Sahalin

Koordinate: 51° S; 143° I / 51° S; 143° I / 51; 143
S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Sahalin
Sahalin na karti Rusije
Sahalin
Sahalin
Geografija
LokacijaRussian Far East,[1] Northern Pacific Ocean
Koordinate51° S; 143° I / 51° S; 143° I / 51; 143
51° S; 143° I / 51° S; 143° I / 51; 143
Površina76.600 km2
Visina1.609 m
Najviši vrhLopatin[2]
Administracija
RUS
Demografija
Stanovništvo497.973  (2010[3])
Gustina st.0,01 stan./km2
Ostrvo Sahalin

Sahalin (rus. Сахалин, jap. 樺太島) ostrvo je u Pacifiku, na dalekom istoku Rusije, severno od Japana. Na severu od Sahalina je Ohotsko more, dok je na jugu Japansko more. Od obale kontinentalne Rusije razdvaja ga uski moreuz Mamija koji se zimi ledi. Od japanskog ostrva Hokaido Sahalin razdvaja moreuz La Peruz. Ostrvo je dugo oko 948 kilometara u pravcu sever-jug, a široko između 26 i 160 kilometara. Površina mu je 76.400 km², i po tome je Sahalin najveće ostrvo Rusije.[2][4] Najviši vrh je na 1.609 metara. Ostrvo je uglavnom pokriveno četinarskim šumama. Životinjski svet je bogat, a najviše ima: medveda, lisica, vidri, samura, irvasa i lososa.

Po popisu iz 2010. na ostrvu je živelo 497.973 ljudi. Od njih, 85% je Rusa, a ostalo su Korejci (5,6%), Ukrajinci (4,0%) i drugi. Autohtoni narodi ostrva su Aini (jug), Oroci (središnji deo) i Nivhi (sever).[5] Administrativno, ostrvo predstavlja najveći deo Sahalinske oblasti, čiji je glavni grad Južno-Sahalinsk (181.727 stanovnika 2010). Na ostrvu se nalaze veoma značajne rezerve nafte i zemnog gasa.

Sahalin su prisvajali Rusija i Japan tokom 19. i 20. veka. Ovi sporovi su ponekad uključivali vojne sukobe i podele ostrva između dve sile. Godine 1875, Japan je ustupio svoje zahteve Rusiji u zamenu za severni deo Kurilskih ostrva. Godine 1905, nakon Rusko-japanskog rata, ostrvo je podeljeno, pri čemu je jug pripadao Japanu. Rusija je uspostavila kontrolu nad čitavim ostrvom zauzimanjem japanskog dela - kao i svih Kurilskih ostrva - u posljednjim danima Drugog svetskog rata 1945. godine. Japan više ne polaže pravo ni nad jednim delom Sahalina, mada još uvek smatra da su četiri južna Kurilska ostrva njegova teritorija. Kada su Japanci iseljeni sa ostrva 1949. godine, većina ainskog stanovništva sa Sahalina, preselila se na Hokaido, japansko ostrvo koje se nalazi južno od Sahalina i udaljeno samo 43 km.[6]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Od 19. veka Sahalin je bila ruska kažnjenička kolonija. Zatvorenici i njihovo potomstvo su formirali glavninu stanovništva ostrva.

Do 1855. nije se postavljalo pitanje suvereniteta nad Sahalinom. Te godine je sklopljen ugovor o miru i trgovini između Japana i Rusije, po kome je ovo ostrvo ostalo zajedničko mešovito područje na kome su živeli Japanci, Rusi, i domorodački narodi Aini i Oroci.

Japan i Rusija su 1875. sklopili Ugovor iz Sankt Peterburga. Po ovom sporazumu, Rusija je stekla suverenitet nad Sahalinom, a Japan nad Kurilskim ostrvima, sve do Kamčatke.

Kao posledica poraza Rusije u Rusko-japanskom ratu iz 1904-1905, 1905. zaključen je Ugovor iz Portsmuta, po kome je oblast južno od 50-e paralele pripala Japanu. Grad Tojohara (Južno-Sahalinsk) je bio glavni grad japanskog južnog Sahalina (prefektura Karafuto).

