Somalija

Savezna Republika Somalija Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya  (somalski) جمهورية الصومال الفدرالية (arapski)
Zastava Grb
Himna: Похвала застави (somal. Qolobaa Calankeed) (arap. الثناء على العلم)
Glavni grad	Mogadiš
Službeni jezik	somalski arapski
Vladavina
Predsednik	Hasan Šeik Mohamud
Predsednik Vlade	Hasan Ali Kare
Oblik države	Savezna parlamentarna republika
Istorija
Nezavisnost	od Italije i Ujedinjenog Kraljevstva 1. jula 1960.
Geografija
Površina	‍
— ukupno	637.6571 km2 (43)
— voda (%)	1,6
Stanovništvo	‍
— 2016.	14.317.9961 (76)
— gustina	27,2 st./km2
Ekonomija
Valuta	somalski šiling
— stoti deo valute	‍SOS‍
Ostale informacije
Vremenska zona	UTC +3
Internet domen	‍.so‍
Pozivni broj	+252
1 Uključujući Somaliland i druge separatističke teritorije

Somalija (somal. Soomaaliya; arap. الصومال), ili zvanično Savezna Republika Somalija (somal. Jamhuuriyadda Federaalka Soomaaliya; arap. جمهورية الصومال الفدرالية), država je na istoku Afrike, u regionu poznatom kao Rog Afrike. Graniči se sa Džibutijem, Etiopijom i Kenijom.

Istorija

Glavni članak: Istorija Somalije

Somalija je naseljena još od Paleolita. Najstariji pećinski crteži postoje još od 9000 godina p. n. e. i pronađeni su u severnom delu zemlje. Najpoznatiji je La Gaal kulturni kompleks u kome se nalaze neki od najstarijih pećinskih crteža u Africi.

Tokom kamenog doba na ovom području su se razvile Dojanska i Hargezijska kultura. Najstariji dokazi o pogrebnim običajima u Somaliji stari su oko 6000 godina. Na arheološkim nalazištima kod Jalelea u severnoj Somaliji 1909. godine pronađena je „najvažnija karika o univerzalnosti u paleolitskom dobu između Istoka i Zapada“.

Drevne piramidalne strukture, grobnice, ruševine i kameni zidovi koji se mogu naći u Somaliji su dokaz postojanja stare civilizacije koja je nekada cvetala na Somalskom poluostrvu. Rezultati arheoloških iskopavanja i istraživanja u tom području pokazuju da je ta civilizacija poznavala pismo, ali ono je za sada nedešifrovano. Takođe se smatra da su trgovali sa Starim Egiptom i Mikenom od drugog milenijuma p. n. e. Ovi dokazi potvrđuju tvrdnju da se na teritoriji Somalije nekad davno nalazila drevna država Punt. Oni su trgovali tamjanom, ebonovinom, stokom ali i zlatom, slonovačom i životinjskim kožama. Drevni Somalci su pripitomili kamilu između 3. i 2. milenijuma p. n. e. odakle se proširila na Stari Egipat i Severnu Afriku. U klasičnom periodu, gradovi države : Mosilon, Opone, Malao, Mundus i Tabe razvili su unosnu trgovačku mrežu koja je spajala : Fenikiju, Egipat, Grčku, Partiju, Kraljevstvo od Sabe, Nabateju i Rimsko carstvo.

Indijski trgovci su vekovima donosili velike količine cimeta sa Šri Lanke i Indonezije u Somaliju i Arabiju. Navodno je ovo bila najstrože čuvana tajna arapskih i somalskih trgovaca u njihovoj trgovini sa Rimskim carstvom i Grčkom. Rimljani su mislili da se cimet uzgaja na Somalskom poluostrvu, ali u stvari indijski trgovci su ga dopremali brodovima. Trgovci su (prema dogovoru između Arabljana i Somalijaca) prodavali po mnogo većim cenama nego što su ga kupovali, što je učinilo trgovinu cimetom veoma profitabilnom, posebno za somalske trgovce koji su ga posedovali u velikim količinama.

Islam se u ovim krajevima proširio sa Arapskog poluostrva ubrzo nakon Hidžre. Krajem 9. veka Al-Jakubi je napisao da muslimani žive na severnoj obali Somalije. Takođe je napomenuo da sultanat Adal ima glavni grad, sugerišući da njegovo sedište u gradu Zejli datira još iz 9. ili 10. veka. Tokom narednih vekova sedište sultanata je premeštano više puta zbog napada neprijateljskih država.

