslednjoj deceniji 19. veka. Ranije je najveći broj pristalica bio nemačke nacionalnosti, dok su danas članovi crkve Slovaci, Srbi, Mađari, Romi itd.[18]

Evangelistička crkva[uredi | uredi izvor]

Evangelistička crkva u Srbiji osnovana je u Novom Sadu 2006. godine. Nastala je od nekoliko organizacionih jedinica evangelističkog hrišćanstva.[19] Prve verske organizacije iz kojih je ova crkva nastala su na teritoriji Vojvodine od 1900. godine. Najviše pristalica je u Vojvodini, uglavnom u Novom Sadu, Žablju i Staroj Pazovi. Pripada pentekostnoj denominaciji.[18]

Protestantska evangelistička crkva[uredi | uredi izvor]

Protestantska evangelistička crkva (pentekostalna crkva) u Novom Sadu; molitveni sabranja se obavljaju na srpskom jeziku.

Protestantska evangelistička crkva, sedište ove verske zajednice je u Beogradu, Simina 8.[18]

Hristova evangelistička crkva[uredi | uredi izvor]

Hristova evangelistička crkva u Srbiji deluje od 1950. godine. Sedište ove verske zajednice je u Subotici, Ivana Zajca 17, uglavnom lokalne crkve su u Vojvodini: Subotica, Zrenjanin, Beograd, Pančevo, Pivnice, Apatin, Senta, Ada itd. Etnička pripadnost lokalnih crkava je srpska, mađarska, slovačka i ciganska. Pripada denominaciji Skupštine Božje.[20]

Crkva Božja[uredi | uredi izvor]

Crkva Božja u Srbiji deluje od 1968. godine. Sedište ove verske zajednice bilo je u Karanovcima (opština Varvarin, Rasinski okrug), ali se od 2009. godine nalazi u Sremskoj Mitrovici. Pripada pentekostnoj denominaciji.[21]

Episkopalna slobodna crkva[uredi | uredi izvor]

Episkopalna slobodna crkva ima sedište na Zvezdari u Beogradu. Osnovan je 1978. godine u Beogradu.[22] Osnovali su je nekadašnji pristalice Crkve Božije.

Protestantska evanđeoska crkva "Duhovni centar"[uredi | uredi izvor]

Protestantska evanđeoska crkva „Duhovni centar“ ima sedište u Leskovcu. Jedan deo pristalica ove crkve su i pripadnici romske etničke zajednice sa juga Srbije.[23]

Crkva Hrista Spasitelja[uredi | uredi izvor]

Hram Hrista Spasitelja osnovan je nedavno i verovatno je najmlađa verska zajednica u Novom Sadu. Ima oko 120 članova.[18]

Crkva Hristove evangelističke braće[uredi | uredi izvor]

Crkva Hristove evangelističke braće ima sedište u Beogradu. Ima 20 članova.

Slovačka evangelistička crkva augzburške konfesije u Srbiji[uredi | uredi izvor]

Evangelistička (slovačka) crkva u Novom Sadu; bogosluženja se održavaju na slovačkom i povremeno na srpskom jeziku.

Slovačka evangelistička crkva augzburške konfesije u Srbiji ima sedište u Novom Sadu. Deo je Svetskog luteranskog saveza koji ima sedište u Ženevi. Većina pristalica ove crkve su etnički Slovaci. Ranije je sedište episkopije bilo u Bačkom Petrovcu. Prvi slovački evangelisti nastanili su se u Vojvodini 1745. godine. Crkva ima oko 50.000 pristalica i podeljena je na 4 seniora: Bački, Banatski, Sremski i posebne seniore za vernike nemačke manjine.[24]

Hristova crkva braće[uredi | uredi izvor]

Hristova crkva braće ima sedište u Bačkom Petrovcu. Osnovan je 1949. godine u Novom Sadu, ali je u Srbiji aktivan od 1922. godine. Godine 1999. imala je 450 pristalica u oko 13 zajednica.[25]

Hristova duhovna crkva[uredi | uredi izvor]

Duhovna crkva Hristova u Novom Sadu; bogosluženja se održavaju na srpskom jeziku.

Hristova duhovna crkva ima sedište u Padini. Osim crkve u Padini, postoji još 30 crkava ove opštine, među kojima je i jedna novosadska. Zajednica je aktivna u Srbiji od 1950. godine. To je zajednica pentekostnog karaktera. Nekadašnja sedišta crkve bila su u Bačkom Petrovcu, Vrdniku i Gložanu. Godine 2002. u Srbiji je bilo 542 člana ove crkve, od čega 230 u Padini.[26]

Zavetna crkva Sion[uredi | uredi izvor]

Zavetna crkva Sion ima glavno sedište u Padini. Osnovana je u Padini 2010. godine. Zajednica koja deluje kao autonomna frakcija Duhovne Crkve Hristove.[27]

Evangelistička hrišćanska crkva Augzburške konfesije[uredi | uredi izvor]

Reformisana (kalvinistička) crkva u Novom Sadu; bogosluženja se održavaju na mađarskom jeziku.