Za vreme Drugog svetskog rata Japanci su na ostrvu izgradili železnicu i drugu infrastrukturu. Sovjetski Savez je objavio rat Japanu 8. avgusta 1945. Carska japanska vojska je kapitulirala 15. avgusta, ali je na frontu ka sovjetskim snagama ova kapitulacija kasnila. Crvena armija je do 5. septembra zauzela ceo Sahalin i Kurilska ostrva. U ovom napredovanju je poginulo oko 8.000 sovjetskih vojnika i oficira. Oko 400.000 Japanaca je deportovano sa ostrva nakon rata, uključujući narod Ainu. Od avgusta 1948. do novembra 1954. na ostrvu je postojao logor za zarobljenike (do 15.900 ljudi), koji su radili na gradnji naftovoda.

Mirovnim ugovorom iz San Franciska, od 8. septembra 1951, Japan je prepustio suverenitet nad Sahalinom i većim delom Kurilskih ostrva Sovjetskom Savezu.

Sovjetski avioni lovci su 1. septembra 1983. nad Sahalinom oborili južnokorejski civilni avion Boing 747 (let KAL 007), jer je povredio sovjetski vazdušni prostor. Tada je poginulo 240 putnika i 29 članova posade.

Do 1991. ostrvo je bila specijalna vojna zona, sa ograničenim pravima pristupa. I danas se izdaju posebne dozvole za posetu određenim delovima ostrva.

Dana 28. maja 1995, zemljotres jačine 7,5 stepeni pogodio je grad Neftegorsk na Sahalinu. Tada je poginulo 2.000 do 3.500 ljudi.

Privreda[uredi | uredi izvor]

Godine 1996, otkriveno je da u obalnom području Sahalina, na površini od 20.000 km², postoje zalihe od 700 miliona tona nafte i 2,500 milijardi m³ zemnog gasa, što je slično rezervama u Severnom moru. Rusija je 2004. sa Japanom potpisala ugovor o prodaji zemnog gasa u tečnom stanju.

Geografija[uredi | uredi izvor]

Sahalin je od kopna odvojen uskim i plitkim Tartarskim moreuzom, koji se zimi često smrzava u svom užem delu, a od Hokaida, u Japanu, moreuzom Soja ili La Peruz. Sahalin je najveće ostrvo u Rusiji, dugačko 948 km (589 mi) i široko od 25—170 km (16—106 mi), sa površinom od 72.492 km2 (27.989 sq mi).[2] Leži na sličnim geografskim širinama kao Engleska, Vels i Irska.

Njegova orografija i geološka struktura su nesavršeno poznate. Jedna teorija je da je Sahalin nastao iz luka ostrva Sahalin.[7] Skoro dve trećine Sahalina je planinsko. Dva paralelna planinska venca prelaze ga od severa ka jugu, dostižući visinu od 600 – 1500. Zapadni Sahalin ima vrh na planini Ičara, 1.481 m (4.859 ft), dok je najviši vrh Istočnog Sahalina, planina Lopatin, sa 1.609 m (5.279 ft) najviša je planina ostrva. Dolina Tim-Poronajskaja razdvaja dva venca. Susuanajski i Tonino-Anivski lanci prelaze ostrvo na jugu, dok močvarna severno-sahalinska ravnica zauzima veći deo njegovog severa.[8]

Kristalne stene izbijaju na nekoliko rtova; krečnjak iz perioda krede, koji sadrže obilnu i specifičnu faunu gigantskih amonita, javljaju se u Duiju na zapadnoj obali; i tercijarni konglomerati, peščari, laporci i gline, naborani kasnijim preokretima, nalaze se u mnogim delovima ostrva. Gline, koje sadrže slojeve dobrog uglja i bogatu fosilizovanu vegetaciju, pokazuju da je tokom miocenskog perioda Sahalin činio deo kontinenta koji je obuhvatao severnu Aziju, Aljasku i Japan, i da je uživao u relativno toploj klimi. Pliocenske naslage sadrže faunu mekušaca koja je više arktička od one koja postoji u ovom trenutku, što ukazuje da je veza između Tihog i Arktičkog okeana verovatno bila šira nego što je sada.