Nezavisnost Somalilenda od Ujedinjenog Kraljevstva je proglašena 26. juna, 1960, a 1. jula, 1960. se odigralo ujedinjenje britanskog i bivšeg italijansko-somalskog protektorata. Aden Abdulah Osman Daar (Aden Abdullah Osman Daar) je postavljen za predsednika a Abdirašid Ali Šermarke (Abdirashid Ali Shermarke) za premijera. Kasnije, tokom 1967, Mohamed Ibrahim Egal (Mohammed Ibrahim Egal) je postao premijer u vladi Adena Abdulahija Osmana (Aden Abdullahi Osman) (sa nadimkom Aden Ade (Aden Adde)). Egal je kasnije izabran za predsednika samoproklamovanog Somalilenda. Umro je u bolnici u Pretoriji, 3. maja, 2002.

Krajem 1969, vojna vlada je preuzela vlast nakon ubistva Šermarkea, koji je bio izabran, i služio je kao predsednik, od 1967. do 1969. Mohamed Sijad Bare (Mohamed Siad Barre), general u oružanim snagama, koji je bio saveznik i pomagao je u zaštiti vlade Adena Abdulahija Osmana, je postao predsednik 1969. nakon puča. Revolucionarni vojni lideri, koje je predvodio Bare, su organizovali velike javne radne programe. Oni su takođe uspešno sproveli kampanju opismenjavanja u urbanim i ruralnim krajevima, čime je u velikoj meri povećana stopa pismenosti - sa samo 5% na 55% do sredine 1980-ih.

Kanadska vojska u Somaliji 1992.

Građanski rat, sa prekidima, traje u Somaliji od 1977. 1991, buntovničke snage, koje je predvodio Mohamed Farah Aidid (Mohammed Farah Aidid), vođa Ujedinjenog somalskog kongresa (USC), su izgnale Bareovu vladu. Iste godine, severni deo zemlje je proglasio nezavisnost kao Somalilend; mada je de fakto nezavisan i relativno stabilan u odnosu na burni jug, Somalilend ne priznaje nijedna strana vlada.

Bitka u Mogadišu, 1993.

Sa početkom u 1993, dvogodišnji napori Ujedinjenih nacija (prvenstveno na jugu) su smanjili glad u zemlji. Ujedinjene nacije su se povukle 3. marta 1995, u operaciji Ujedinjeni štit, pretrpevši značajne gubitke.

Još jedna secesija od Somalije se odigrala u severoistočnom regionu. Samoproklamovana država je uzela ime Puntland nakon proglašavanja „privremene“ nezavisnosti 1998, sa namerom da učestvuje u somalskom procesu pomirenja i formiranju nove centralne vlade.

Treća secesija se dogodila 1998. proglašenjem države Džubaland. Teritoriju Jublanda danas okružuje država Jugozapadna Somalija, i njen status je nejasan.

Četvrti samoproklamovani entitet, predvođen Rahanvejnskom armijom otpora (RRA), je uspostavljen 1999. Ova „privremena“ secesija je učvršćena 2002, što je dovelo do de fakto autonomije Jugozapadne Somalije. RRA je prvo uspostavila autonomnu upravu nad oblastima Bej Bakul u južnoj i centralnoj Somaliji 1999. godine.

Somalija je bila jedna od mnogo zemalja koje su bile pogođene cunamijem u Indijskom okeanu, koji je usledio nakon zemljotresa u Indijskom okeanu 2004. godine.

Tokom 2006. Unija islamskih sudova, nova frakcija u građanskom ratu, zauzima veliki deo južne Somalije. U decembru iste godine Etiopija pokreće Rat u Somaliji koji u roku od par nedelja oslobađa teritoriju od Islamista.

Geografija

Glavni članak: Geografija Somalije

Položaj

Države sa kojima se Somalija graniči su: Džibuti, Etiopija i Kenija. Površina države iznosi 637.657 km². Somalska obala sa 2.720 km je najduža na afričkom kontinentu.

Geologija i reljef

Severni deo zemlje brdovit je sa nadmorskim visinama od 1.000 do 2.000 m, a središnja i južna područja su ravna sa prosečnom visinom ispod 200 m.

Vode

Reke Džuba i njena pritoka Šebeli izviru u Etiopiji i teku prema jugu u Indijski okean, ali ga Šebeli ne dostiže, osim u kišnom periodu.

Klima

Klima je obeležena visokim temperaturama tokom cele godine, sezonskim monsunima i nepravilnom raspodelom padavina sa čestim razdobljima suša. Srednji dnevni temperaturni maksimum je od 30 do 40 °C, osim na visinama i duž istočne obale. Srednji dnevni minimum kreće se između 15 i 30 °C.

