Resavska škola

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Resavska škola postojala je tokom prve polovine 15. veka i radila je u okviru manastira Manasije, koji je podigao despot Stefan Lazarević, kao svoju zadužbinu.[1]U njoj su se okupljali učeni monasi pisci, prevodioci, književnici, prepisivači koji su ukrašavali rukopise i knjige, zbog čega je manastir predstavljao simbol duhovnosti i prosvećenosti tokom nekoliko narednih vekova. Jedan od glavnih saradnika Resavske škole bio je Konstantin Filosof.[1] Po pravilima ove škole radilo se u Ljubostinji, Hilandaru, Pećkoj patrijaršiji, Dečanima, a uticaj se osećao i u Makedoniji, Bugarskoj, Rumuniji i Rusiji.

Uprkos značaju i uticajima Resavske škole, danas je nažalost u društvu raširen izraz „resavska škola“, koji ima potpuno drugačije značenje.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Trpezarija Manasije u obnovi[2]

Trpezarija je jedna od najvećih građevina te vrste u Srbiji onog vremena sa dimenzijama 31,60 m x 16,88 m.[3] Njena specifičnost se sastoji u tome što je izgrađena kao slobodno-stojeći objekat, nevezan za ogradni zid.[4] Imala je prizemlje, sprat, drvene tremove sa oba podužna zida i krov na dve vode. U prizemlju, ukopanom 1 m u zemlju, na istočnoj strani izvedena je polukružna apsida, a jedna nešto plića apsida vidljiva je i na spratu ali na južnoj strani. Ukupna korisna površina objekta bila je oko 1.000 m2, pa se smatra da je građevina imala funkciju trpezarije samo u prizemlju, dok su na spratu bili skriptorijum i biblioteka.[5] Mogla je da primi čak nekoliko stotina ljudi.[4]

U prvoj polovini 15. veka, za vreme Stefana Lazarevića, Srbija se kao država obnovila i ekonomski znatno ojačala. Stefan je dobio titulu despota posle uspešnog učešća u bici kod Angore 1402. godine od Vizantinaca u Carigradu. Srbija nije više bila u vazalskom položaju prema Turcima.[6] Istovremeno, dolazi do procvata kulture i umetnosti.[7] Stefan je uzeo Beograd za prestonicu Srbije.[6] Posle obnove Beograda, Stefan je svu svoju pažnju posvetio podizanju manastira Resave (1407—1418).[3] Dugo zidanje manastira moglo bi se objasniti kao rezultat nestabilnih odnosima sa Turcima, zbog čega je zidanje povremeno prekidano.[8]

Stefan je u svojoj zadužbini, gotovo odmah po osnivanju, započeo da organizuje školu — centar za prevođenje i prepisivanje knjiga.[7] U njemu je okupio veliki broj vrednih kaluđera, koji su se tu bavili prepisivanjem, ispravljanjem starijih rukopisa i prevođenjem novijih književnih dela. Na njegov poziv su dolazili učeni kaluđeri sa Svete gore da prevode dela sa grčkog jezika.[9] Tu su radili učeni kaluđeri, pisci, prevodioci, književnici, prepisivači, koji su ukrašavali rukopise i knjige.[6] Kada je pala bugarska carevina (1393—6) veliki broj bugarskih kaluđera i književnika prešao je u Srbiju, a sa njima i ideje Trnovske škole o reformiciji pravopisa.[9] Jedan od glavnih rukovodilaca Resavske škole bio je Konstantin Filosof, bugarski emigrant Jevtimijeve škole u Trnovu,[10] a kasnije i Grigorije Camblak.[8]

Konstantin Filozof je izradio pravila novog pravopisa, zapletena, udešena po grčkim gramatičkim spisima, sa vrlo mnogo učenog i nepotrebnog balasta, ali i sa izvesnim podignutim kritičkim merilom. Spisi popravljeni po načelima i u duhu ove škole brzo su postali veoma cenjeni,[10] a Manasija veliki duhovni i prosvetni centar despotovine i vekovima bila simbol prosvećenosti[6], ostavljajući veliki uticaj na naše pisare 16. i 17. veka.[10]

Pored prevoda i prepisa u Resavi, od originalnih radova, napisano je Žitije despota Stefana Lazarevića od Kostantina Filozofa.[8]

Stefan Lazarević[uredi | uredi izvor]

Sam Stefan bio je veoma obrazovan, dosta je čitao, a bavio se i pisanjem. Poznata su njegova dela Slovo ljubve[6] (1409), Dušepoležnoje spasenije i Mudrost i proročenstvije.[8] Veruje se da je on autor Natpisa na mramornom stubu na Kosovu (1404), napisao je poetsko pismo mlađem bratu Vuku („Lazarevicu“) verovatno upućeno kao poziv na pomirenje i autor je Zakona o rudniku Novo Brdo (1412).[7]