Glavne reke: Tim, duga 330 km (205 mi) i plovna splavovima i lakim čamcima u dužini od 80 km (50 mi), teče na sever i severoistok sa brojnim brzacima i plićacima i ulazi u Ohotsko more.[9] Poronaj teče jug-jugoistok do Zaliva Strpljenja ili zaliva Šičiro, na jugoistočnoj obali. Tri druga mala potoka ulaze u široki polukružni zaliv Aniva ili zaliv Higašifušimi na južnom kraju ostrva.

Najsevernija tačka Sahalina je rt Elizabet na poluostrvu Šmit, dok je rt Krilon najjužnija tačka ostrva.

Sahalin ima dva manja ostrva povezana sa njim, ostrvo Moneron i ostrvo Uš. Moneron, jedina kopnena masa u Tatarskom moreuzu, duga 7,2 km (4,5 mi) i široka 5,6 km (3,5 mi), udaljena je oko 24 nmi (44 km) zapadno od najbliže obale Sahalina i41 nmi (76 km) od lučkog grada Nevelska. Ostrvo Uš je ostrvo na severnoj obali Sahalina.

  • Sahalin i okolina.
    Sahalin i okolina.
  • Rt Velikan, Sahalin
    Rt Velikan, Sahalin
  • Gorski greben Ždanko
    Gorski greben Ždanko

Demografija[uredi | uredi izvor]

Nivhiška deca u Sahalinu oko 1903. godine

Početkom 20. veka oko 32.000 Rusa (od kojih preko 22.000 osuđenika) naseljavalo je Sahalin zajedno sa nekoliko hiljada domorodaca. U 2010. godini, stanovništvo ostrva je brojalo 497.973, od kojih su 83% bili etnički Rusi, a zatim oko 30.000 Korejaca (5,5%). Manje nacionalne manjine bili su Aini, Ukrajinci, Tatari, Jakuti i Evenki. Domaće stanovništvo trenutno se sastoji od oko 2.000 Nivhika i 750 Oroka. Nivhi na severu izdržavaju se ribolovom i lovom. U 2008. bilo je 6.416 rođenih i 7.572 umrlih.[10]

Administrativni centar oblasti, Južni Sahalinsk, grad sa oko 175.000 stanovnika, ima veliku korejsku manjinu, koja se obično naziva Sahalinski Korejci, koje su Japanci nasilno doveli tokom Drugog svetskog rata da rade u rudnicima uglja. Većina stanovništva živi u južnoj polovini ostrva, sa središtem uglavnom oko Južnog Sahalinska i dve luke, Holmsk i Korsakov (po oko 40.000 stanovnika svaka).

Oko 400.000 japanskih stanovnika Sahalina (uključujući japanske autohtone Aine) koji još nisu bili evakuisani tokom rata deportovani su nakon invazije južnog dela ostrva od strane Sovjetskog Saveza 1945. na kraju Drugog svetskog rata.[11]

Klima[uredi | uredi izvor]

Južni Sahalinsk
Klimatogram
J
F
M
A
M
J
J
A
S
O
N
D
 
 
48
 
 
−8
−18
 
 
44
 
 
−7
−19
 
 
42
 
 
−2
−13
 
 
57
 
 
5
−4
 
 
69
 
 
12
1
 
 
54
 
 
16
7
 
 
87
 
 
19
11
 
 
105
 
 
21
12
 
 
107
 
 
18
7
 
 
98
 
 
11
0
 
 
81
 
 
2
−7
 
 
63
 
 
−7
−17
Prosečne maks. i min. temperature u °C
Ukupne padavine u mm
Izvor: Weather Underground

Ohotsko more obezbeđuje da Sahalin ima hladnu i vlažnu klimu, u rasponu od vlažne kontinentalne (Kepen Dfb) na jugu do subarktičke (Dfc) u centru i severu. Pomorski uticaj čini leta mnogo hladnijim nego u gradovima slične geografske širine kao što su Harbin ili Irkutsk, ali čini zime mnogo snežnijim i nekoliko stepeni toplijim nego u unutrašnjim istočnoazijskim gradovima na istoj geografskoj širini. Leta su maglovita sa malo sunca.[12]

