Rumuni
Rumuni (rum. români) su romanski narod, koji pretežno živi u Rumuniji, gde čini 89,5% stanovništva.[1] Rumunski narod je nastao mešanjem drevnih Dačana sa doseljenim rimskim kolonistima i, kasnije, sa Slovenima. Rumuni su većinom pravoslavne veroispovesti, a govore rumunskim jezikom, koji pripada romanskoj grupi indoevropske porodice jezika. Rumuna ukupno ima oko 23.782.990[2][3], od toga u Rumuniji 16.870.000.[4]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Ime Rumun[uredi | uredi izvor]
Pojam Rumun (Roman - po rumunskom književnom jeziku ili Ruman - po banatskom dijalektu rumunskog jezika) bio je do polovine 19. veka samo u internoj upotrebi.[5] Tako su sami sebe - između sebe nazivali pripadnici tog naroda. Od mađarske revolucije 1848-1849. godine počeli su i drugi narodi da ih nazivaju, i to prvo Romanima.
Poreklo Rumuna[uredi | uredi izvor]
Rumunski narod je nastao krajem 11. veka mešanjem Vlaha i Slovena koji su živeli na području današnje Rumunije. Naziv Vlasi je tokom istorije upotrebljavan za sve romanizovane stanovnike Balkanskog poluostrva, dok je kao naziv za same Rumune korišćen sve do 19. veka. Preci Rumuna, dako-getska plemena, nastanjivali su područje današnje Rumunije od antičkog doba, a najveći politički uspon dostigli su u vreme dačkog kralja Burebiste oko 50. godine. p. n. e. U drugom veku, Dakiju su osvojili Rimljani i pretvorili je u svoju provinciju. Na ovo područje su se tada doselili brojni rimski kolonisti, dok je starosedelačko stanovništvo bilo romanizovano.
U trećem veku, rimska vojska je napustila Dakiju, a sa njom je otišao i jedan deo romanskog stanovništva. Rumunski i mađarski autori se spore oko pitanja da li je nakon odlaska rimske vojske u Dakiji ostalo romanizovanog stanovništva. Prema jednom gledištu, jedan deo romanizovanog stanovništva ostao je u Dakiji i nakon odlaska rimske vojske, a kasnije se izmešao sa doseljenim Slovenima, koji su se tokom vremena takođe romanizovali. Prema drugom gledištu koje, delom iz političkih razloga, zastupaju mađarski autori, Rumuni potiču od romanizovanog stanovništva koje je prvobitno bilo nastanjeno na području južno od reke Dunav, da bi se tek tokom srednjeg veka preselilo na područje današnje Rumunije.
-
Antički Dačani -
Granica grčkog i latinskog uticaja na Balkanu -
Teorije o poreklu Rumuna -
Vlasi (Rumuni) na području današnje Rumunije u 6-8. veku, prema Školskom istorijskom atlasu objavljenom u Beogradu 1970. godine. Mapa predstavlja gledište jugoslovenskih istoričara toga vremena.
Rumunske kneževine[uredi | uredi izvor]
Na formiranje srednjovekovnih rumunskih kneževina Vlaške i Moldavije povoljno je uticala invazija Mongola, koja je oslabila ili uništila skoro sve političke formacije srednje i istočne Evrope. Kneževina Vlaška je formirana krajem 13, a Kneževina Moldavija sredinom 14. veka. Obe kneževine kasnije su postale vazali Osmanskog carstva. Pored ovih kneževina, Rumuni su u značajnom broju nastanjivali i područje Transilvanije u Kraljevini Ugarskoj. U 16. veku, nakon osmanskog osvajanja velikog dela Ugarske, Transilvanija je postala polunezavisna kneževina, takođe u statusu vazala Osmanskog carstva. Iako je Transilvanijom pretežno vladala mađarska vladajuća elita, etnički sastav ove kneževine je bio složen i uključivao je Mađare, Rumune, Sekelje i Sase. 1600. godine, kneževine Vlaška, Moldavija i Transilvanija se privremeno ujedinjuju pod vlašću Mihaila Hrabrog.
Krajem 17. veka, Kneževinu Transilvaniju zauzela je Habzburška monarhija, koja ju je pretvorila u jednu od svojih krunskih oblasti. Pored Transilvanije, Rumuni su u značajnom broju nastanjivali i druge habzburške oblasti - Tamiški Banat, Vojnu granicu, Kraljevinu Ugarsku i Bukovinu. Kneževine Vlaška i Moldavija su se ujedinile 1859. godine, da bi 1861. godine ova država dobila ime Rumunija. Habzburška Kneževina Transilvanija 1867. godine gubi status samostalne oblasti i biva priključena ugarskom delu Austrougarske.
-
Rumunske teritorije u 9-13. veku -
Tri kneževine ujedinjene pod Mihailom Hrabrim, maj—septembar 1600.
.png)
20. vek[uredi | uredi izvor]
Nakon Prvog svetskog rata, Rumunija proširuje svoje granice, u kojima se sada našao najveći deo teritorija koje su nastanjivali Rumuni. 1940. godine, tokom Drugog svetskog rata, Rumunija je bila prinuđena da deo ovih teritorija ustupi susednim državama - Mađarskoj, Bugarskoj i Sovjetskom Savezu, ali je nakon nemačke invazije na Sovjetski Savez 1941. uspela da povrati jedan deo ovih teritorija, a dobila je i teritorijalno proširenje u Pridnjestrovlju, kao kompenzaciju za severnu Transilvaniju i južnu Dobrudžu, koje su bile ustupljene Mađarskoj i Bugarskoj. Nakon Drugog svetskog rata Rumunija dobija sadašnje granice.
Od 1924. godine u Sovjetskom Savezu postoji Moldavska autonomna sovjetska socijalistička republika, a od 1940. godine Moldavska sovjetska socijalistička republika. U toj republici je živeo jedan deo rumunskog stanovništva, koji je izgradio poseban nacionalni identitet i koji danas sebe smatra posebnom nacijom - Moldavcima. Od 1991. godine Moldavija je nezavisna država.
-
Rumuni pre Prvog svetskog rata -
Kraljevina Rumunija i Moldavska ASSR 20. godina 20. veka -
Kraljevina Rumunija 1941. -
Rumunija i Moldavija danas
Vidi još[uredi | uredi izvor]
-
Balkanski narodi vlaškog porekla -
Rumuni u Rumuniji (popis iz 2002. godine) -
Rumuni u Rumuniji (popis iz 2011. godine) -
Rumuni u Ukrajini
.png)
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „CIA - The World Factbook”. Arhivirano iz originala 15. 05. 2020. g. Pristupljeno 24. 4. 2013.
- ^ „Ethnologue 2014”. Pristupljeno 24. 4. 2013.
- ^ „Preşedintele României”. Pristupljeno 24. 4. 2013.
- ^ „Arhivirana kopija”. Arhivirano iz originala 25. 3. 2008. g. Pristupljeno 22. 4. 2010.
- ^ Mirčea Maran: "Rumuni u Banatu. Osobenosti identiteta.", internet članak
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Mile Nedeljković, Leksikon naroda sveta, Beograd, 2001.
- Njagu Đuvara, Kratka istorija Rumuna za mlade, Novi Sad, 2004.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
| Priznate manjine |  | |
|---|---|---|
| Ostali | ||