Zbog njegove velike naklonosti knjizi prozvan je „vtorim Manaskjem“ upoređujući ga sa vizantijskim letopiscem Konstantinom Manasijem iz 12. veka. Despot se upoređuje sa njim po lepom i nadahnutom pričanju i misli se da je i njegov manastir prvobitna Resava zbog toga docnije prozvan Manasija.[3][8]

Biblioteka[uredi | uredi izvor]

Despot Stefan je u manastiru imao veliku biblioteku,[8] sa preko 20.000 knjiga u rukopisu. Na njegov zahtev u Ljubostinjskoj pustinji, muška monaška naseobina, oko manastira Ljubostinje je preveden Stari zavet i Zonara.[11] Igumana Lesjamskog manastira Venedikta slao je u Svetu goru da mu prevede „Šestodnev Jovana Zlatoustog“. Od knjiga ove biblioteke danas se u Manasiji čuva jedan deo i deo drugog rukopisa, dok se u Svetoj gori u manastiru Kostomonitu nalazi Teofilovo tumačenje jevanđelja, a jedan broj ovih rukopisa dospeo je i u Rusiju, gde se i sada čuva. U Odesi se nalazi jedan rukopis iz 1420. god. U našoj zemlji ovih rukopisa ima u Pećkoj Patrijaršiji i Patrijaršiji srpske pravoslavne crkve u Beogradu, a veruje se i u još nekim manastirima.[traži se izvor] Od knjiga njegove biblioteke i danas se čuva u Svetoj gori u manastiru Kastomonitu Teofilaktovo tumačenje jevanđela. U biblioteci Pećke patrijaršije i danas se nalazi jedan broj knjiga iz Resavske škole, koje datiraju iz 15. veka.[8]

Propast Resave[uredi | uredi izvor]

U vreme turskih osvajanja manastir Resava delio je sudbinu čitave srpske Despotovine.[3] Književna aktivnost manastira ometena je najezdom Turaka i propašću despotovine. Turci su 1. avgusta 1438. godine zauzeli utvrđenu Resavu i na veoma svirep način se obračunali sa braniocima. Tada su po prvi put opljačkali manastir i zapalili Resavsku biblioteku. I ako su Mađari u međuvremnu vodili rat sa Turcima, posle čega je sklopljen mir.[8] utvrđenje u manastiru konačno je palo u turske ruke maja 1458. godine[3].

Jedan deo kaluđera povukao se sa poslednjim Brankovićima u Srem i nastavio je tu akciju u fruškogorskim manastirima (npr. u Krušedolu), drugi je otišao u Vlašku, a zatim u Rusiju, ponevši sa sobom pravopisna pravila i spise Konstantina Filosofa, dok se najmanji deo okupio u Južnoj Srbiji, u Pećkoj patrijaršije i Dečanima.[8]

Turci su u tvrđavu smestili posadu, a manastir pretvorili u džamiju. 24. jula 1689. godine, austrijska vojska je uz pomoć Srba zauzela Resavu. U periodu od 1718—1739. godine, Resava je bila u austrijskoj vlasti. U tvrđavi je stanovao jedan austrijski kapetan sa vojnicima. Za vreme austrijske uprave u manastiru je radila škola za sveštenike.[8]

Uticaji, značaj i širenje[uredi | uredi izvor]

Prepisi i prevodi Resavske škole smatraju se uzornima, po kojima se do 18. veka merio kvalitet rukopisa. Po resavskim pravilima radilo se u Ljubostinji, Hilandaru. Uticaj Resavske škole išao je duboko u Makedoniju, Bugarsku,[9] Rumuniju i Rusiju.[6][9]

Iguman manastira Dečani, Grigorije Camblak, postao je kasnije kijevski mitropolit. Poznat je tada bio i srpski monah Pahomije Logofet, koji se u Rusiji proslavio kao pisac žitija.[6]

Zahvaljujući radu i uticaju Resavske škole srpski narod je sačuvao svoj jezik.[traži se izvor] Matična biblioteka u Despotovcu i Narodna biblioteka Srbije rade na otvaranju stalne izložbe rukopisa u prostorima manastira Manasije. U tom cilju pripremljeni su određeni broj snimaka i fotokopije rukopisa u prirodnoj boji i veličini.

