Protesti na Tjenanmenu 1989.

Četvorojunski incident
	Deo Kineskog demokratskog pokreta 1989.
Vreme	15. april 1989. — 4. jun 1989.; (1 mesec, 2 nedelje i 6 dana)
Mesto	Peking; 400 gradova u državi
Uzrok	• Smrt Hju Jeobanga; • Ekonomske reforme; • Inflacija; • Politička korupcija; • Ekonomski nepotizam, (posebno u pogledu Žao Cijangovih i Deng Sjaopingovih sinova); • Izgledi za karijeru; • Društveni nemir u Istočnoj Evropi
Ishod	• Pojačavanje vandrednog stanja u određenim oblastima Pekinga izvršeno silom od 3. juna 1989. (proglašeno od 20. maj 1989. – 10. januar 1990., 7 meseci i 3 nedelje); • Desetine mrtvih i stotine povređenih od vojnog i policijskog osoblja (u nemirima i nesrećama); • Demonstranti (većinom radnici) i demonstranti barikadirali trupe Narodnooslobodilačke armije i nedužni civili u okolini upucani od trupa NOA (većinom 38. armija) na nekoliko mesta u Pekingu ali izvan trga Tjenanmen, stotine ubijenih, još više ranjenih; • Nepotvrđeni izveštaji nekoliko izolovanih smrti civila u blizini trga Tjenanmen; • Demonstranti (većinom studenti) se mirno povukli sa trga Tjenanmen nakon pregovora sa NOA; • Vođe protesta i pro-demokratski aktivisti naknadno prognani ili osuđeni; • Demokratski pokret zabranjen; • Žao Zijang smenjen; • Đang Cemin unapređen; • Ekonomske sankcije Zapada i embargo na uvoz oružja NRK; • Tržišne reforme odložene; • Kontrola medija pojačana; • Političke reforme zaustavljene;
Sukobljene strane
Komunistička partija Kine; Vlada Narodne Republike Kine; Narodnooslobodilačka armija; Narodna oružana milicija (bez pušačke vatre)	Univerzitetski studenti; Radnici u fabrikama; Intelektualci; Anarhisti i demonstranti; drugi
Komandanti i vođe
tvrdolinijaši; • Deng Sjaoping; • Li Peng; • Jang Šangkun; • Jao Jilin; • Li Điping; • Čen Sjitong; • Či Haošin; • Liu Huaking; umereni; • Žao Zijang; • Hju Kili; • Bao Tong; • Van Li; • Zu Činksijan	vođe studenata; • Vuerkaiksi; • Čai Ling; • Vang Dan; • Feng Kondž; • Li Lu; intelektualci; • Lju Sjaobo; • Vang Džuntao; • Dai Ksing; • Hu Dekijan
Žrtve i gubici
	Ukupno:; 241 — 2.600 ubijenih; 7.000 — 10.000 povređenih

Protesti na Tjenanmenu uobičajeno poznati kao Četvrtojunski incident u kineskom jeziku,^[1] bile su narodne demonstracije^[2] predvođene studentima u Pekingu koje su se odigrale u proleće 1989. i zadobile široku podršku gradskih stanovnika, otkrivajući duboke podeljenosti u kineskom državnom rukovodstvu Komunističke partije Kine. Protesti su bili silom ugušeni od konzervativnog državnog rukovodstva koji su naredili vojsci da primeni vanredno stanje u državnoj prestonici.^[3]^[4] Primena sile koja je izvršena od 3-4. juna postala je poznata kao Masakr na Tjenanmenu ili Četvrtojunski masakr, budući da su trupe sa jurišnim puškama i tenkovima nanele hiljade gubitaka nenaoružanim civilima koji su pokušali da blokiraju napredovanje vojske kroz trg Tjenanmen u srcu Pekinga, koji su studenti demonstranti bili okupirali na sedam nedelja. U izveštaju gradske uprave Pekinga je, 30. juna 1989. godine, saopšteno da je "više desetina vojnika poginulo, 6.000 pripadnika snaga reda ranjeno, više od 3.000 civila ranjeno, a poginulo više od 200 civila, među kojima 36 studenata"^[5].

