Pjero dela Frančeska

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Pjero dela Frančeska
Lični podaci
Datum rođenjaoko 1415[1]
Mesto rođenjaSansepolkro, Firentinska republika
Datum smrti12. oktobar 1492.(1492-10-12) (71/72 god.)
Mesto smrtiSansepolkro, Firentinska republika
Krštenje Hrista, 1442

Pjero dela Frančeska (ital. Piero della Francesca; Brogo san Sansepolkro 1420. — Brogo san Sansepolkro 1492) je italijanski slikar rane renesanse.[2][3][4][5]

Veoma rano, kao pomoćnik Domenika Venecijana, došao je u Firencu. Bio je sklon teoretisanju. U Firenci je saznao za razvijene tradicije perspektive koje je razvijao Paolo Učelo. Takođe se upoznao sa slavnim freskama Mazača iz kapele Brankači. Radio je za dvorove u Urbinu, Ferari, Arecu i rodnom Brogo san Sepolkrku. U Ferari je ostavio jak uticaj na ferarske slikare.

Pjero dela Frančeska je dosta proširio znanja o perspektivi, kako teorijski u svojim traktatima, tako i praktično „vazdušnom perspektivom i bojenim refleksima koji su uništavali lokalni ton“. Posebno se ističu njegovi pejzaži. Neka od poznatijih dela su mu: Federigo da Montefeltro i njegova žena, Idealan grad, Krštenje Hrista, Bičevanje Hrista. U modernoj matematici su poznata tri traktata koja je Pjero napisao: Trattato d'Abaco, Libellus de Quinque Corporibus Regularibus, De Prospectiva Pingendi. U ovim traktatima su opisane aritmetika, geometrija, algebra i perspektiva.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Uskrsnuće, oko 1420-1492, mural, freska i tempera, 225 x 200 cm, Muzej Civico, Sansepolkro, Italija.
Bičevanje Krista, posle 1444, ulje na platnu, 59 × 82 cm, Duždeva palata, Urbino.

Verovatno je rođen u malom gradu Sansepolkro (Borđo Santo Sansepolkro)[6] u Toskani, od oca trgovca Benedeta de' Frančeska i majke Romane di Perino da Monterki. Naučio je slikarski zanat od više sijenskih umetnika koji su radili u San Sepolkru tokom njegove mladosti. Pouzdano se zna kako je Pjero šegrtovao u Firenci kod Domenika Venecijana, s kojim je 1439. radio na freskama za bolnicu Santa Marija Nuova (crkva Sant'Eđidio, danas uništena). Takođe je poznavao Fra Anđelika, koji ga je upoznao s vodećim majstorima svog vremena, Mazačom i Bruneleskim.

Madona s Detetom, svecima i vojvodom koji kleči, 1472, ulje na platnu, 248 × 150 cm, Pinakoteka u Breri, Majland.

Godine 1442. vraća se u Sansepolkro gde je, tri godine kasnije, primio narudžbu za oltar crkve Miserikordija (uključujući Gospa od Miserkordija), koja je završena u ranim 1460-im. Godine 1449. izveo je nekoliko fresaka u dvorcu Estense i crkvi Sant'Andrea u Ferari, takođe izgubljene. Njegov uticaj je jak u kasnijim alegorijskim slikama Kozme Tura u Ferari.

Dve godine kasnije boravio je u Riminiju, radeći za Sigismonda Pandolfa Malatestu. U svojom maniru uradio je freske Sigismondo Pandolfo Malatesta se moli u utvrđenju sv. Sigismunda i Portret kondotera. Tamo je upoznao još jednog slavnog renesansnog matematičara i arhitektu Albertija. Kasnije se seli u Ankonu, Pesaro i Bolognu. Godine 1452. Pjero dela Frančeska je pozvan u Areco da zameni Bičija di Lorenza u oslikavanju fresaka bazilike sv. Frane. Delo je završeno pre 1466, verovatno između 1452-1456.

Njegove slike freskociklusa koje opisuju „Legendu o pravom krstu” smatraju se njegovim remek-delom i renesanse generalno. Priča u ovim freskama proizilazi iz srednjovekovnog izvora koji opisuje kako je komad pravog drveta s krsta na kojemu je raspet Hrist pronađen. Priče su skupljene u zbirku „Zlatne legende” Jakopa da Varace iz sredine 13. veka.[7]

Otkrivanje pravog krsta, freska, 1452-1466., sv. Franjo u Arecu.