Evangelistička crkva augzburške konfesije ima sedište u Subotici. Crkva ima oko 10.000 pristalica, uglavnom etničkih Mađara iz severne Bačke. Po Ustavu Crkve iz 1955. godine, ova crkva je pravni naslednik Nemačke evangelističke hrišćanske crkve augzburške konfesije iz predratne Jugoslavije na teritoriji Srbije. Ova crkva je 1972. godine uključena u Slovačku evangelističku crkvu Augzburške konfesije i organizovana je kao mađarski seniorat u okviru te crkve. Godine 1998. crkva je ponovo postala nezavisna. Do kraja Drugog svetskog rata jedan broj vojvođanskih Nemaca bili su pripadnici ove crkve.[28]

Reformatska hrišćanska crkva[uredi | uredi izvor]

Reformatska hrišćanska crkva u Srbiji ima sedište u Feketiću. U jednom periodu sedište crkve je bilo u Pačiru. Reformisana hrišćanska crkva je zvanični naziv za kalvinizam. Većina pristalica su etnički Mađari iz Vojvodine. Crkva ima oko 20.000 članova. Crkvu su osnovali reformisti koji su u Vojvodinu došli iz Kunheđesa i Tisabure 1785. godine. Do kraja Drugog svetskog rata jedan broj vojvođanskih Nemaca bili su pripadnici ove crkve.[29]

U Srbiji postoji i mala protestantska reformisana hrišćanska crkva, odvojena denominacija sa 2 crkve i misije.

Crkva Isusa Hrista svetaca poslednjih dana[uredi | uredi izvor]

Crkva Isusa Hrista svetaca poslednjih dana ima sedište u Budimpešti, Mađarska. Sedište ove verske zajednice u Srbiji je u Senti, a postoji crkva i u Beogradu. Osnovana je u Mađarskoj i registrovana 1998. godine u Budimpešti, a u Srbiji je aktivna od 2006. godine.[30]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Bojan Aleksov, Nazareni među Srbima, Beograd, 2010, page 120.
  2. ^ Bojan Aleksov, Nazareni među Srbima, Beograd, 2010, pages 122–124.
  3. ^ Bojan Aleksov, Nazareni među Srbima, Beograd, 2010, page 126.
  4. ^ Bojan Aleksov, Nazareni među Srbima, Beograd, 2010, page 127.
  5. ^ Bojan Aleksov, Nazareni među Srbima, Beograd, 2010, page 129.
  6. ^ Bojan Aleksov, Nazareni među Srbima, Beograd, 2010, page 130.
  7. ^ Bojan Aleksov, Nazareni među Srbima, Beograd, 2010, page 292.
  8. ^ a b Bojan Aleksov, Nazareni među Srbima, Beograd, 2010, page 131.
  9. ^ Bojan Aleksov, Nazareni među Srbima, Beograd, 2010, page 295.
  10. ^ Zorica Kuburić, Verske zajednice u Srbiji i verska distanca, Novi Sad, 2010, page 196.
  11. ^ Zorica Kuburić, Verske zajednice u Srbiji i verska distanca, Novi Sad, 2010, page 144.
  12. ^ Zorica Kuburić, Verske zajednice u Srbiji i verska distanca, Novi Sad, 2010, page 146.
  13. ^ Zorica Kuburić, Verske zajednice u Srbiji i verska distanca, Novi Sad, 2010, page 147.
  14. ^ Zorica Kuburić, Verske zajednice u Srbiji i verska distanca, Novi Sad, 2010, page 167.
  15. ^ Zorica Kuburić, Verske zajednice u Srbiji i verska distanca, Novi Sad, 2010, page 189.
  16. ^ Zorica Kuburić, Verske zajednice u Srbiji i verska distanca, Novi Sad, 2010, pages 203–205.
  17. ^ Zorica Kuburić, Verske zajednice u Srbiji i verska distanca, Novi Sad, 2010, page 174.
  18. ^ a b v g „Archived copy” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 2011-08-15. g. Pristupljeno 2012-03-07. 
  19. ^ Zorica Kuburić, Verske zajednice u Srbiji i verska distanca, Novi Sad, 2010, page 182.
  20. ^ http://worldagfellowship.org/fellowship/countries/wagf-participating-member-s-z/serbia/
  21. ^ Zorica Kuburić, Verske zajednice u Srbiji i verska distanca, Novi Sad, 2010, page 200.
  22. ^ Zorica Kuburić, Verske zajednice u Srbiji i verska distanca, Novi Sad, 2010, page 210.
  23. ^ Zorica Kuburić, Verske zajednice u Srbiji i verska distanca, Novi Sad, 2010, page 220.
  24. ^ Zorica Kuburić, Verske zajednice u Srbiji i verska distanca, Novi Sad, 2010, pages 104–105.
  25. ^ Zorica Kuburić, Verske zajednice u Srbiji i verska distanca, Novi Sad, 2010, page 207.
  26. ^ Zorica Kuburić, Verske zajednice u Srbiji i verska distanca, Novi Sad, 2010, page 186.
  27. ^ Zorica Kuburić, Verske zajednice u Srbiji i verska distanca, Novi Sad, 2010, page 217.
  28. ^ Zorica Kuburić, Verske zajednice u Srbiji i verska distanca, Novi Sad, 2010, pages 107–108.
  29. ^ Zorica Kuburić, Verske zajednice u Srbiji i verska distanca, Novi Sad, 2010, pages 109–110.
  30. ^ Zorica Kuburić, Verske zajednice u Srbiji i verska distanca, Novi Sad, 2010, page 184.

Dodatna literatura[uredi | uredi izvor]

  • Branko Bjelajac, Protestantizam u Srbiji, Beograd, 2003.
  • Bojan Aleksov, Nazareni među Srbima, Beograd, 2010.
  • Zorica Kuburić, Verske zajednice u Srbiji i verska distanca, Novi Sad, 2010.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Протестантизам_у_Србији&oldid=27699214”