Opseg vojne mobilizacije i krvoprolića koje je rezultovalo bili su presedan u pekinškoj istoriji, gradu sa bogatom tradicijom popularnih protesta.^[6]

Osudivši proteste kao „kontrarevolucionarnu pobunu“, kineska komunistička vlada do danas zabranjuje da se o njima raspravlja u bilo kom obliku ili da se obeležavaju sećanja na njih.^[7]^[8] Zbog nedostatka podataka iz Kine, mnogi aspekti događaja ostali su nepoznati ili nepotvrđeni. Procene broja umrlih su u rangu od nekoliko stotina do nekoliko hiljada.^[9]

Demonstranti su bili izazvani u aprilu 1989. smrću nekadašnjeg generalnog sekretara Komunističke partije, Hua Jaobanga, liberalnog reformiste, koji je svrgnut nakon što je izgubio u borbi za prevlast od konzervativaca oko pravca političkih i ekonomskih reformi.^[10] Univerzitetski studenti koji su se kretali i okupili se na Tjenanmen trgu zbog žaljenja za Huom takođe su izrazili nezadovoljstva oko inflacije, ograničenih izgleda za karijeru i korumpiranosti partijske elite.^[11] Traženo je da vlada bude odgovorna, sloboda štampe, govora i vraćanje radničke kontrole nad industrijom.^[12]^[13] Na vrhuncu protesta, oko milion ljudi je bilo okupljeno na Trgu.^[14]

Vlada je na početku zauzela pomirljiv stav prema demonstrantima.^[15] Štrajk glađu predvođen studentima obezbedio je podršku demonstrantima širom zemlje i protesti su prošireni na 400 gradova do sredine maja.^[16] Naposletku, kineski vrhovni vođa Deng Sjaoping i drugi partijski izvršioci odlučili su se na primenu sile.^[17] Partijske vlasti proglasile su vanredno stanje 20. maja, i pokrenuli čak 300.000 vojnika u Peking.^[16]

Nakon primene sile, vlada je sprovela brojna hapšenja demonstranata i njihovih podržavaoca, suzbijeni su ostali protesti širom Kine, proterani su strani novinari i sprovedena je striktna kontrola pokrivanja događaja u domaćoj štampi. Policija i unutrašnje bezbednosne snage su pojačane. Zvaničnici koji su gledali sa simpatijama na proteste bili su degradirani ili suspendovani.^[18] Žao Cijang je svrgnut u rekonstrukciji partijskog rukovodstva i njega je zamenio Đang Cemin. Političke reforme bile su u velikoj meri obustavljene, a ekonomske reforme nisu nastavljene do južne turneje Denga Sjaopinga 1992.^[19]^[20]

Kineska vlada je, internacionalno, oštro osuđena zbog primene sile protiv demonstranata. Vlade zapadnih država nametnule su ekonomske sankcije i embargo na isporuku oružja.

Tokom 2011. Vikiliks je objavio izveštaje po kojima kineski vojnici nisu pucali na demonstrante.^[21]

Reference[uredi | uredi izvor]

^ Događaji imenovani po datumu u kineskom jeziku često su kolokvijalno imenovani po broju u mesecu i datumu, praćeni tipom događaja. Tako je uobičajeno kinesko ime za strogo kažnjavanje na protestima iz 1989. („kin: 六四事件“), što je bukvalno (reč po reč) „Šest“ „četiri“ „incident“ („六“ znači šest, „四“ znači „četiri“ i „事件“ znači incident), što se odnosi na incident koji se dogodio Četvrtog u šestom mesecu, drugim rečima, „Četvrtojunski incident“, što je uobičajeni prevod.
^ Inside the Square, Cambridge University Press, 2021-04-30, str. 117—121, Pristupljeno 2024-05-18
^ "The Gate of Heavenly Peace". Long Bow Group Inc. in collaboration with ITVpp. 1995. Retrieved 15 January 2012.
^ Zhao, Ziyang . "The origins of the 1989 Student Movement". Prisoner of the State: The Secret Journal of Premier Zhao Ziyang. Simon & Schuster.. 2009. ISBN 978-1-4391-4938-6.
^ „RTS :: Svet :: Godišnjica protesta na Tjenanmenu”. www.rts.rs. Pristupljeno 2024-05-18.
^ Vidi Pokret 4. maj iz 1919, Masakr 18. marta iz 1926, Pokret 9. decembar iz 1935 i Incident na Tjenanmenu iz 1976.
^ Vogel 2011, str. 634
^ AFP (4 June 2009). "China tightens information controls for Tiananmen anniversary". The Age (Australia). Retrieved 3 November 2010.
^ Wong, Jan. Red China Blues. Random House. str. 278—.
^ Naughton 2007, str. 99
^ Pan 2008, str. 274
^ Nathan, Andrew J. (2001). „The Tiananmen Papers”. Foreign Affairs. Arhivirano iz originala 6. 7. 2004. g. Pristupljeno 3. 11. 2010.
^ Tiananmen Square, 1989: The Declassified History; George Washington University
^ Zhao, D. p. 171
^ Saich 1990, str. 121
^ ^a ^b Thomas 2006.
^ Miles, James (2 June 2009). "Tiananmen killings: Were the media right?". BBC News. Retrieved 15 January 2012.
^ Miles 1997, str. 121–28.
^ -{"The Consequences of Tiananmen", Andrew J. Nathan.
^ Goodman, David S. G. (1994). Deng Xiaoping and the Chinese revolution. Psychology Press. str. 112. ISBN 978-0-415-11252-9.
^ Masakra nije bilo („Politika”, 17. septembar 2016)