Godine 1453. vratio se ponovno u Sansepolkro gde je sledeće godine potpisao ugovor za poliptih sv. Avgustina u crkvi sv. Avgustina. Nekoliko godina kasnije, papa Nikola V ga je pozvao u Rim gde je uradio freske u Bazilici Sv. Marije Mađore, od kojih su ostali samo fragmenti. Dve godine kasnije vratio se u Rim da dovrši freske u Vatikanskoj palati koje su bile uništene.

Do danas su ostale slike kao Bičevanje Hrista (oko 1460), jedna od najslavnijih i najkontroverznijih slika rane renesanse. Kako sam kaže u svom uvodu, ova slika pokazuje geometrijsku zrelost i tajanstvenost u načinu kako se predstavljaju tri čoveka u prednjem planu. Druga važna njegova zrela dela Krštenje Hristovo, Uskrsnuće i Gospa iz Parta. U Urbinu, gde je bio u službi Frederika II de Montefeltra, upoznao je Meloca da Forlija i Luku Paciolija. Tamo je naslikao slavne dvostruke portrete Federika i njegove žene Batiste Sforza, sada u galeriji Ufici, i Gospu od Senigalija kao i Rođenje Hristovo. Njegovi portreti u profilu inspirisani su kovanicama iz rimske umetnosti.

Pjero dela Frančeska je zabeležan u dokumentima u Riminiju 1482. i 1487. kada je napriavio svoju oporuku. Slikari kao Peruđino i Luka Sinjoreli su često boravili u njegovoj radionici. Po Vasariju, oslepio je pred kraj života.

Preminuo je u Sansepolkru istog dana kada je Kristofor Kolumbo otkrio Ameriku.

Izabrani radovi[uredi | uredi izvor]

Dela iz matematike i geometrije[uredi | uredi izvor]

Njegov duboki interes za teoretsku studiju perspektive i njegov konteplativni pristup slikarstvu su očiti u njegovim delima, uključujući površine oltara San Agostino.[8][9]

Pjero je napisao tri traktata koji su poznati modernim matematičarima: Abakus Traktat (Trattato d'Abaco), Kratka knjiga o pet pravilnih tela (Libellus de Quinque Corporibus Regularibus) i O perspektivi u slikarstvu (De Prospectiva Pingendi). Teme ovih dela uključuju aritmetiku, algebru, geometriju i inovativni pristup geometrijskim telima i linearnoj perspektivi. Mnogo njegovih dela su preuzeli i usvojili pisci kao Luka Pačoli. Pjerovo delo o čvrstim telima se pojavljuje u Pačolijevom delu De Divina Proportione koje je ilustrovao Leonardo da Vinči.

Pjero kao inspiracija[uredi | uredi izvor]

Skulptura Tomaoko Suzukija iz 2006. za sv. Martina od polja, izložena na Trafalgar trgu, navodi Pjero dela Frančeska kao inspiraciju.[10][11]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Turner, A. Richard (1976). „Piero della Francesca”. Ur.: William D. Halsey. Collier's Encyclopedia. 19. New York: Macmillan Educational Corporation. str. 40—42. 
  2. ^ „Piero della Francesca”. Oxford Dictionaries. Oxford University Press. Pristupljeno 31. 5. 2019. 
  3. ^ „Piero della Francesca”. The American Heritage Dictionary of the English Language (5th izd.). Boston: Houghton Mifflin Harcourt. 2014. Pristupljeno 31. 5. 2019. 
  4. ^ „Piero della Francesca”. Merriam-Webster Dictionary. Pristupljeno 31. 5. 2019. 
  5. ^ Vasari, Giorgio, Lives of the Most Excellent Painters, Sculptors, and Architects, 1568.
  6. ^ Prema Đorđo Vazariju, umro je u 86. godini života, te je verovatna godina smrti 1406.
  7. ^ "The Golden Legend, or Lives of the Saints" Volume Three Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. новембар 2014), preuzeto 22. ožujka 2007.
  8. ^ Field, J. V. (2005). Piero della Francesca. A Mathematician's Art (PDF). Yale University Press. ISBN 0-300-10342-5. 
  9. ^ „Piero della Francesca”. Oxford Art Online. 
  10. ^ "New Christmas crib for Trafalgar Square" Архивирано на сајту Wayback Machine (26. септембар 2007), preuzeto 22. ožujka-2007..
  11. ^ "Tomoaki Suzuki wins St Martin-in-the-Fields commission for Trafalgar Square crib" Архивирано на сајту Wayback Machine (26. септембар 2007), preuzeto 22. ožujka-2007.