Padavine su obilne, zbog jakih vetrova na kopnu tokom leta i velike učestalosti oluja u severnom Pacifiku koje utiču na ostrvo u jesen. One se kreću od oko 500 mm (20 in) na severozapadnoj obali do preko 1.200 mm (47 in) u južnim planinskim regionima. Za razliku od unutrašnje istočne Azije sa njenim izraženim letnjim maksimumom, vetrovi sa obale obezbeđuju da Sahalin ima padavine tokom cele godine sa vrhuncem u jesen.[8]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Sakhalin Island | island, Russia”. Encyclopedia Britannica (na jeziku: engleski). 
  2. ^ a b v „Islands by Land Area”. Island Directory. United Nations Environment Program. 18. 2. 1998. Arhivirano iz originala 01. 12. 2015. g. Pristupljeno 16. 6. 2010. 
  3. ^ Federalьnaя služba gosudarstvennoй statistiki (Federalni zavod za statistiku) (2011). „Vserossiйskaя perepisь naseleniя 2010 goda. Tom 1 (Nacionalni popis stanovništva 2010, 1. svezak)”. Vserossiйskaя perepisь naseleniя 2010 goda (Nacionalni popis stanovništva 2010) (na jeziku: ruski). Federalni zavod za statistiku. Pristupljeno 4. 9. 2012. 
  4. ^ CNN, Miquel Ros (2. 01. 2019). „Russia's Far East opens up to visitors”. CNN Travel (na jeziku: engleski). Pristupljeno 6. 01. 2019. 
  5. ^ „The Sakhalin Regional Museum: The Indigenous Peoples”. Sakh.com. Arhivirano iz originala 17. 03. 2009. g. Pristupljeno 16. 6. 2010. 
  6. ^ Reid, Anna (2003). The Shaman's Coat: A Native History of Siberia. New York: Walker & Company. str. 148-150. ISBN 978-0-8027-1399-5. 
  7. ^ Ivanov, Andrey (27. 3. 2003). „18 The Far East”. Ur.: Shahgedanova, Maria. The Physical Geography of Northern Eurasia. Oxford Regional Environments. 3. Oxford, UK: Oxford University Press. str. 428—429. ISBN 978-0-19-823384-8. Pristupljeno 16. 7. 2008. 
  8. ^ a b Ivlev, A. M. Soils of Sakhalin. New Delhi: Indian National Scientific Documentation Centre, 1974. Pages 9–28.
  9. ^ Tыmь – an article in the Great Soviet Encyclopedia. (In Russian, retrieved 21 June 2020.)
  10. ^ Sahalin stanovitsя ostrovom bliznecov? [Sakhalin is an island of twins?] (na jeziku: ruski). Vostok Media [Vostok Media]. 13. 2. 2009. Arhivirano iz originala 17. 7. 2011. g. Pristupljeno 16. 6. 2010. 
  11. ^ Carson, Cameron, "Karafuto 1945: An examination of the Japanese under Soviet rule and their subsequent expulsion" (2015). Honors Theses. Western Michigan University.
  12. ^ Sakhalin Hydrometeorological Service, accessed 19 April 2011

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • C. H. Hawes, In the Uttermost East (London, 1903). (P. A. K.; J. T. BE.)
  • A Journey to Sakhalin (1895), by Anton Chekhov, including:
    • Saghalien [or Sakhalin] Island (1891–1895)
    • Across Siberia
  • Sakhalin Unplugged (Yuzhno-Sakhalinsk, 2006) by Ajay Kamalakaran
  • John J. Stephan (1971). Sakhalin: a History. Oxford: Clarendon Press. ISBN 978-0-19-821550-9. .
  • Ajay Kamalakaran (2017). Globetrotting for Love and Other Stories from Sakhalin Island. Times Group Books. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Sahalin na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Сахалин&oldid=27554951”