Literatura[uredi | uredi izvor]

Miles, James A. R. (1997). The Legacy of Tiananmen: China in Disarray. University of Michigan Press. str. 121—28. ISBN 978-0-472-08451-7.
Naughton, Barry (2007). The Chinese Economy: Transitions And Growth. Mit Press. str. 99—. ISBN 978-0-262-64064-0.
Saich, Tony (1990). The Chinese People's Movement: Perspectives on Spring 1989. M.E. Sharpe. str. 121—. ISBN 978-0-87332-746-6.
Vogel, Ezra F. (2011). Deng Xiaoping and the Transformation of China. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-05544-5.
Pan, Philip P. (2008). Out of Mao's Shadow: The Struggle for the Soul of a New China. Simon & Schuster. str. 274. ISBN 978-1-4165-3705-2.
Wong, Jan. Red China Blues. Random House. str. 278.
Binyan, Liu; Ruan Ming and Xu Gang (1989). Tell the World: What happened in China and Why. New York: Random House. ISBN 978-0-394-58370-9. OCLC 20392647.
Black, George; Robin Munro (1993). Black Hands of Beijing: Lives of Defiance in China's Democracy Movement. New York: John Wiley. ISBN 978-0-471-57977-9. OCLC 243766880 27186722.
Calhoun, Craig C.; Jeffrey N. Wasserstrom and Elizabeth Perry (Editors) (1994). „Science, Democracy, and the Politics of Identity”. Popular Protest and Political Culture in Modern China. Westview Press. str. 140—7. ISBN 978-0-8133-2042-7. OCLC 30623957.
Cunningham, Philip J. (2010). Tiananmen Moon: Inside the Chinese Student Uprising of 1989. Rowman & Littlefield Publishers, Inc. ISBN 978-0-7425-6673-6.
Oksenberg, Michel; Sullivan, Lawrence R.; Lambert, Marc, ur. (1990). Beijing Spring, 1989: Confrontation and Conflict: The Basic Documents. Qiao Li. M.E. Sharpe. ISBN 978-0-7656-4057-4. Pristupljeno 2. 7. 2013.
Salisbury, Harrison (1992). The New Emperors: China in the Era of Mao and Deng. New York: Avon. ISBN 978-0-380-72025-5. OCLC 28306886.
Spence, Jonathan D. (1999). „Testing the Limits”. The Search for Modern China. New York: W. W. Norton & Company. ISBN 978-0-393-97351-8. OCLC 39143093 59383489.
Thomas, Antony (2006). The Tank Man (Video). PBS. Pristupljeno 2. 7. 2013.
Wong, Jan (1997). Red China Blues: My Long March from Mao to Now (Trade paperback, 416 pages izd.). Doubleday. ISBN 978-0-385-48232-5. OCLC 37690446.
"Deng Is Said to Have Backed Tiananmen Violence" article by Michael Wines and Andrew Jacobs in The New York Times 4 June 2010
Wu, Renhua (2009). 六四事件中的戒严部队 [Military Units Enforcing Martial Law During the June 4 Incident] (na jeziku: Chinese). Hong Kong: 真相出版社. ISBN 978-0-9823203-8-9. Arhivirano iz originala 17. 10. 2007. g. Pristupljeno 16. 7. 2013.
Zhang, Liang (2001). Nathan, Andrew; Link, Perry, ur. The Tiananmen Papers. Public Affairs. ISBN 978-1-58648-122-3. Review and synopsis of the book is in the journal Foreign Affairs at The Tiananmen Papers
Zhang, Liang (pseudonym) (2001). June Fourth: The True Story (na jeziku: Chinese). Xianggang: Ming jing chu ban she. ISBN 978-1-58648-122-3. OCLC 243498894 46859114 50791624 60716940.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Kapija rajskog mira — dokumentarac sa trajanjem igranog filma i brojni arhivski dokumenti
Tajni snimci kineskog premijera kritikujući strogo kažnjavanje na Tjenanmenu Arhivirano na sajtu Wayback Machine (15. novembar 2020) – Radio Francuska internacionala
"The Tank Man", 2006 PBS dokumentarac
BBC's „Svedočeći Tjenanmen: Čišćenje trga“ sa iskazima očevidaca Tjenanmena
Tjenanmen trg, 1989, Istorija sa skinutom oznakom poverljivosti
Tjenanmen dosijei i video-klipovi (jezik: francuski)