Литература[uredi | uredi izvor]

  • Галерија европских мајстора - Лазар Трифуновић; Београд 1965.
  • Durant, Will; Durant, Ariel (2011) [1953]. The Story of Civilization, Volume V: The Renaissance. Simon and Schuster. ISBN 9781451647624. 
  • Chieli, Francesca, "La grecità antica e bizantina nell'opera di Piero della Francesca", Firenze, 1993.
  • Berenson, Bernard, Piero della Francesca or The Ineloquent in Art, The Macmillan Company, 1954.
  • Cole, Bruce, Piero della Francesca: Tradition and Innovation in Renaissance Art, HarperCollins Publishers, 1991. ISBN 0-06-430906-1.
  • Damisch, Hubert, A Childhood Memory by Piero della Francesca, Stanford University Press, 2007. ISBN 0-8047-3442-9.
  • Gantz, Jeffrey, "Strong, silent type: Piero della Francesca, international artist of mystery", The Boston Phoenix, Arts section, 1 September 2006.
  • Ginzburg, Carlo, The Enigma of Piero: Piero della Francesca, Verso, 2002. ISBN 1-85984-378-6.
  • Israëls, Machtelt Brüggen, Piero della Francesca and the Invention of the Artist, Reaktion Books, 2020. ISBN 978-1789143218.
  • Keim, Frank, Piero della Francesca: Der Maler als Astronom und Physiker (Schriften zur Kunstgeschichte), Hamburg 2016, ISBN 978-3-8300-9208-7.
  • Longhi, Roberto, Piero della Francesca. ISBN 1-878818-77-5.
  • Maetzke, Anna Maria; Bertelli, Carlo, eds., Piero della Francesca: The Legend of the True Cross in the Church of San Francesco in Arezzo, Skira, 2001. ISBN 978-8884910233.
  • Manescalchi, Roberto, L'Ercole di Piero, tra mito e realtà,(ParteI), Grafica European Center of Fine Art (Terre di Piero), Firenze, 2011. ISBN 978-88-95450-05-6
  • idem, "Piero alla corte dei Pichi", in Studi e Documenti Pierfrancescani II, Sansepolcro 2014. ISBN 978-8895450445
  • Pacioli, Luca, Libellus de quinque corporibus regularibus, corredato della versione volgare [fac-sim du Codice Vat. Urb. Lat. 632]; eds. Cecil Grayson,... Marisa Dalai Emiliani, Carlo Maccagni. Firenze, Giunti, 1995. 3 vol. (68 ff., XLIV-213, XXII-223 pp.). ISBN 88-09-01020-5
  • Piero's Archimedes, [fac-sim du Codice Riccardiano 106 par Piero della Francesca]; eds. Roberto Manescalchi, Matteo Martelli, James Banker, Giovanna Lazzi, Pierdaniele Napolitani, Riccardo Bellè. Sansepolcro, Grafica European Center of Fine Arts e Vimer Industrie Grafiche Italiane, 2007. 2 vol. (82 ff., XIV-332 pp. English, Francais, Espanol, Deutsch, Italiano et Arabic). ISBN 978-88-95450-25-4.
  • Pope-Hennessy, John, The Piero della Francesca Trail, with Aldous Huxley, "The Best Picture", The Little Bookroom, 2002. ISBN 1-892145-13-8.
  • Tofanelli, Pierpaolo, "La Madonna del Parto", Pagine Nuove di Storia dell'Arte e dell'Architettura N. 3, Firenze, 2009. ISBN 978-88-95450-21-6.
  • idem, "La Natività", Pagine Nuove di Storia dell'Arte e dell'Architettura N. 4, Firenze, 2010. ISBN 978-88-95450-22-3
  • Varisco, Alessio, Borgo Sansepolcro. Città di Cavalieri e Pellegrini, Pessano con Bornago, Mimep-Docete, 2012.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Pjero dela Frančeska na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Пјеро_дела_Франческа&oldid=27737573”