Socijalistička Republika Makedonija

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za drugu upotrebu, pogledajte članak Makedonija (višeznačna odrednica).
Социјалистичка Република Македонија
Socijalistička Republika Makedonija

  Položaj SR Makedonije u okviru SFRJ
Glavni gradSkoplje
ZemljaSFR Jugoslavija
Površina25.333 km2
Stanovništvo2.033.964 (1991. god)
Događaji
Vladavina
 • OblikNarodna republika
Socijalistička republika
Istorija 
• Uspostavljeno
14. april 1945.
2. avgust 1944.
• osnivanje FD Makedonije
14. april 1945.
29. novembar 1945.
• nezavisnost od SFRJ
8. septembar 1991. (46 god.)
Prethodnik		 Sledbenik
Kraljevina Albanija
Kraljevina Bugarska
Republika Makedonija

Socijalistička Republika Makedonija (skraćeno SR Makedonija) bila je jedna od šest republika u sastavu Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ).

Nastala je u toku Narodnooslobodilačkog rata, formiranjem Antifašističkog sobranja narodnog oslobođenja Makedonije (ASNOM) na njegovom Prvom zasedanju u manastiru Prohor Pčinjski, kod Bujanovca 2. avgusta 1944, a njenom formiranje započelo je nakon oslobođenja Makedonije od strane jedinica NOV i PO Jugoslavije, krajem iste godine. Na Trećem zasedanju ASNOM u Skoplju, od 14. do 16. aprila 1945. nastala je Federalna Država Makedonija, u sastavu Demokratske Federalne Jugoslavije (DFJ). Odlukom Narodnog sobranja 8. marta 1946. promenila je naziv u Narodna Republika Makedonija, a u „socijalističku republiku” preimenovana je 12. aprila 1963. donošenjem novog Ustava. Vodeću društveno-političku ulogu u SR Makedoniji imao je Savez komunista Makedonije, a nakon prvih višepartijskih izbora, 7. juna 1991. promenjen joj je naziv u Republika Makedonija. Nezavisnost od SFRJ stekla je 8. septembra 1991. godine.

Spadala je među najnerazvijenije jugoslovenske republike, a po veličini je bila četvrta. Glavni grad je bio Skoplje. Konstitutivan narod bili su Makedonci, a zvanične narodnosti bile su — Albanci,[1] (do popisa 1971. koristio se naziv Šiptari) i Turci,[1] ali samo u opštinama u kojima su činili značajni deo stanovništva.[1]

Istorija[uredi | uredi izvor]

Narodna Republika Makedonija konstituisana je 2. avgusta 1944. godine na Prvom zasedanju ASNOM-a u manastiru Sv. Prohor Pčinjski. Prva vlada Makedonije formirana je 16. aprila 1945. godine na Trećem zasedanju ASNOM-a.

Zadaci prve vlade bili su poboljšavanje zdravstvene zaštite, iskorenjivanje nepismenosti, ozakonjenje makedonske azbuke i književnog jezika, razvoj prosvetnog sistema i ostalo. Bila je pokrenuta i ubrzana industrijalizacija zemlje.

Glavni grad SR Makedonije, Skoplje je 26. juna 1963. godine zadesio jak zemljotres, jačine 9 stepeni merkalijeve skale, koji je načinio velike ljudske žrtve (1.070 mrtvih i oko 4.000 povređenih) i ogromnu materijalnu štetu (90% građevina je bilo porušeno).

Uz solidarnost cele Jugoslavije obnovljen je i sad spada među najlepše gradove u ovom području Evrope.

Teritorijalna organizacija[uredi | uredi izvor]

Na tri poslednja popisa stanovništva iz 1971, 1981. i 1991. godine, SR Makedonija sastojala se iz 34 opštine i to:

  • Grad Skoplje (5 opština): Gazi Baba, Karpoš, Kisela Voda, Centar i Čair.
  • ostale opštine u SR Makedoniji, bile su: Berovo, Bitolj, Valandovo, Vinica Makedonska, Gostivar, Debar, Delčevo, Demir-Hisar, Đevđelija, Kavadarci, Kičevo, Kočani, Kratovo, Kriva Palanka, Kruševo, Kumanovo, Makedonski Brod, Negotino, Ohrid, Prilep, Probištip, Radoviš, Resen, Sveti Nikole, Struga, Strumica, Tetovo, Titov Veles i Štip.

Nazivi određenih gradova u vreme postojanja SR Makedonije:

Društvo i kultura[uredi | uredi izvor]

Dan ustanka naroda Makedonije obeležava godišnjicu oružane akcije Prilepskog partizanskog odreda, 11. oktobra 1941. godine, kada je, po odluci Pokrajinskog komiteta KPJ za Makedoniju, napao neprijateljsku posadu, zatvor i telefonsku centralu u Prilepu.

Prvi broj Nove Makedonije objavljen je 29. oktobra 1944.

Univerzitet u Skoplju osnovan je 24. aprila 1949.

Makedonska akademija nauka i umetnosti osnovana je 23. februara 1967. godine.

Makedonska pravoslavna crkva nastala je nekanonskim odvajanjem od Srpske pravoslavne crkve 17. jula 1967. godine.

Privreda[uredi | uredi izvor]

Od industrije najviše se ističu prehrambena i duvanska industrija.

Posle rata je sprovođena ubrzana industrijalizacija zemlje, što je uzrokovalo priliv seoskog stanovništva u gradove, ali i opšti porast životnog standarda.

Makedonija je snabdevala jugoslovensko tržište poljoprivrednim i tekstilnim proizvodima, te rudama koje su većinom rađene u gotove proizvode u razvijenijim jugoslovenskim republikama.

Funkcioneri SR Makedonije[uredi | uredi izvor]

Predsednici[uredi | uredi izvor]

Funkcija predsednika Republike, odnosno predsednika Predsedništva SR Makedonije uvedena je tek Ustavom iz 1974. godine, a pre toga je funkciju šefa države obavljao predsednik Antifašističkog sobranja narodnog oslobođenja Makedonije, od 1944. do 1946. godine, odnosno predsednik Prezidijuma Narodnog sobranja, od 1946. do 1953. godine. Nakon ukidanja ove funkcije, od 1953. do 1974. godine funkciju šefa države je obavljao predsednik Narodnog sobranja.

Most na reci Vardar u Skoplju
Ohrid

Premijeri[uredi | uredi izvor]

Vidi još: Spisak premijera Severne Makedonije

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v Spasov, Ljudmil; Arizankovska, Lidija. Hierarhizacija jezikov v Republiki Makedoniji in Republiki Sloveniji glede na jezikovno politiko Evropske unije, (161. — 169.) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (18. septembar 2010) u Vidovič-Muha, Ada (2003). Slovenski knjižni jezik: Aktualna vprašanja in zgodovinske izkušnje : Ob 450-letnici izida prve slovenske knjige : Mednarodni simpozij Obdobja--metode in zvrsti, Ljubljana, 5.-7. December 2001. Center za slovenščino kot drugi/tuji jezik pri Oddelku za slovenistiko Filozofske fakultete Univerze v Ljubljani. str. 163—164. ISBN 978-961-237-057-2. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Socijalistička Republika Makedonija na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Социјалистичка_Република_Македонија&oldid=27800188”