39° 54′ 12″ N 116° 23′ 30″ E / 39.90333° S; 116.39167° I

[literally64incident-1] Događaji imenovani po datumu u kineskom jeziku često su kolokvijalno imenovani po broju u mesecu i datumu, praćeni tipom događaja. Tako je uobičajeno kinesko ime za strogo kažnjavanje na protestima iz 1989. („kin: 六四事件“), što je bukvalno (reč po reč) „Šest“ „četiri“ „incident“ („六“ znači šest, „四“ znači „četiri“ i „事件“ znači incident), što se odnosi na incident koji se dogodio Četvrtog u šestom mesecu, drugim rečima, „Četvrtojunski incident“, što je uobičajeni prevod.

[2] Inside the Square, Cambridge University Press, 2021-04-30, str. 117—121, Pristupljeno 2024-05-18

[ghp-3] "The Gate of Heavenly Peace". Long Bow Group Inc. in collaboration with ITVpp. 1995. Retrieved 15 January 2012.

[zzy-4] Zhao, Ziyang . "The origins of the 1989 Student Movement". Prisoner of the State: The Secret Journal of Premier Zhao Ziyang. Simon & Schuster.. 2009. ISBN 978-1-4391-4938-6.

[5] „RTS :: Svet :: Godišnjica protesta na Tjenanmenu”. www.rts.rs. Pristupljeno 2024-05-18.

[6] Vidi Pokret 4. maj iz 1919, Masakr 18. marta iz 1926, Pokret 9. decembar iz 1935 i Incident na Tjenanmenu iz 1976.

[vog-7] Vogel 2011, str. 634

[TheAge-8] AFP (4 June 2009). "China tightens information controls for Tiananmen anniversary". The Age (Australia). Retrieved 3 November 2010.

[9] Wong, Jan. Red China Blues. Random House. str. 278—.

[Naughton,_Barry_(2007)._стр._99-10] Naughton 2007, str. 99

[shadow-11] Pan 2008, str. 274

[nathan-12] Nathan, Andrew J. (2001). „The Tiananmen Papers”. Foreign Affairs. Arhivirano iz originala 6. 7. 2004. g. Pristupljeno 3. 11. 2010.

[13] Tiananmen Square, 1989: The Declassified History; George Washington University

[zhao171-14] Zhao, D. p. 171

[Saich-15] Saich 1990, str. 121

[FOOTNOTEThomas2006-16] Thomas 2006.

[miles-17] Miles, James (2 June 2009). "Tiananmen killings: Were the media right?". BBC News. Retrieved 15 January 2012.

[FOOTNOTEMiles1997121–28-18] Miles 1997, str. 121–28.

[19] -{"The Consequences of Tiananmen", Andrew J. Nathan.

[Goodman-20] Goodman, David S. G. (1994). Deng Xiaoping and the Chinese revolution. Psychology Press. str. 112. ISBN 978-0-415-11252-9.

[21] Masakra nije bilo („Politika”, 17. septembar 2016)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

Normativna kontrola
Međunarodne	FAST
Državne	Francuska BnF podaci Nemačka Izrael Sjedinjene Države Japan Češka Koreja
Ostale	Enciklopedija Britanika NARA IdRef