Resavski font[uredi | uredi izvor]

Na osnovu rukopisa čuvene Resavske prepisivačke škole, koji se danas nalaze u različitim zbirkama širom sveta, u okviru radionice Resavske tipografske škole, na čelu sa Oliverom Stojadinović napravljeno je nekoliko digitalnih tipografskih pisama — fontova. U radu radionice učestvovali su studenti Fakulteta primenjenih umetnosti Univerziteta umetnosti u Beogradu, kao i gosti sa Akademije za likovnu umetnost i oblikovanje u Ljubljani. Ovi fontovi namenjeni su svim korisnicima ćirilice na računarima i mogu besplatno da se preuzmu.[12][13][14]

Žargonska upotreba izraza[uredi | uredi izvor]

Resavska škola u slengu simbolično se koristi za radnje kao što su prepisivanje, kopiranje, ponavljanje, varanje ili falsifikovanje tuđeg rada ili ideje, u celosti ili delovima, bez ulaganja posebnog truda ili razumevanja, pre čemu se ukazuje na neoriginalnost, bezvrednost, pa čak i štetnost tako dobijenih rezultata, pošto se podrazumeva da je kopija lošija od originala. Njegova upotreba sreće se u mnogim oblastima života i rada: u prosveti, pri prepisivanju zadataka, na ispitima[15], u izradi naučnih i drugih stručnih radova[traži se izvor], u sudstvu prilikom prepisivanja presuda u ponovljenim postupcima[traži se izvor], u zakonodavstvu zbog donošenja novih zakona, bukvalinim prevođenjem zakona Evropske unije, pri čemu se ne razmišlja o načinu njihovog praktičnog sprovođenja[16], u politici, pri ponavljanju predizbornih[17] i drugih teško ispunjivih obećanja[18], u bilo kojoj drugoj profesiji, čak i prilikom polaganja stručnih ispita[19], pri čemu se na nedozvoljen način prisvojen rezultat tuđeg rada, sasvim nezaslužno nagrađuje. Zbog lakoće kopiranja različitih sadržaja u celini ili delovima, sa jednog na drugo mesto, bez ikakve dodatne obrade i nenaovođenja originalnog izvora, prisustvo „Resavske škole“ je veoma uočljivo na mnogim internet stranicama, naročito onim sa velikim brojem korisnika i/ili posetilaca.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b Milisavac, Živan, ur. (1984). Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. str. 706—707. 
  2. ^ Vaseljenska: Manasiju zidali 12, a obnavljamo je 22 godine, Mondo, 7. 9. 2011.[mrtva veza], Pristupljeno 15. 12. 2012.
  3. ^ a b v g d Časopis Društva Sv. Sava br. 15: Beograd i Manasija -dve najvažnije zaostavštine despota Stefana Lazarevića, Gordana Jovanović, Čigoja, Beograd (2011), Pristupljeno 8. 4. 2013.[mrtva veza]
  4. ^ a b Politika: Misterija trpezarije u Manasiji, Milica Dimitrijević, 14. 4. 2012., Pristupljeno 15. 12. 2012.
  5. ^ Pravoslavna Srbija: Manasija Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. mart 2013), Pristupljeno 15. 12. 2012.
  6. ^ a b v g d đ e Svetoslavlje: Kratak pregled srpske crkve kroz istoriju, Protojerej dr Radomir Popović Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. novembar 2012), Pristupljeno 14. 12. 2012.
  7. ^ a b v Resavac: Stefan Despot Lazarević, Resavska škola, Pristupljeno 14. 12. 2012.
  8. ^ a b v g d đ e ž z i Na obroncima Beljanice, Damnjan Popović, Novinsko preduzeće „Dnevnik“, Novi Sad (1969)
  9. ^ a b v g Svetosavlje: Pregled istorije hrišćanske crkve, Srpska crkva, Grigorije Mikić Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. novembar 2012), Pristupljeno 14. 12. 2012.
  10. ^ a b v Istorijski leksikon, Vladimir Ćorović. . Београд. 2006. pp. 149. ISBN 978-86-379-0984-2.  .
  11. ^ Bogoslovija Svetog Jovana Zlatoustog u Kragujevcu: Sinaiti i njihov značaj u životu Srbije XIV i XV veka, Amfilohije Radović, Manastir Ravanica 1381-1981, Spomenica o šestoj stogodišnjici, Beograd 1981 Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. april 2014), Pristupljeno 15. 12. 2012.
  12. ^ Mikser: Olivera Stojadinović Arhivirano na sajtu Wayback Machine (6. mart 2016), Pristupljeno 15. 12. 2012.
  13. ^ Univerzizet umetnosti u Beogradu: Resavska tipografska škola, Pristupljeno 15. 12. 2012.
  14. ^ Tipometar: Ćirilice na poklon, Pristupljeno 15. 12. 2012.
  15. ^ Vranjske novine br. 792: Resavska škola, Nikola Lazić, 26. aprli 2012, Pristupljeno 15. 12. 2012.
  16. ^ Politika: Resavska škola, Bojan Bilbija, 24. 11. 2011., Pristupljeno 14. 12. 2012.
  17. ^ Mondo: Janšina resavska škola, (Tanjug) 21. 6. 2008., Pristupljeno 15. 12. 2012.
  18. ^ Danas: Resavska škola, 22. 12. 2010., Pristupljeno 15. 12. 2012.
  19. ^ Mondo, „Resavska škola“ u FBI, Srna, 27. 9. 2010., Pristupljeno 14. 12. 2012.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ресавска_школа&oldid=26989724”