Administrativna podela

Somalija je zvanično podeljena na 18 upravnih regiona. S obzirom da je država u stanju građanskog rata, na teritoriji Somalije je faktički formirano nekoliko novih država, od kojih su neke nepriznate od strane vlade Somalije, dok su druge priznate kao federalne jedinice. Države su:

• Somalilend
• Puntlend
• Hatumo
• Galmudug
• Himan i Heb
• Jugozapadna Somalija
• Džubalend

Za razliku od Somalilenda, koji je proglasio sopstvenu nezavisnost, ostale proglašene države ne teže nezavisnosti, već autonomiji u budućoj federalnoj Somaliji. Bez obzira na to, sve ove države su manje-više faktički nezavisne od somalske vlade.

Stanovništvo

Glavni članak: Demografija Somalije

Za afričku zemlju Somalija je neuobičajeno etnički homogena, od 10 miliona stanovnika, čak 85% stanovništva čine etnički Somalci koji su, međutim, podeljeni u mnoge klanove, istorijski sukobljene oko oskudnih prirodnih resursa. Gotovo svi stanovnici po veroispovesti su muslimani. Osim službenih somalskog i arapskog, u upotrebi su engleski i italijanski jezik.

Privreda

Glavni članak: Privreda Somalije

Zbog potpunog nedostatka državne kontrole, somalska privreda je jedna od najneregulisanijih na svetu. Somalija je jedna od najsiromašnijih svetskih zemalja: socijalni, zdravstveni i obrazovni sistem gotovo da i ne postoje. Većina stanovnika bavi se nomadskim stočarstvom. Zanimljivo je da Somalija zbog odsutnosti državne regulative ima jedan od najpropulzivnijih telekomunikacionih sektora u regiji. Od valuta, najviše se koristi američki dolar. Nema središnje nacionalne banke pa neke firme i vlastodršci štampaju sopstveni novac. Značajan izvor prihoda Somalijaca predstavljaju i doznake mnogobrojne dijaspore.

BDP je za 2004. procenjen na 600 USD po stanovniku (mjereno po PPP-u).

Literatura

• Abdullahi, Mohamed Diriye (2001). Culture and Customs of Somalia. Westport, CT: Greenwood Press. ISBN 978-0-313-31333-2. 
• Alpers, Edward A. (1976). „Gujarat and the Trade of East Africa, c. 1500–1800”. The International Journal of African Historical Studies. 9 (1): 22—44. JSTOR 217389. doi:10.2307/217389. 
• Gebru Tareke (2009). The Ethiopian Revolution: War in the Horn of Africa. New Haven, CT: Yale University Press. ISBN 978-0-300-14163-4. 
• Laitin, David D. (1977). Politics, Language, and Thought: The Somali Experience. Chicago: University Of Chicago Press. ISBN 978-0-226-46791-7. 
• Lecarme, Jacqueline; Maury, Carole (1987). „A Software Tool for Research in Linguistics and Lexicography: Application to Somali”. Computers and Translation. 2 (1): 21—36. doi:10.1007/BF01540131. 
• Mauri, Arnaldo, Somalia, in G, Dell'Amore (ed.), "Banking Systems of Africa", Cariplo-Finafrica, Milan, 1971, pp. 209–217.[1]
• Samatar, Said S. (1982). Oral Poetry and Somali Nationalism. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-10457-9. 
• Schraeder, Peter J. (2006). „From Irredentism to Secession: The Decline of Pan-Somali Nationalism”. In Lowell W. Barrington, ed., After Independence: Making and Protecting the Nation in Postcolonial and Postcommunist States (pp. 107–137). Ann Arbor, MI: University of Michigan Press. ISBN 978-0-472-09898-9. 
• Shay, Shaul. Somalia in Transition Since 2006. Piscataway, NJ: Transaction Publishers, 2014.
• Warmington, Eric Herbert (1995). The Commerce Between the Roman Empire and India. South Asia Books. ISBN 81-215-0670-0. 
• Zolberg, Aristide R.; Suhrke, Astri; Aguayo, Sergio (1989). Escape from Violence: Conflict and the Refugee Crisis in the Developing World. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-505592-4. 
• A. Rosati; A. Tewolde; C. Mosconi (2007), Animal Production and Animal Science Worldwide, Wageningen Academic Pub, str. 169, ISBN 978-90-8686-034-0 

Spoljašnje veze

• Federal Government of Somalia
• „Somalia”. The World Factbook (2024 izd.). Central Intelligence Agency. 
• Somalija na sajtu Curlie
• Somalia profile from BBC News